بهرام رحمانی
اتحادیه اروپا، به درخواست فرانسه جلسه ای برای بررسی امکان تسلیح نیروهای کرد و عراق برگزار کرد، اما نتوانست به اجماعی برای ارسال سلاح برای کردهای عراق برسد.
مقدمه
رویدادهای اخیر در منطقه خاورمیانه بیش از پیش به نگرانی حکومت هایی منجر شده است که همواره با خفقان و دیکتاتوری حاکمیت و موقعیت خود را حفظ می کنند.
البته این نگرانی ها بی دلیل نمی تواند باشد چرا که امروزه منطقه مهم و استراتژیک خاورمیانه به انبار باروتی در آستانه انفجار شبیه است.
تحولات خاورمیانه و پیدایش «دولت خلافت اسلامی» یا همان «داعش» که بخش هایی از کشور سوریه و عراق را با وحشی گری و بربریت به تصرف خود درآورده، در عین خدمت بزرگی برای صنایع عظیم اسلحه سازی و ماشین جنگی کشورهای پیشرفته جهان به وجود آورده است. چرا که اکنون سیل سلاح های دولت های غربی نه تنها به عراق و کردستان عراق، بلکه به بسیاری از کشورهای منطقه شدت و سرعت بیش تری گرفته است.
با پیشروی گروه تروریستی «داعش» در موصل و از سوی دیگر تسلط پیشمرگه های کرد بر مناطق مورد مناقشه با حکومت مرکزی عراق، اکنون حملات داعش به کردستان عراق شدت یافته است. نیروهای پیشمرگ و نیروهای امنیتی و پلیس اقلیم کردستان نیز کرکوک، سنجار، تلعفر، آمرلی و… را تحت کنترل خود درآورده اند. داعش، نخست اعلام کرده بود که قصد حمله به مناطق کردستان عراق را ندارد اما ناگهان داعش مسیر حرکت خود به سوی بغداد را به سوی کردستان تغییر داد و جنگ خود را به کردستان عراق نیز گسترش داد.
پس از این که نیروهای ارتش عراق شهر کرکوک و موصل را ترک کردند نیروهای پیشمرگه افراد مسلح داعش را از برخی مناطق راندند و با استقرار نیروهای پیشمرگه کنترل این مناطق را به دست گرفتند.
مسعود بارزانی رییس اقلیم کردستان عراق نیز در پیامی از نیروهای امنیتی کردستان عراق و پیشمرگه خواست که با هوشیاری کامل از محدوده مرزی خود که کلیه مناطق کردنشین عراق را شامل می شود محافظت کنند. او به کردهای عراق اطمینان داد که هیچ خطری اقلیم کردستان را تهدید نمی کند.
گفتنی است که مسعود بارزانی رییس نیروهای مسلح کردستان عراق از ابتدای این نارامی ها تاکید کرده است که نیروهای پیشمرگه تنها از محدوده مرزی کردستان عراق حفاظت می کنند اما با نیروهای مسلح داعش در دیگر مناطق عراق درگیر نخواهند شد.
باراک اوباما رییس جمهور آمریکا نیز در یک موضع گیری رسمی تاکید کرد ما دولت عراق را هم پیمان خود می دانیم و دولت آمریکا آمادگی ارائه هرگونه همکاری امنیتی به دولت بغداد برای مقابله با ترور را دارد. اما در عین حال این جنگ به ما مربوط نمی شود و آمریکا حاضر نیست بار دیگرسربازان خود را روانه عراق کند.
در چنین شرایطی، برخی دولت های غربی و آمریکا و منطقه نیز سیل اسلحه های مدرن خود را به سوی کردستان سرازیر کرده اند. مسلح شدن نیروی پیشمرگ به سلاح های مدرن در کوتاه مدت می تواند جلو پیشروی داعش را بگیرد اما در درازمدت این احتمال و نگرانی وجود دارد که این سلاح های به دست گروه های تروریستی نیز برسد و یا در درگیری های داخلی کردستان نیز به کار گرفته شود. مهم تر از همه، این وضعیت حضور مستشارن نظامی و نیروی های امنیتی کشورهای مختلف غربی و منطقه ای را در کردستان بیش از پیش فراهم کرده است.
