معرفی کتاب
م. روان‌شید
ناشر: نشرِ کتابِ ارزان(استکهلم)
بی‌شک کمتر کسی است که احمد کایا را نشناسد، خواه به عنوان یک خواننده‌ی دوست داشتنی و فهیم از دیدِ عوام‌ترها، و خواه از زاویه‌ی هنرِ نابِ انقلابی‌ایی که در صدا و ترانه‌هایش وجود داشت، از نگاهِ آن‌ها که به هنر جدی‌تر و منتقدانه نگاه می‌کنند.
هنر گویا در ذات خود همیشه معترض است، معترض به وضعِ موجود ـ و احمد کایا جزوِ هنرمندانی بود که این اعتراض را در ترانه و حتی نوعِ اجرای آوازهایش تجسم بخشید. وقتی از ذاتِ معترضِ هنر می‌گوییم، یعنی باید به درکِ درست و به‌جای اعتراض اشاره کنیم. یعنی که جوهره‌ی اعتراض، نه ایجادِ هرج‌و‌مرج یا «همیشه سازِ مخالف زدن»، که ادراکِ وضعیتِ موجود(در هر مقوله‌ای)، و ساختنِ تاثیرگذارترین راه و شیوه برای ارایه‌ی این اعتراض است، اعتراضی که روبه‌سوی ساختن دارد نه ویران کردن.
شعر، ترانه، آواز، رقص، تاتر، موسیقی… همه به‌نوعی معترض‌اند، معترض به موجودیتی که موجودیتِ دلبخواهِ انسانی نیست، یا نشده است. درکِ درستِ این مقوله، خود هنری دیگر است که البته این بخش از هنر شاید به تمامی در یک هنرمند وجود نداشته باشد. احمد کایا اما پدیده‌ای بود انگار که از سوهای گونه‌گون دارایی‌هایی منحصربه‌فرد داشت که این سوهای مختلف را بهرام رحمانی در کتابِ «صدای بلندِ جان‌های آزاده‌ی جهان» ترجمه و به تالیف آورده است.
رحمانی در این کتاب با بررسی، تحلیل و واشکافیِ زندگیِ هنریِ احمد کایا، خواه‌ناخواه می‌آید تا می‌رسد به باب دیلنِ زنده، باب دیلانی که درست همزمان با انتشار این کتاب، شاید از زاویه‌هایی در ناباوری، جایزه‌ی نوبلِ ادبیاتِ ۲۰۱۶ را از آنِ خود می‌کند، کتابی که پیش از آنکه دیلن به نوبل برسد تحریر شد و این همزمانیِ هوشمندانه می‌تواند به نگاه و هوشمندیِ مولفِ کتاب ـ به بهرام رحمانی برگردد.
احمد کایا تنها ۴۳ سال زیست، چهل‌وسه سالی که سرشار از نبوغ، نوآوری و در نهایت شهرتِ غبطه برانگیزِ او در صحنه‌ی هنر، موسیقی، و دفاع از آزادی‌های اندیشه و بیان صرف شد.
بهرام رحمانی در کتابِ «صدای بلندِ جان‌های آزاده‌ی جهان» پله‌پله زندگی و هنرِ احمد کایا را به تصویر می‌کشد تا خواننده‌ی پیگیر و علاقه‌مند بتواند با مطالعه‌ی این کتاب، هم با زندگی و هنرِ احمد کایا به درستی آشنا شود و هم جایگاهِ او را در سوهای مختلف ببیند و بشناسد، تا آن‌جا که این بررسی و تحلیل و شاید مقایسه‌ی تحلیلی، با اشاره به هنرِ باب دیلن به پایان می‌رسد.
رحمانی از قولِ وال‌استریت ژورنال می‌گوید که «باب دیلن سمبل و نمادِ موسیقیِ اعتراضی در سراسرِ جهان است»، و شاید بتوان این لقب یا ردا را همزمان با احمد کایا به‌کار برد و تقسیم کرد، هنرمندی که با مرگی مشکوک، به انتهای خلاقیت و شهرت رسید.
بهرام رحمانی در پایانِ کتابِ «صدای بلندِ جان‌های آزاده‌ی جهان» با اشاره‌هایی به‌موقع و به‌جا ادبیات را از دیدگاه‌های مختلف مورد توجه و بررسی قرار می‌دهد تا خواننده بتواند در جمع‌بندیِ آن‌چه از زندگیِ احمد کایا به تحریر آمد، جایگاهِ واقعیِ او را در مقوله‌ی هنر، و هنرِ ناب، بهتر ببیند و بشناسد.
رحمانی در بخشی از «سخنِ پایانی» می‌گوید: طرح بحث شعرِ محض و جوهر شعری یا تعهدگریزی و شعر و ترانۀ غیرسیاسی، خود متاثر از رویکردهای سیاسی حاکمان مستبد است که سعی در حفظ حاکمیت و ادامۀ سلطۀ فرهنگِ استبدادی بر جامعه را دارند.
اگرچه به نظر می‌آید این سخن جای حرف‌و‌گفتِ زیادی دارد و از زوایای مختلف باید به آن نگاه کرد، اما آن‌چه مشخص است این است که رحمانی نه در جایگاهِ نظریه‌پرداز، که با هدفِ ایجاد چالش در ذهنِ خواننده و درگیر کردنِ داشته‌های پیشین، او را به تفکری دوباره و شاید ترمیمِ داشته‌های قدیمی وا می‌دارد.
در کتابِ «صدای بلندِ جان‌های آزاده‌ی جهان» خواننده با نظریه‌های مختلفی پیرامونِ هنر و جایگاهِ هنر روبه‌روست. از تولستوی تا ژان‌پل سارتر، و تا امروزی که هنرِ ناب، با تعاریفِ مختلف و متنوعی که پدید آورده، دارد بخش‌هایی از جهان را به سوی خود می‌کشد.
مولف از قولِ ژان‌پل سارتر می‌گوید: ادبیات نیازمندِ آن است که عمومی و جهانی باشد. پس نویسنده اگر می‌خواهد همگان را موردِ خطاب قرار دهد و آثارش را همگان بخوانند، باید در صف اکثریت‌قرار گیرد، یعنی در صف دو میلیارد انسانِ گرسنه!
و گویا نتیجه‌ی این اندیشه کسی می‌شود چون احمد کایا.
کتابِ «صدای بلندِ جان‌های آزاده‌ی جهان» حاوی شعرهایی از یوسف هایال اوغلو، علی چینار، و از بخش‌های متنوعی در شناختِ زندگی و فعالیت‌های احمد کایا تشکیل شده که هر بخش می‌تواند اطلاعاتِ دقیقی از زندگی تا مرگِ این هنرمند را به خواننده نشان بدهد.
بیوگرافی زندگی احمد کایا، ماجرای دریافتِ جایزه‌ی روزنامه‌نگاران ترکیه، آثارِ هنری، ترانه‌ها، دفاعیات… همه و همه، همچون پازلی برای شناختِ درست و دقیقِ زندگی هنرمندی است که کم اما پربار زیست…
یکم دسامبر ۲۰۱۶
