دولت بحرین که به ویژه پس از بهار عربیِ سال ۲۰۱۱ به قوانین و تاکتیک های سخت‌گیرانه مشهور شده، در چند سال اخیر تابعیت دست کم ۱۷۹ تن از شهروندان خود را لغو کرده است. بسیاری از این افراد مسلمانانی شیعه از تباری پارسی [ایرانی] هستند.
آن گونه که حکومت بحرین اعلام کرده است، این افراد به فعالیت های تروریستی محکوم شده و با ایران نیز روابط خاصی داشته اند. با این حال، سازمان های حقوق بشری معتقدند که تمام این اتهامات مگر در چند مورد، بی اساس هستند.
«محمد التاجر»، وکیلی بحرینی است که در مسایل حقوق بشری فعالیت می کند و وکالت بسیاری از افردی را که وضعیت تابعیت مشخصی ندارند، به عهده می گیرد. او می گوید: «اکثر کسانی که تابعیت آن ها لغو شده، محققان و دانشگاهیان شیعه، فعالان حقوق بشری، وکلا، روحانیون و تاجران هستند. آن ها هیچ کار خلاف قانونی هم نکرده اند.»
وقتی وضعیت تابعیت و شهروندی کسی در بحرین مشخص نباشد، نمی تواند در این کشور کار کند؛ بنابراین، باید برای تأمین خود و خانواده اش مبارزه کند و تلاشی مضاعف به خرج دهد. این افراد به خدمات درمانی کشور دسترسی نخواهند داشت، از حق تحصیل در مدارس و دانشگاه ها و نیز بسیاری حقوق دیگر محروم خواهند ماند و با توجه به این که مقامات پاسپورت این افراد را ضبط کرده اند، نخواهند توانست از کشور خارج شوند.
بیش از دو سوم جمعیت بحرین را شیعیان تشکیل می دهند اگرچه خاندان «آل خلیفه» که افراد و مناصب حکومتی را تعیین می کنند، خود اهل تسنن هستند. تا پیش از سال ۲۰۱۱، سنی ها و شیعان به شکل مسالمت آمیزی در بحرین در کنار هم زندگی می کردند ولی پس از آن، تنش های فرقه ای و تبعیض علیه شیعیان افزایش یافت. یکی از اشکال این تبعیض، لغو تابعیت شهروندان شیعه بحرین است که بسیاری از آن ها نیز اصل و نسب ایرانی دارند.
حکومت بحرین، شیعیان کشور و به ویژه شیعیان ایرانی تبار را شهروندانی می داند که هم به بحرین وفادار هستند و هم به ایران. بنابراین، از نظر حکومت می توانند بالقوه ستون پنجم ایران در بحرین باشند.
التاجر می گوید: «رژیم سنی بحرین، شیعیان را تهدیدی برای خود می داند. سنی ها نگران این هستند که شیعیان قدرت را به دست بگیرند و آن ها را سرنگون کنند. ولی این فقط محصول تخیل آن ها است.»
در سال ۱۹۸۱، «جبهه اسلامی آزادی بخش بحرین»، سازمان نظامی شیعه که از حمایت ایران برخوردار بود، در صدد برآمد تا دست به کودتا بزند. از آن زمان، حکومت بحرین همواره نگران گروه های سازمان یافته شیعه بوده است. این کودتای شکست خورده دقیقاً دو سال پس از انقلاب اسلامی ایران کلید خورد؛ یعنی زمانی که آیت الله خمینی بر آن شد تا انقلاب خود را به کشورهای منطقه صادر کند. طبیعی بود که بحرین با اکثریت شیعه، هدف مناسبی برای این رسالت باشد.
«ندال السلمان» از «مرکز حقوق بشر بحرین» خاطرنشان می کند: «بسیاری از شهروندان بحرینی که تابعیت آن ها لغو شده، ایرانی الاصل هستند. حکومت بحرین از این دسته از شیعیان ترس مضاعفی دارد. ولی نباید از یاد برد که این گروه از ایرانی ها بیش از ۲۰۰ سال است که در بحرین زندگی می کنند و بنابراین، خود را تا حد بسیار زیادی بحرینی می دانند. قدمت سکونت آن ها در بحرین حتی از خاندان آل خلیفه نیز بیش تر است.»
سلسله آل خلیفه در قرن هجدهم، پس از سرنگونی حاکمان ایرانی، قدرت را به دست می گیرد. «سعید شهابی»، پزشک و فعال امور اجتماعی می گوید: «حکومت بحرین، شیعیان ایرانی تبار را در قیاس با اعراب شیعه، آزار و اذیت بیشتری می دهد و با توجه به این که روابط ایران و بحرین کاملاً خصمانه است، وضعیت شیعیان ایرانی تبار نیز بد و بدتر می شود. ایران و بحرین مدام در کشمکش با هم به سر می برند؛ نوعی جنگ سرد میان آن ها برقرار است.»
در ماه های گذشته نیز وخامت روابط ایران و بحرین افزایش یافته است. ماجرا از ژوییه ۲۰۱۵ شروع شد؛ وقتی بحرین از «راشد سعد الدوسری»، سفیر خود در تهران خواست به دلیل اختلاف با ایران، خاک این کشور را ترک کند.
همزمان، مقامات بحرین مدعی شدند که طرح قاچاق اسلحه توسط دو بحرینی که با ایران روابط نزدیکی داشتند، فاش شد که در جریان آن، مظونان اذعان کردند از ایرانی ها سلاح دریافت می کردند.
بعد، در اکتبر ۲۰۱۵، بحرین ایران را به راه اندازی «تروریسم دولتی» با هدف سرنگونی سلطنت این کشور متهم کرد. مقامات بحرین معتقدند ایران به تروریست هایی که در صدد فعالیت های تروریستی در کشور هستند، پناه می دهد و از آن ها حمایت مالی می کند و نیز این که بحرینی های زیادی در کمپ های تروریستیِ تحت هدایت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آموزش می بینند.
«شیخ خالد»، وزیر امور خارجه بحرین در جریان سفر خود به لندن در اکتبر ۲۰۱۵ گفت: «ما علیه تروریسم دولتی می جنگیم. در بحرین هسته هایی در حال فعالیت هستند که شرایط را مستقیماً به مقامات خود در ایران گزارش می دهند.»
اعضای «شورای همکاری کشورهای خلیج فارس» نیز ایران را به دخالت در امور بحرین متهم کرده است. هر چند البته شواهد اندکی برای این ادعا وجود دارد.
یکی از دعاوی مقامات بحرینی این است که ایران در نهضت دموکراسی خواهِ سال ۲۰۱۱ دست داشته و فعالان شیعه مخالف حکومت را آموزش داده است. ولی بنابر تحقیق «کمیته مستقل حقیقت یاب بحرین» در مورد نقض حقوق بشر در این کشور در اوایل سال ۲۰۱۱، هیچ سندی برای این ادعا پیدا نشده است.
ایران دخالت در امور بحرین را تکذیب ولی در عین حال تأیید می کند که از گروه های مخالف حکومت بحرین حمایت می کند؛ گروه هایی که به دنبال حقوق سیاسی و اقتصادی بیش تری برای جمعیت شیعه کشور هستند.
