کودتای 28 مرداد 1332
شصت و هفت سال ازکودتای ننگین 28 امرداد میگذرد. کودتایی که مسیرتکاملی تاریخ ایران را تغییر داد وملت بزرگی را ازاوج عظمت وافتخاربه حزین ذلت و خواری کشاند. کودتا تنها سرنوشت ملت ایران را دگرگون نکرد بلکه درمسیرحوادث جامعه بشری اثری نامطلوب بجای گذاشت. هنوز پس از گذشت بیش ازنیم قرن اثرات مخرب آن درمنطقه نمایان است.
درعظمت نهضت ملی ایران باید به این نکته توجه داشت که سه قدرت بزرگ جهان ( انگلستان، آمریکا، شوروی ) با وجود تمام تضادهای سیاسی که با یکدیگرداشتند دریک مساله به توافق رسیدند و آن سقوط دولت ملی مصدق بود.
متاسفانه امروزعده ای نابخرد وسطحی نگربراین باورند که کودتا درمدت زمانی کوتاه توسط رجاله ها پیروزشد وازاین طرزتفکرچنین نتیجه میگیرند که مصدق پایگاه مردمی نداشت. آنان یا ناآگاهند یا عناد دارند.
اگر ما کودتا را چنین معنا کنیم ( توطئه – قیام ناگهانی عده ای از سپاهیان یک کشور برای برانداختن حکومت یا تغییر دادن رژیم ) به این نتیجه میرسیم که در 28 ماه حکومت دکترمصدق هرروز یک توطئه و شبهه کودتا روی داد.
کودتا ازروزی آغازشد که جمال امامی درمجلس شانزدهم پیشنهاد نخست وزیری مصدق را داد به این امید که او نخواهد پذیرفت وشاه درهمان زمان سید ضیا الدین طباطایی را کاندیدا کرده بود، ولی مصدق علی رغم خواسته آنان نخست وزیری را پذیرفت وخیلی سریع توانست با پشتیبانی ملت ایران صنعت نفت را ملی اعلام کند و خلع ید را انجام دهد.
ولی این پایان کار نبود زیراعلت وجود وحیات دربار و شبکه وسیع از ایادی انگلستان دروجود شرکت نفت نهفته بود، و دولت مصدق در دو جبهه داخلی و خارجی آماج حملات توطئه گران قرارگرفته بود. عجب ترآنکه شوروی درتمام دوران ملی شدن صنعت نفت وحکومت دکتر مصدق با خشم ونفرت به آن می نگریست و بوسیله ایادی خود حزب توده از راه ایجاد تشنج وهرج ومرج کاذب محیط اجتماعی را آشفته ونا امن جلوه میداد ولی مصدق با حمایت ملت ایران دربرابرتمام توطئه ها ایستاد ویکی پس ازدیگری آنها را خنثی کرد.
او از تهدید ناوگان جنگی انگلیس در خلیج فارس نهراسید، تحریم ها و فشارهای اقتصادی و جلوگیری از فروش نفت او را از پای در نیاورد و موفق شد برای اولین بار در ایران بودجه متعادل بدون نفت را به اجرا درآورد که این خود یکی از افتخارات و شاهکارهای او بود.
دولت انگلیس به ناچار نزاع را به مجامع بین المللی کشاند ، مصدق با حضورخود درآن مجامع حقانیت ملت ایران را به دنیا ثابت کرد و درنتیجه پیروزمندانه وسرافراز ازآنها بیرون آمد و به حق مردسال شناخته شد. شاه که ازابتدا با او سرسازگاری نداشت با خواسته قانونی مصدق پست وزارت جنگ مخالفت نمود و او را وادار به استعفا کرد ولی مردم آگاه و بپاخواسته در روزسی تیر 1331 حماسه ها آفریدند و با نثارخون خود از دولت دکتر مصدق پشتیبانی کردند و شاه مجبوربه عقب نشینی شد.
ولی توطئه همچنان ادامه داشت و توطئه گران موفق شدند افرادی ازنهضت ملی را با تطمیع و قول وقرارها ازنهضت جدا کنند ودرجبهه مخالف مصدق قرار دهند. درنهم اسفند با هماهنگی شاه و آخوندهای درباری و سفیر آمریکا نقشه قتل مصدق را توسط رجاله ها و اوباش کشیدند که خوشبختانه موفقیتی بدست نیاوردند وبه قول معروف : « مرغ از قفس پرید ».
