در 1992 میلادی کنفرانس جهانی زمین در «ریودوژانرو» اولین هشدار بزرگ بین المللی بود تا جهان بفهمد که ما در دوران خطرناکی به سر می بریم زیرا بدنبال گرمایش بیسابقه زمین، نتایج فاجعه انگیزی برای طبیعت و زمین و انسان و جانوان و گیاهان بوجود خواهد آمد. برخی این گفته ها را افسانه سازی یا تبلیغات طرفداران زیستبوم تلقی کرده و به انکار خود ادامه می دهند، ولی متاسفانه با نمونه ها و شواهد بسیاری در ایران و جهان ما درمی یابیم که خطرات هولناک افسانه نیستند. اگر سازمان ملل با شرکت همه کشورهای جهان، نشستی بیسابقه در پاریس برگذار می کند و همه کشورها را به امضای پیمان آب و هوا مجبور می کند، این امر نشانه خبر جدی و نگران کننده است.
پیمان «کیوتو» که در دسامبر ۱۹۹۷ در ژاپن مورد مذاکره قرار گرفت، در ۱۵ مارس ۱۹۹۹ پایان یافت. در آنزمان همه ۱۶۶ کشور و تمامی نهادهای غیردولتی موافقت نامه را امضا کردند. استرالیا و ایالات متحده آمریکا با پیمانامه موافق نبودند و کشورهای دیگر مانند هند و چین، که پیمان را تصویب کرده بودند در عمل هیچ احترامی به قرارداد نگذاشتند. پیمان کیوتو موافقت نامه‌ای بود که تحت آن کشورهای صنعتی باید انبوه دافعات گازهای گلخانه‌ای خود را در مقایسه با سال ۱۹۹۰، ۵٫۲٪ کاهش دهند. در چارچوب این پیمان، 192 کشور امضا کننده، خود را موظف می دیدند تا از سال 2005 به تعهدات پیمان نامه، وفاداری خود در عمل نشان داده و آنها را اجرا کنند. ولی متاسفانه قرارداد در عمل مورد توجه لازمه قرار نگرفت و هرکشوری با بینش سنتی و تولیدستاه خود، راه خودخواهانه را پی گرفت. در برخی کشورها اقدامات جالب و جدی زیست محیطی صورت گرفت، ولی در مجموع، در جهان، اهداف مبارزه علیه افزایش گرمایش مورد دقت قرار نگرفته و بودجه و سازماندهی مناسب در دستور کار گذاشته نشد. طی سالهای اخیر با افزایش گازهای گلخانه‌ای نظیر متان، دی اکسید کربن، اکسید نیتروژن در جو زمین، گرمایش زمین در حال افزایش می‌باشد که این امر باعث ایجاد تغییرات ناخوشایند در محیط زیست و شرایط اقلیمی شده و خواهد شد. انسان در حال تخریب خانه خود است.
در کنفرانس «کاپ 21» پاریس در پایان سال 2015 بیش از 50000 هزار دیپلمات و روزنامه نگار و نمایندگان انجمن های زیست محیطی و متخصصان و دانشمندان، گردهم می آیند تا در باره آب و هوا و گرمایش زمین گفتگو کرده و بویژه برنامه عملی برای کنترل و کاهش گازهای گلخانه ای و محدود کردن گازهای کربنیک در نظام صنعتی و اقتصادی و شهری جهان ارائه دهند. کدام برنامه عملی و تاریخدار و کدام بودجه و کدام سازماندهی عملی و کدام سرمایه گذاری مناسب، باید در دستور کار قرار گیرد؟ هدف مرکزی اینستکه از افزایش 2 درجه بیشتر گرمایش تا سال 2100 میلادی جلوگیری شود. فعالیت انسانی در اقتصاد و تولید، 70 درصد گرمایش را بوجود می آورد پس باید اقدام قطعی صورت گیرد تا گرمایش 2 درجه دیگر بالا نرود زیرا افزایش 2 درصد بیشتر، برای زمین و انسان و طبیعت یک فاجعه است و با تخریب های بیسابقه همراه خواهد بود. پس اگر پاریس موفق شود با اجرای تعهدات کنفرانس پاریس، می توان از سال 2020 روند بحران را تخفیف داده و به نگهداری زمین و آب و هوا کمک رساند، در غیر اینصورت، با فاجعه های انسانی و طبیعی مانند آب شدن سریع یخچالها و ذوب قطب ها و مهاجرت های پرشتاب زیست محیطی و تخریب تند سواحل و روستاها و شهرهای زیادی و گسترش بیماری ها و بهم خوردن آهنگ فصل ها، زندگی انسان و جانوران و گیاهان با سرعتی بزرگ به خطر می افتد. کنفرانس پاریس باید موفق شود و آهنگ ویرانگری زیست محیطی را آهسته تر و کند نماید. این امر به اراده و شعور 196 کشور جهان و تصمیم گیرندگان آنها بستگی دارد.
