به مناسبت ۱۶ آذر ماه، روز دانشجو، شیرین عبادی برندۀ جایزۀ صلح نوبل و سه گروه حقوق بشریِ شورای دفاع از حق تحصیل، عفو بین الملل و عدالت برای ایران در کنار یکدیگر و هم صدا با هم از مسئولان ایران می خواهند تا فوراً و بدون قید و شرط همۀ زندانیان عقیدتی شامل دانشجویان زندانی را که تنها برای بیان مسالمت آمیز عقاید و وجدانیات شان به زندان افتاده اند آزاد کنند.
این سازمان ها از مسئولان می خواهند تا به پایمال کردن حقوق آزادی بیان و تشکل دانشجویان خاتمه دهند.
از مقامات ایران خواسته می شود تا تمام سیاست ها و برخوردهای محدودکنندۀ دسترسی افراد به آموزش عالی را مورد تجدید نظر قرار دهند تا هر کسی بر اساس ظرفیت ها و توانایی هایش و بدون هر گونه تبعیض جنسیتی، مذهبی یا سیاسی، به طور برابر به آموزش عالی دسترسی داشته باشد.
محدودیت دسترسی به آموزش بر پایۀ قومیت، جنسیت، اعتقادات و باورهای مذهبی، نقض حقوق بشر از جمله حق آموزش و عدم تبعیض، آزادی بیان، تشکل و فعالیت انجمنی صلح آمیز است.
ایران به عنوان یک کشور عضو میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR)، نه تنها نباید حقوق آزادی بیان و آزادی انجمن را محدود کند بلکه باید آن ها را تضمین کند. همچنین ایران به عنوان یک کشور عضو میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (ICESCR) لازم است که به حق تمام ایرانیان در دسترسیِ بدون تبعیض به آموزش عالی احترام بگذارد. (مواد ۲ (۲) و ۱۳ (۲) (C).
وضعیت دانشجویان ایران در آستانۀ شانزدهم آذرماه
در حالی که هزاران دانشجو در دانشگاههای سراسر کشور روز دانشجو (گرامیداشت سالگرد کشته شدن سه دانشجو در تظاهراتی در سال ۱۳۳۲ توسط نیروهای امنیتی ) را گرامی می دارند، دهها دانشجو ۱۶ آذر را پشت میله های زندان می گذرانند چون از حقوق خود یعنی آزادی بیان و انجمن استفاده کرده اند و بسیاری از دانشجویان دیگر همچنان ممنوع التحصیل اند.
از زمان انتخابات مناقشه انگیز ریاست جمهوری در خرداد ۱۳۸۸، هر ساله به تظاهرات مسالمت آمیز دانشجویان در روز دانشجو در دانشگاهها، هزینه های سنگینی تحمیل شده است.
در ماههای گذشته، دهها دانشجو بازداشت شده یا پس از محکومیت در محاکمه های ناعادلانه و با اتهاماتی مبهم- که از جرایم شناخته شده کیفری محسوب نمی شوند، روانۀ زندان شده اند یا به طور دایم یا موقت از ادامۀ تحصیل محروم شده اند.
کمیته های انضباطی دانشگاهها به دانشجویانی که متهم به فعالیت های ضدنظام می کنند – فعالیت هایی که عموما در چارچوب حقوق آزادی بیان و انجمن اند – «ستاره» می دهند تا آن ها را محکوم و مجازات کنند. دریافت سه ستاره به معنی محرومیت قاطع و بی بازگشت از تحصیلات دانشگاهی است.
برخی دانشجویانی که اخیراً دستگیر، زندانی یا از تحصیلات دانشگاهی محروم شده اند موارد زیرند:
• نسیم سلطان بیگی، فعال حقوق زنان و دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی، برای تحمل حکم سه سال حبس در تاریخ ۲۲ مهر ۱۳۹۱ روانۀ زندان شد. او در سال ۱۳۸۹ به “تبلیغ علیه نظام” و “اقدام علیه امنیت ملی” محکوم شده بود. دو سال از حکم وی به خاطر شرکتش در راهپیمایی ۲۲ خرداد ۱۳۸۵ مدافعان حقوق زنان برای مطالبۀ حقوق برابر بود.