بازهم توطئه این بار رئیس شهربانی تیمسار افشار طوس را ربودند و با فجیع ترین وضع به قتل رساندند و این پیامی بود به تمام افسران ارتش و شهربانی که عاقبت همکاری نکردن با شاه چنین است واین ضربه ای بود بردولت مردمی مصدق همچنان پایدارماند.
توطئه دیگرازطریق پارلمان آغازشد. نمایندگانی که ازطریق درباربه مجلس راه یافته بودند با نمایندگانی که ازنهضت جدا شده بودند طرح استیضاح را پیاده کردند تا بتوانند به صورت قانونی وعدم رای اعتماد دولت راساقط کنندد، ولی مصدق با کیاست وهوشیاری بوسیله رفراندوم نقشه آنان را خنثی کرد.
دیگربرای توطئه گران راهی جز کودتا باقی نماند وننگ آن را بذیرا شدند. طرح کودتا ها درپایگاه آلپ سوییس با موافقت وهماهنگی دولت های انگلیس و آمریکا و تایید شوروی پی ریزی شد اجرا کنندگان آن طرح ها شخص شاه با همیاری جاسوسان اینتلجنت سرویس وسیا وافسران خود فروخته ارتش بود.
اولین کودتا در نیمه شب 25 امرداد توسط فرمانده گارد شاهنشاهی درمعیت تانک و زره پوش وچندین کامیون سربازان مسلح فرمان عزل مصدق را ابلاغ کردند. درهمان ساعات شب وزیر امورخارجه دکتر حسین فاطمی وچند تن از وزراء بازداشت و زندانی شدند ولی مصدق با فراست موفق شد کودتا را با شکست مواجه کند و شاه در اولین ساعات روز با هواپیما به بغداد و سپس به رم فرارکرد.
طرح دوم کودتا پس ازسه روزبه اجرا درآمد وبرای اینکه کودتا جنبه نظامی خودرا نشان ندهد ابتدا عوامل خریداری شده خود را ازاراذل و اوباش و زنان نگون بخت ( قلعه زاهدی ) را به صحنه آوردند و درکنار آنان سربازان مسلح با تانک ها و کامیون های ارتش وشهربانی از آنان حمایت کردند و رعب و وحشت درشهرایجاد نمودند و یک یک دفاتر روزنامه ها ونشریات واحزاب را به آتش کشیدند و درپایان خانه دکتر مصدق نخست وزیری را با تانکها محاصره کردند و آن را به توپ بستند وبه تصرف خود در آوردند وپس ازغارت آنرا به آتش کشیدند و بدینگونه کودتا موفق شد.
آری این بود قصه غصه ها اززبان کسی که خود شاهد آن روزگاران بود. 28 امرداد یادآور روزی است که کعبه آمال وآرزوهای ملتی به آتش کشیده شد وپرنده خونین بال آزادی برای همیشه ازاین دیار رخت بربست.
خانه مصدق پس ازکودتا
اعمال و افعال مردمان وزمامداران و چگونگی و علل پیروزیها و شکست هاست. در آینه تاریخ جوهرحوادت و میزان خلوص و عیارآن ارزیابی میشود.
هریک ازنسل ما تاریخ معاصر ایران رابصورت عینی مشاهده کرده و به طریقی درآن مشارکت داشته ایم .همگی مزه تلخ ظلم واستبداد را چشیده ایم وسالهای سال درکنارهم مبارزه کرده ایم.انقلاب ها به ثمررساندیم. کودتاهاازسرگذراندیم. جنگ کردیم وشهیدانی دادیم. زنده بادها ومرده بادها سردادیم به خیال خود گام هایی بسوی جلوبرداشتیم درحالی که نادانسته درجا میزدیم.
به هرسرمنزلی که رسیدیم فکر کردیم پایان راه است درحالی که سرابی بیش نبود وبازبه راه خود ادامه دادیم . امروزچون به گذشته نظر می افکنیم می بینیم درهمان نقطه قرار داریم که یکصد و چهارده سال پیش قرارداشتیم … ولی ناامید نشده وهمچنان به راه خود ادامه خواهیم داد.
پاینده ایران
جمال درودی : عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران – 27 امرداد