اتاق جنگی متشکل از نیروهای آمریکایی، ارتش عراق و نیروهای پیشمرگه برای مقابله با داعش ایجاد شده است. هدف از تشکیل این اتاق جنگ یکپارچه سازی اطلاعات در حملات مشترک علیه مواضع داعش اعلام شده است. هواپیماهای آمریکایی مواضع داعش را بمباران می کنند.
با نگاهی اجمالی به وقایع هفته های گذشته این واقعیت را به خوبی نشان می دهد که هدف اولیه «دولت خلافت اسلامی» تصرف شهرهای سنی نشین عراق و در نهایت شکست کامل دولت بغداد است که گروه های شیعی عراقی سوکاندار آن هستند.
دلایل تسخیر سریع شهرهای عراق توسط داعش
در حقیقت با توجه به شرایط کنونی که در خاورمیانه شاهد آن هستیم، عامل اساسی شرایط و وضعیت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی کنونی عراق و کلا منطقه، از یک سو نتیجه شکست سیاست های فعلی دولت آمریکا در منطقه و از سوی دیگر سیاست های خودکامه و اداره کشور از سوی نوری مالکی، نخست وزیر شیعه عراق است. مالکی تاکنون هم از سوی آمریکا و متحدانش و هم از سوی برخی کشورهای منطقه مانند حکومت اسلامی ایران مورد حمایت و پشتیبانی همه جانبه قرار گرفته است.
مالکی از همان آغاز روی کار آمدن و در مدت دو دوره نخست وزیری خود بر کشور عراق حکمرانی کرده به هیچ قانونی پایبند نبوده تا جایی که حتی نتوانسته بخشی از شیعه ها را نیز با خود همراه کند. دولت مالکی را فساد گرفته بود؛ سرکوب و سانسور و بیکاری و تروریسم امان مردم عراق را بریده بود و نارضایتی عمومی در جامعه عراق، به حدی گسترده و بالا بود که در مقابل حملات داعش، حتی ارتش نیز مقاومت نکرد و سریعا عقب نشینی نمود.
هم چنین اختلافاتی که مالکی با اقلیم کردستان به وجود آورد به مشکلات عراق افزوده شد و دیکتاتوری مالکی هر چه بیش تر عیان تر شد.
دولت آمریکا در اولین قدم پس از سقوط صدام حسین در سال 2003، فردی را به نام «پل بریمر» را به عنوان حاکم عراق بر سر کار آورد. در حالی که او آشنایی چندانی به وضعیت عراق و بافت سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و مذهبی آن نداشت. بنابراین، اوضاع کنونی عراق را می توان شکست سیاست های آمریکا و مالکی نیز قلمداد کرد.
چگونگی به تسخیر درآوردن شهرهای بزرگ و مهم عراق از جمله شهرهای موصل و تکریت در مدت زمانی بسیار کم و پیشروی داعش با این سرعت به سوی پایتخت عراق و سپس کشاندن جنگ به کردستان، سئوالی است که می توان گفت تاکنون همگان را به خود مشغول کرده است. اما گویا در حال حاضر آنچه بیش از پیش گروه ها، احزاب و جناح های مختلف قدرت در عراق و در سطح منطقه را به خود مشغول کرده است تقسیم قدرت و منافع شان است نه منافع مرد
بر اساس اخبار منتشره در حملات نیروهای ارتش عراق به مناطقی از شهر تکریت که نیروهای داعش کنترل آن را بدست گرفتند سپس با حملات سنگین ارتش عراق و نیروهای داوطلب از آن شهر عقب نشینی کردند.
موصل 380 کیلومتری شمال بغداد قرار دارد و دومین شهر بزرگ عراق و اولین شهری است که به دست داعش افتاد. صدها هزار تن از ساکنان این شهر که حدود یک میلیون تن در آن سکونت دارند به مناطق دیگر گریخته اند و گزارش های ضد و نقیضی در خصوص کسانی که هم چنان در داخل موصل هستند وجود دارد. برخی مدعی هستند که بخشی از ساکنان موصل از داعش استقبال کرده اند و گزارش های دیگر حاکی از این است که مردم موصل تحت فشار شدید گروه های داعش قرار گرفته اند.
نیروهای داعش، تنها در مدت چند ساعت استانی چون نینوا با 4 میلیون جمعیت را به کنترل خود درآورد و ارتش عراق نیز نتوانست در نینوا و … دفاع کند در واقع نشان دهنده نارضایتی عمومی مردم و حتی ارتش از سیاست ها و مواضع دولت نوری مالکی و حامیانش است.
