میترا فخیم
گرچه قرار است نتیجه تحقیقات علمی درباره آلودگی شدید هوا در خوزستان در پی ریزش اولین باران پائیزی، تا آخر این هفته اعلام شود اما در اغلب اظهارنظرها صحبت از باران اسیدی است. بحث اکنون بر سر ترکیب این باران و اسیدهای موجود در آن است. امروز چهارشنبه اعلام شد که تعداد بیماران مرز 6 هزار تن را پشت سر گذاشته است. در همین حال ابهام در باره علت این پدیده باعث نگرانی مردم سایر استان هایی شده که با بارندگی پائیزی مواجه شده اند.
امروز مسئول مرکز هواشناسی استان همدان برای آسوده کردن خیال مردم گفت باران هایی که در حال حاضر در این استان می بارند از نوع باران های روز شنبه ی استان خوزستان نیستند. پیرتاج همدانی افزود: «باران اسیدی در خوزستان هیچ اثری بر بارش‌های استان همدان نخواهد گذاشت».
باران روز شنبه ۱۱ آبان در استان خوزستان، بسیاری از مردم را به مشکلات تنفسی دچار کرد. آلودگی هوا در اهواز مساله تازه ای نیست و این شهر از سوی سازمان بهداشت جهانی، یکی از آلوده ترین شهرهای جهان قلمداد شده است اما به گفته ی مقامات محلی آلودگی در این ابعاد تاکنون بی سابقه بوده است. مسئولان از باران روز شنبه به عنوان پدیده ای «نادر» و «نوظهور» یاد می کنند. روز یکشنبه اعلام شد که بیش از ۳ هزار تن از شهروندان خوزستان در اثر مشکلات تنفسی به بیمارستان ها مراجعه کرده و ده ها تن از آنان بستری شده اند. اغلب بیماران در اهواز بودند.
روز سه شنبه ۱۴ آبان خبرگزاری مجلس شورای اسلامی از وخامت حال سه تن از شهروندان اهواز و عادی شدن هوای اهواز خبر داد و به نقل از لاهیجان زاده مدیر کل محیط زیست استان نوشت هنوز علت این پدیده ی «نوظهور» بر متخصصان وزارت بهداشت و درمان، دانشگاه پزشکی و سازمان محیط زیست روشن نیست و «بیمارستانها نیز از بیماران هیچ اظهارنظری مبنی بر استنشاق بوی خاص یا آلودگی قابل رویت دریافت نکرده‌اند». وی احتمال انتشار گاز مسموم کننده در هوای اهواز و چند شهر دیگر را دور از انتظار ندانست و با این استدلال که حجم آلودگی ها شب هنگام به اوج خود رسیده است که هیچ واحد صنعتی در حال فعالیت نبوده، این احتمال را مطرح کرد که گازهای سمی از خارج منطقه و در اثر وزش باد به آسمان خوزستان رسیده باشند.
سرمست رئیس دانشگاه پزشکی جندی شاپور در گفتگو با خبرگزاری فارس گفت علت بروز این حادثه نوعی بارش باران اسیدی بوده که به مراجعه بیش از ۵۵۰۰ نفر به بیمارستانهای استان خوزستان منجر شده است. وبسایت شوشان نیز به نقل از او نوشت: حدس و گمان هایی در مورد اینکه ممکن است وجود مواد شیمیایی کارخانه های موجود در استان خوزستان و شست و شوی آلودگی آنها در هنگام باران و ورود آنها به سطح زمین ممکن است عامل بروز این حادثه باشد مطرح است اما هنوز واقعاً نمی دانیم علت این پدیده چه بوده است.
به گفته ی ناصر سودانی نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی: «به نظر می‌رسد این باران اسیدی ناشی از ترکیب ذرات شناوری است که در فضای جوی از گازهای سمی متصاعد و متراکم شده و با قطرات باران ترکیب شده است». وی افزود: «این ذرات سمی شاید باقیمانده ریزگردهایی است که در روزهای قبل از کشورهای همسایه وارد خوزستان شده است. همچنین گازهای متصاعد از فعالیت کارخانه‌های صنعتی و چاه‌های نفت و گاز اطراف اهواز و شهرهای دیگر و یا سوزاندن پسماندهای طرح عظیم نیشکر ترکیب شده که با تشکیل گازهای گلخانه‌ای در لایه جو با ریزش اولین باران وارد هوای مورد استنشاق مردم قرار گرفته و موجب مسمومیت خفیف، متوسط و حاد شهروندان شده است».
سرانجام مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان پس از اتمام جلسه ای که روز سه شنبه برای بررسی این مساله تشکیل شده بود، اعلام کرد آنالیزی که از باران روز دوم انجام شد، نشان می دهد که سطح نیترات موجود در باران زیاد بوده است. لاهیجان‌زاده افزود: «در اهواز علاوه بر فعالیت‌های نفتی و صنعتی، ترافیک شهری نیز موجب تشدید این وضعیت شد». او افزود: «اگر روز اول بارندگی بلافاصله پس از بارش باران، آب باران را آنالیز می‌کردیم، قطعا می‌توانستیم بهتر نتیجه بگیریم، ولی مجموعه هواشناسی، نمونه باران روز اول را نداشتند که در اختیار محیط زیست بگذارند».