آژانس بین المللی انرژی برآنست تولید گازهای گلخانه‌ای در بخش انرژی، حتی درصورت رعایت تعهدات از سوی کشورهای تعهد کننده در نشست جهانی تغییرات آب و هوایی در پاریس، “کاپ ٢١”، به روند رو به افزایش خود ادامه خواهد داد، اما از شتاب افزایش تولید آن کاسته خواهد شد. در گزارش ویژه آژانس بین المللی انرژی، در آستانه برگزاری نشست جهانی تغییرات آب و هوایی در پاریس، آمده است: اگر کشورهای متعهد در نشست “کاپ ٢١”، از جمله کشورهای ایالات متحده آمریکا، چین، ژاپن و کشورهای اروپایی، به تعهدات خود مبنی بر کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای در بخش انرژی واقعن عمل نمایند، از آهنگ افزایش رشد تولید گازهای گلخانه‌ای کاسته شده و شاهد کاهش این روند تا سال ٢٠٣٠ خواهیم بود. الگوی اقتصاد سرمایه داری کنونی و نیاز شدید به مواد سوختی جهت تولید بیشتر برای بازار، کشورها را به افزایش سوخت فسیلی تشویق می کند. الگوی های شهرسازی و حمل و نقل کنونی، انرژی خوار و پرمصرف بوده و کار را دشوارتر می کند. بنابراین فقط یک گردش عمیق و رادیکال در سیاست اقتصادی و تغییر تولید انرژی فسیلی و بازنگری کامل سیستم مصرفی و سازماندهی تولیدی، کارساز خواهد بود. رابطه ما با طبیعت کاملن باید متحول شود و از منطق سلطه برای تخریب و مصرف بی رویه باید خارج شود.
این تغییر اساسی با توجه به واقعیت ذهنی و بینشی رهبران کنونی در بسیاری از کشورها و فرهنگ ویرانگری رایج ناممکن است. بنابراین مداخله سازمان ملل و فشار نهادهای زیست محیطی و خواست شهروندان آگاه و اعتقاد محکم برخی از رهبران سیاسی جهان، نیروی محرکه خوبی برای تغییر است. البته برخی دولت ها و سازمان های دولتی سال هاست که به سیاستهای پیشگیرانه دست زده اند. ولی بسیاری نیز به تبلیغات پرداخته و بودجه لازم برای کاهش تولید گازهای گلخانه ایی در نظر نمی گیرند. چندی پیش دولت هند اعلام کرد در نظر دارد میزان گاز کربنیک تولید شده در این کشور را تا سال ٢٠٣٠ در مقایسه با سال ٢٠٠۵ میلادی به میزان ٣۵ درصد کاهش دهد. کشور هند با جمعیتی بالغ بر یک میلیارد و ٢٠٠ میلیون نفر، پس از کشورهای آمریکا و چین، بزرگترین تولید کننده گازهای گلخانه ای در جهان است که این میزان گازهای گلخانه‌ای بطور عمده ناشی از استفاده از سوخت‌های فسیلی در نیروگاه‌های برق، بخش کشاورزی و تولید خودرو می باشد. حال آیا هند در راه جدید مسئولیت نشان خواهد داد یا آنچه می گوید جزسیاست تبلیغاتی برای دیپلوماسی جهانی، چیز دیگری نیست. برنامه جدید و اصلاح شده باراک اوباما قصد دارد تا میزان انتشار کربن را از بخش نیرو تا سال ٢٠۳٠ به میزان ۳٢ درصد نسبت به میزان انتشار آن در سال ٢٠٠۵ کاهش دهد. اما مخالفان طرح رئیس جمهوری آمریکا، او را به اعلام جنگ علیه ذغال سنگ متهم می کنند. منابع ذغال سنگ یک سوم نیاز انرژی در آمریکا را تامین می کند. متاسفانه آمریکا و چین و روسیه از بازدارنده ترین کشورها در جهان بوده اند و تا کنون مانع یک تلاش پیگیر در مبارزه علیه افزایش گرمایش بشمار می آیند.
سیاست ایران چه خواهد بود؟ ایران نیز در کنفرانس پاریس شرکت دارد ولی ادعاهای زیست محیطی ایران دارای چه مشخصاتی است؟ در میان رژیم های سیاسی درجهان، جمهوری اسلامی در طول عمر خود یکی از فعالترین رژیم ها در تخریب محیط زیست بوده است. کارنامه جمهوری اسلامی سیاه است. در دوره اخیر نمایندگان دولت اسلامی بارها گفته اند که خواستار اقتصادی بدون کربن می باشند. این گفته در تناقض با سیاست رانتی و فساد و سرکوب حاکم است. اقتصاد بدون کربن مستلزم مشارکت شهروند و نفی نظام نفتی است. حال آنکه حکومت اسلامی، از دوعامل استبداد و نفت، جداناپذیر است. (ادامه دارد).
جلال ایجادی
جامعه شناس و زیستبوم گرا – پاریس