هر چند که داعش یک گروه تروریستی اسلامی است اما این گروه در سه سال جنگ داخلی سوریه با حمایت و پشتیبانی دولت های غربی و در راس همه آمریکا و کشورهای منطقه مانند عربستان و ترکیه و…، امکانات مالی و نظامی قابل توجهی را به دست آورده است. در ماه های اخیر طی یک رشته عملیات تهاجمی در عراق و سوریه نشان داده است که نیروهای داعش از سرعت عملیاتی و تحرک استراتژیک قابل ملاحظه ای بر خوردار است. حمله های پی در پی داعش در دو جبهه، یکی به جلولا نزدیک مرز ایران و دیگری به سنجار و سد موصل در جهت مرز سوریه و ترکیه توانست خط دفاعی پیشمرگه ها را بشکند و آنان را وادار به عقب نشینی کند.
به نظر می رسد که داعش در حال حاضر توان و قصد تصرف بغداد را ندارد. از این رو، حمله های آن ها در چهار سوی بغداد نمایانگر تلاش آنان برای قطع خطوط مواصلاتی بغداد و محاصره پایتخت است.
به طور کلی داعش با توجه به جنگ چند ساله اش در سوریه تجربه فراوانی اندوخته و نیروهای آن از روحیه خوبی برای ادامه جنگ شان برخوردارند. به همین دلایل تاکنون پیشمرگه های کرد و ارتش عراق و بمباران های هواپیماهای آمریکایی، نتوانسته اند ضربه کار سازی به داعش وارد کنند.
داعش به حد کافی نیرو و تجهیزات نظامی و جنگی داشت که به عراق حمله کرد. اما این گروه اکنون پس از سقوط دو لشگر عراق درموصل به تجهیزات و سلاح های مهمی، از جمله سلاح های سنگین، که آمریکا در اختیار ارتش عراق گذاشته بود، دست یافته است و از همکاری و تجارب شماری از افسران زمان صدام در زمینه استفاده از سلاح ها و تاکتیک های جنگی برخوردار است. داعش تقریبا یک سوم خاک عراق را تصرف کرده و از نظر مالی، بر پایه گزارش برخی از رسانه های غربی، از حمایت شماری از ثروتمندان سنی کشورهای جنوب خلیج فارس برخوردار است و برخی از چاه های نفت در سوریه و عراق را نیز در اختیار دارد.
هر چند که گروه تروریستی داعش با حمله به شهر موصل آغازگر این حملات بود اما پس از گذشت چند روز کم کم گروه های دیگری نیز به صفوف داعش پیوستند که از مهم ترین آن ها گروه ارتش نقشبندی به ریاست عزت الدوری معاون اول صدام حسین رییس جمهور سابق عراق و روسای برخی قبایل سنی مذهب مخالف دولت عراق هستند.
بازگشت نیروهای آمریکایی و…، به عراق و کردستان و ارسال سلاح
دو سال و نیم پس از خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق، باراک اوباما، روز جمعه ۱۷ مرداد 1393، مجوز حمله هوایی علیه مواضع داعش را در عراق صادر کرد.
او این تصمیم را به سه هدف عمده گره زد: کمک رسانی از راه هوا به آوارگان عراقی به ویژه پناهندگان یزیدی (ایزدی) در کوه های سنجار و پیش گیری از نسل کشی؛ حملات هوایی به مواضع داعش و جلوگیری از پیشروی آن به سوی اربیل؛ و حفاظت از منافع آمریکا و شهروندان این کشور در اقلیم خودمختار کردستان.
آمریکا در اربیل کنسولگری دارد و علاوه بر دیپلمات های آمریکایی ساکن این شهر، مرکزعملیات مشترک آمریکا و عراق هم در این شهر قرار دارد که مکمل ستاد و مرکز اصلی عملیات مشترک دو کشور در بغداد است.
باراک اوباما در پی تصمیم خود برای بمباران هوائی مواضع داعش، باز هم تاکید کرد که سربازان آمریکایی به عراق باز نخواهند گشت و کشورش قصد اعزام نیرو به عراق را ندارد. اما از آن جایی که راه حل فوری یا کوتاه مدت برای شکست داعش و یا بیرون راندن آن از عراق وجود ندارد بنابراین، این موضع اوباما نمی تواند ثابت بماند.