• رشید اسماعیلی، عضو ادوار تحکیم وحدت، در تاریخ ۱۷ شهریور ۱۳۹۱ در اصفهان بازداشت شد و پس از تحمل دو ماه «بازداشت موقت» در سلول انفرادی و بدون هیچ اتهامی آزاد شد. او همچنان از ادامۀ تحصیل خود در رشتۀ حقوق بشر دانشگاه علامه طباطبایی پس از ستاره دارشدن در سال ۱۳۸۵ محروم است. وی در آذر ۱۳۸۸ به اتهام “توهین به رهبری” به ۱۸ ماه حبس محکوم شده بود.
• لوا خانجانی، عضو اقلیت مذهبی بهایی، که به خاطر دین اش از ادامۀ تحصیل دانشگاهی محروم شده بود، در تاریخ ۳ شهریور ۱۳۹۱ برای گذراندن حکم دو سال زندان به اتهام “تجمع
و تبانی به قصد ضربه زدن به امنیت کشور”، “تبلیغ علیه نظام” و “تشویش اذهان عمومی”، راهی زندان اوین شد. این اتهامات با ادعای شرکت او در تظاهرات عاشورای ۱۳۸۸ علیه نظام، بر وی وارد شده اند.
• عباس خراسانی فارسانی، دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان در تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۹۱ به خاطر مطالبی که در وبلاگ و کتابش، “نجواهای نجیبانه: نقد نظام جمهوری اسلامی و رهبران آن”، منتشر ساخته بود بازداشت شد. کتاب او شامل انتقاداتی مسالمت آمیز بر مقامات ایرانی بوده است. او با قرار وثیقه آزاد شد و اکنون در انتظار محاکمه به اتهامات “توهین به مقامات” و “توهین به بنیانگذار جمهوری اسلامی” است. وی از ادامۀ تحصیل و تدریس در کلیۀ دانشگاههای ایران محروم شده است.
امضاکنندگان این بیانیه همچنین بر آزادی بدون قید و شرط و فوری دانشجویان ذیل که از زمرۀ زندانیان عقیدتی سال های اخیرند، تأکید دارند:
مجید دری، دانشجوی عضو شورای دفاع از حق تحصیل، در تیرماه ۱۳۸۸ در قزوین بازداشت شد و اکنون در حال گذراندن حکم شش سال و نیم زندان در تبعید است. او از زمان بازداشت اش هرگز اجازۀ مرخصی نداشته است.
فعال حقوق دانشجویان و زنان، بهاره هدایت، عضو کمیتۀ مرکزی دفتر تحکیم وحدت (سازمانی دانشجویی که در سال های گذشته در راستای اصلاحات سیاسی و اعتراض به نقض حقوق بشر فعال بوده است ) و دبیر کمیتۀ زنان این تشکل، در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۸ بازداشت شد و اکنون در حال گذراندن دورۀ محکومیت ده ساله در زندان است. اتهامات وی “توهین به رییس جمهور”، “توهین به رهبری”، “تجمع و تبانی به قصد بر هم زدن امنیت ملی” و “تبلیغ علیه نظام” بوده است.
فعال دانشجویی و برندۀ جایزۀ صلح دانشجویان نروژی سال ۲۰۱۳، مجید توکلی، در روز دانشجوی ۱۳۸۸ و پس از ایراد سخنرانی در یک گردهمایی مسالمت آمیز در دانشگاه محل تحصیلش در تهران – دانشگاه صنعتی امیرکبیر-، بازداشت شد. این زندانی عقیدتی اکنون محکومیت نه ساله اش را در زندان رجایی شهر سپری می کند. او به “شرکت در تجمع غیرقانونی”، “تبلیغ علیه نظام” و “توهین به مقامات” متهم شده بود. او نه تنها از اتمام تحصیلاتش در زندان محروم شده، که حق نام نویسی در دانشگاههای کشور پس از آزادی از زندان را هم نخواهد داشت.