درکامنت های شهروندان نیز آلودگی هوای خوزستان و عوامل آن مورد بحث قرار گرفت. سه تا از کامنت های پای یک گزارش در سایت بازتاب به این شرح اند:
- همشهرى: «اینکه پرسش و تحقیق نمیخاد گردو خاک دایمى در ترکیب با دود ناشی از سوختن مزارع نیشکر و باران بعلاوه شرجى هواى خوزستان و ازهمه مهمتر آلودگى ترافیک وکمى هم نجابت مردم ستمکشیده این استان باعث [این پدیده شده] فعلا این پدیده و در آینده هم الله و اعلم»
- ناشناس: «علت این اتفاق کاملا مشخصه، سولفور موجود در بنزین ایران چیزی حدود ۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ هست در صورتی که استاندارد آن ۱۰ است!! ترکیب سولفور با اب اسید سولفوریک تولید میکند که به باران اسیدی مشهور است و به ریه ها به شدت آسیب میزند، موندم این دکترها چطور میتونن بگن همه اونهایی که اومدن سابقه قبلی داشتن!!!! »
- مرتضی ت: «به دریا رفته می داند مصیبت های طوفان را. باید توی اهواز باشین تا از نزدیک شاهد وضعیت باشین. من که قبلاً هیچ مشکل تنفسی نداشته ام ولی الان دو شبه که بعداز باران اهواز به سختی نفس میکشم و تا صبح سرفه های وحشتناک میکنم و قادر به خوابیدن نیسم .همچنین پسر ۱۲ ساله ام که عضو باشگاه فولاده از دیشب در حال استفراغ و اسهاله. خدا به دادمون برسه.«
به اعتقاد دکتر اسماعیل کهرم استاد دانشگاه، یک عامل اسیدساز جدید در چرخه زندگی مردم خوزستان وارد شده است. او در گفتگو با تهران امروز گفت: «این که باران اسیدی در نواحی جنوب به دلیل وجود آلاینده‌های زیاد ببارد، دور از منطق نیست. زیرا باران‌های اسیدی از گازهای سولفور دی اکسید و از خانواده نیتروژن اکسید که از دود اگزوز اتومبیل‌ها و کارخانجات ایجاد می‌شود، به‌وجود می‌آید.این گازها در اتمسفر زمین با بخار آب واکنش داده و اسیدهایی مانند سولفوریک اسید و نیتریک اسید را تشکیل می‌دهند.» از سوی دیگر «وقتی اسید کربنیک که بسیار خطرناک است تشکیل شود و روی برگ و تنه درختان ببارد،برگ‌ها را می‌پوساند. ساقه‌های برنج را سوراخ میکند. باید در نظر داشت بیش از صدهزار هکتار برنج در خوزستان زیر کشت است و بارش این باران آثار مخربی خواهد داشت.
تهران امروز به نقل از شهروندان نوشته است این باران ها در سال‌های گذشته هم باریده و آثار بارش اسید در برخی از ساختمان‌ها نیز برجای مانده است. دکتر کهرم در واکنش به این مساله می‌گوید: «به‌دلیل وجود نفت در خوزستان، گازهای سمی هم وجود دارند، اما چرا تا به حال مسئولان در این زمینه صحبتی نکرده‌اند؟! تمام نگرانی ما از این موضوع است که یک عامل اسیدساز وارد چرخه زندگی اهالی خوزستان شده باشد. اگر در گذشته باران اسیدی بر شهر باریده باشد آثار آن از جمله خوردگی سنگ‌ها و سنگ‌های آهکی نمایان می‌شود. باید مسئولین حتما در این مورد تحقیق کنند که این آلاینده خطرناک به زندگی مردم وارد شده است یا خیر؟»
طی یک گفتگوی رادیویی، محمد درویش فعال محیط زیست به وجود ریزگردها در هوای استان و آلودگی ناشی از آلاینده های صنعتی، پتروشیمی و نفتی اشاره کرد. او در گفتگو با رادیو فرانسه اظهار داشت کارخانه ای که برای تولید الکل از تفاله های تولید کشت و صنعت ایجاد شده و بوی نامطبوعی در محیط ایجاد کرده نیز ممکن است باران اسیدی را تشدید کرده باشد.
او افزود در اثر تحریم ها بسیاری از کارخانه ها دیگر قادر نیستند از فیلترهایی که قبلا برای تسویه آلاینده های کارخانه استفاده می کردند بهره بگیرند. وزارت نفت نیز که در سال های اخیر برای کاهش آلودگی هوا از روشی استفاده می کرد که در چاه های نفت از مشعل های روشن استفاده نشود. این روش را بدلیل مشکلات اقتصادی کنار گذاشته شده است و خودِ این مشعل ها آلودگی هوا ار بطرز محسوسی تشدید کرده است. به اعتقاد درویش، سازمان محیط زیست ایران از نیروی کارشناسی و جایگاه و اعتبار لازم برای پرداختن جدی به مشکل محیط زیست ایران برخوردار نیست.
چندی پیش شهریاری عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس اعلام کرد هرسال بیش از ۴ هزار نفر به طور غیرمستقیم به علت آلودگی هوا فوت می‌کنند.
روز سه شنبه رئیس دانشگاه جندی شاپور تعداد بیمارانی را که به علت بیماری تنگی نفس برای درمان به بیمارستانها و مراکز درمانی اهواز مراجعه کردند پنجهزار و شانزده نفر اعلام کرد و ۵۳۷ نفر به علت شدت بیماری در مراکز درمانی بستری شده اند. به گفته ی سرمست، ۵۳ نفر از بیماران از جمله دو کودک و دو زن باردار که در بخش ICU بستری هستند، هنوز در بیمارستان بسر می برند.