پس از طی فرمانی توسط باراک اوباما، جنگنده های آمریکایی مواضع داعش را مورد هدف قرار دادند. حمله هوایی آمریکا در حالی صورت می گیرد که پس از پیشروی های داعش در عراق و تصرف شهر موصل، بارها دولت مرکزی خواهان همکاری و کمک آمریکا شده بود اما دولت اوباما از این همکاری سر باز می زد. دولت اوباما بارها اعلام کرد که چالش پیش آمده به دولت عراق مربوط می شود و آمریکا در این باره دخالتی نمی کند. از طرفی آن ها پیش شرط تشکیل «دولت وحدت ملی» را برای کمک نظامی مطرح کرده بودند. در واقع این همکاری بر اساس هم پیمانی اقلیم کردستان با آمریکا انجام شده است. بنابراین، در حال حاضر یک سیاست دوگانه توسط حاکمیت آمریکا در عراق در جریان است.
بعد از گذشت سه سال و نیم از خروج رسمی نیروهای نظامی آمریکا نیروهای آمریکایی و استرالیایی به منظور مقابله با داعش وارد عراق شدند.
به گزارش سی.ان.ان، نخستین گروه از نیروهای ویژه آمریکایی برای مشاوره با دولت عراق در خصوص مبارزه با داعش به این کشور اعزام شده اند. بر اساس اعلام کاخ سفید و پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا)، 300 نیروی ویژه ارتش آمریکا به عراق اعزام شده و در همین راستا اولین گروه از این مجموعه روز شنبه 31 خرداد 1393 وارد بغداد شدند. اعزام این نیروها به بهانه کمک به دولت عراق و هم چنین مشورت دادن به این کشور در خصوص مبارزه با داعش است. ورود این نیروها به بغداد در حالی است که در هفته گذشته نیز ناو هواپیمابر هسته ای.یو.اس.اس جرج بوش، به همراه دو رزمناو دیگر وارد آب های خلیج فارس شده است.
هم چنین استرالیا نیز اعلام کرده که گروه کم شماری از نظامیان را برای حفاظت از سفارت خود در بغداد، به عراق اعزام کرده است. به گزارش خبرگزاری فرانسه از سیدنی، دیوید جانسون سخنگوی وزارت دفاع استرالیا بدون اشاره به شمار نظامیان اعزام شده گفت که آنان برای تقویت ترتیبات امنیتی در سفارت و صرفا برای یک ماموریت پشتیبانی در صورت اقتضای تخلیه سفارتخانه، به عراق اعزام شدند. تونی ابوت نخست وزیر استرالیا هم درباره امنیت کارکنان استرالیایی باقی مانده در بغداد ابراز نگرانی کرد. واکنش های استرالیا به تحولات عراق در حالی است که شواهد از تجدید موثر سازماندهی ارتش این کشور و پیشروی های آن در مقابله با تروریست های داعش حکایت دارد. استرالیا که زمانی دو هزار نظامی خود را به عراق فرستاده بود، در سال 2011 و در آخرین مرحله از خارج کردن نیروهایش از این کشور، نظامیان محافظ سفارت را به کشور بازگرداند و تدابیر امنیتی آن را به یک شرکت امنیتی خصوصی سپرد.
آمریکا و برخی کشورهای اروپایی، به طور بی سابقه ای سلاح و مهمات در اختیار نیروهای دولت اقلیم کردستان قرار داده اند. هم چنین جنگنده های آمریکایی مواضع داعش را بمباران می کنند.
وزارت خارجه آمریکا از آغاز ارسال مستقیم سلاح به کردهای عراق خبر داد. پیش از این یک مقام آمریکایی گفت که این کشور تسلیح مستقیم نیروهای اقلیم کردستان عراق موسوم به پیشمرگه را شروع کرده است.
اتحادیه اروپا، به درخواست فرانسه جلسه ای برای بررسی امکان تسلیح نیروهای کرد و عراق برگزار کرد، اما نتوانست به اجماعی برای ارسال سلاح برای کردهای عراق برسد اما به اعضای اتحادیه اروپا چراغ سبز نشان داد که می توانند خارج از اتحادیه و با هماهنگی با بغداد برای کردها سلاح بفرستند.