سید ضیاالدین (ضیا) نبوی، فعال دانشجویی زندانی و از بنیانگذاران شورای دفاع از حق تحصیل – تشکلی که در سال ۱۳۸۷ توسط گروهی از دانشجویانی که به علت فعالیت های سیاسی محروم از تحصیل شده بودند تأسیس شد– پس از دریافت سه «ستاره» به دلیل فعالیت های سیاسی مسالمت آمیزش، در سال ۱۳۸۷ از ادامۀ تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد محروم شد. او در ۲۴ خرداد ۱۳۸۸ به فاصلۀ کوتاهی پس از راهپیمایی توده ای پس از انتخابات مناقشه برانگیز ریاست جمهوری بازداشت شد. وی به اتهام “محاربه”، به ده سال حبس در تبعید محکوم شد و اکنون دوران حبس اش را در زندان کارون اهواز، در فاصله ای بسیار دور از خانه و خانواده اش می گذراند.
پیشینه
از آغاز سال تحصیلی ۱۳۹۱-۱۳۹۲ در مهرماه، دهها نفر از فعالان دانشجویی در سراسر ایران توسط نیروهای امنیتی با اتهاماتی و مبهم بازداشت شده، توسط دادگاههای انقلاب و برای گذران دورۀ زندان احضار شده یا در ترم جدید از تحصیل ظاهرا به علت فعالیت های سیاسی مسالمت آمیزشان محروم شده اند. پرونده های قدیمی برخی دیگر از دانشجویان دوباره در دستگاه قضایی به جریان افتاده است.
محدودیت های تبعیض آمیز در دستیابی به آموزش عالی همچنان باقی است. اعضای اقلیت های مذهبی به رسمیت شناخته نشده مانند جامعۀ بهاییان عموماً از ادامۀ تحصیلات عالی محروم اند. دین بهایی در قانون اساسی به رسمیت شناخته نشده و اعضای جامعۀ بهایی به خاطر ایمان شان مورد اذیت و آزار قرار می گیرند.
تعدادی از دانشگاهها، زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اقدامات تازه ای را برای جلوگیری از تحصیل دانشگاهی زنان در برخی رشته ها در پیش گرفته اند. وزیر علوم، تحقیقات و فناوری یکی از مدافعان تفکیک جنسی در دانشگاهها است و پیشتر نیز موضوع دانشکده های زنانه را برای اسلامی کردن دانشگاههای ایران مطرح کرده بود.
دانشجویانی به خاطر استفاده مسالمت آمیز از حقوق آزادی بیان و انجمن یا بر اساس باورهای سیاسی و مذهبی یا جنسیت خود، از ادامه درس خواندن ممنوع شده انداز حق بر تحصیل که به موجب مادۀ ۱۳ پیمان بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (که ایران نیز عضوش است)، تضمین شده است محروم شده اند. دسترسی برابر به آموزش عالی بدون تبعیض، طبق مادۀ (a)۲۶ اعلامیۀ جهانی حقوق بشر و مادۀ (a)۱ کنوانسیون یونسکو علیه تبعیض در آموزش، که ایران آن را پذیرفته است، تضمین شده است.
میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR) از حقوقی مانند حق افراد برآزادی عقیده، بیان، انجمن و تجمع و حق اقلیت ها برای بهره جستن از فرهنگ خود و ابراز و عمل به مذهب خود و استفاده از زبان خود محافظت می کند . به علاوه، کنوانسیون بین المللی رفع تبعیض نژادی (CERD) و میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، در رابطه با دستیابی به حق آموزش، تبعیض علیه هر شخصی بر پایه ی نظرات سیاسی یا اعتقادی، جنسیت، نژاد، مذهب، قوم، زبان یا هر وضعیت دیگری را قدغن ساخته است.