هم چنین به دنبال اعلام آمادگی کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و انگلیس، ایتالیا و چک، برای کمک به کردهای عراق، آلمان نیز آمادگی خود را برای پشتیبانی از کردها اعلام کرده است. لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه نیز از اتحادیه اروپا درخواست کرد تا اقلیم کردستان عراق را مسلح کند.
جمعه ۵ سپتامبر 2014 – 14 شهریور 1393، اولین تجهیزات نظامی آلمان به کردستان عراق خواهد رسید تا در اختیار نیروهای پیشمرگه کرد قرار بگیرد.
یک سخنگوی وزارت دفاع آلمان با اعلام این خبر به خبرگزاری آلمان گفت که محموله کمک های نظامی از فرودگاه شهر لایپزیگ به مقصد اربیل در کردستان عراق ارسال شد.
به گزارش این خبرگزاری جلیقه های ضدگلوله، رادیوهای دستی و تلسکوپ های مسیریابی در تاریکی، تجهیزات شناسایی مین و برخی از اقلامی است که دولت آلمان برای پیشمرگه ها ارسال می کند. مقامات عراق اعلام کرده بودند که این محموله نظامی پس از بازرسی در بغداد به اربیل ارسال می شود.
دولت آلمان وعده داده که ۴۰ هزار مسلسل، ۱۰ هزار نارنجک دستی، ۲۴۰ موشک‌انداز و ۵ زره‌پوش نیز در اختیار نیروهای پیشمرگه قرار دهد. مقامات نظامی آلمان می گویند اولین محموله سلاح در اواخر ماه سپتامبر به کردستان عراق فرستاده خواهد شد.
هم زمان با دولت آلمان، دولت استرالیا نیز به درخواست ایالات متحده آمریکا، اولین محموله کمک های نظامی را به کردستان عراق ارسال کرد. ژنرال دیوید جانسون، فرماندهی نظامی ارتش استرالیا با تایید این خبر به خبرگزاری آلمان گفت که این کمک دولت استرالیا از سوی مقامات کردستان عراق مورد استقبال بسیار قرار گرفته است.
به گزارش خبرگزاری «رویترز» جان کری در نشست سران ناتو گفت: «ما باید به این گروه حمله کنیم و مانع از آن شویم که نقاط بیش تری را به اشغال خود درآورد.»
گفته می شود که هسته اصلی ائتلاف جدید علیه گروه تروریستی «دولت خلافت اسلامی» شامل ۱۰ کشور است. به گفته دیپلمات ها کری از کشورهای آلمان، بریتانیا، فرانسه، ایتالیا، دانمارک، لهستان، کانادا، استرالیا و ترکیه خواسته که در مبارزه علیه داعش با آمریکا همکاری کنند.
وزیر خارجه آمریکا گفت «خط قرمز» در این اقدامات نظامی باید حضور زمینی نیروهای ارتش آمریکا و دیگر کشورهای متحد در خاک عراق باشد.
رهبران کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در دومین روز نشست خود در ولز «اقدامات وحشیانه و نفرت انگیز دولت اسلامی» را محکوم کردند.
در اوایل همین هفته گذشته، اوباما برای تامین امنیت سفارت آمریکا و دیگر نهادهای دولتی بغداد، ۳۵۰ نیروی نظامی دیگر به بغداد اعزام کرد؛ و به این ترتیب شمار نیروهای امنیتی- دیپلماتیک آمریکا در عراق به ۸۲۰ تن رسید. به گفته مقام های وزارت دفاع آمریکا، با ورود سربازان نیروی دریایی آمریکا تعداد نیروهای آمریکایی در عراق به یک هزار و ۲۱۳ تن خواهد رسید.
کردستان عراق
عبدالکریم قاسم در کودتای سال ۱۹۵۸ که به سیستم پادشاهی عراق پایان داد، بارزانی نیز به عراق بازگشت. قاسم که در ابتدا از بازگشت بارزانی استقبال کرده بود پس از چندی او را در تعارض با حاکمیت دولت خود دید و با حمله به کردستان، زمینه های قیام کردهای عراق را فراهم کرد.
بارزانی پس از حمله ارتش قاسم پیشمرگ های کرد را برای مقابله با دولت مرکزی سازمان دهی کرد و پس از آن مبارزه او با حکومت مرکزی عراق وارد دوران جدیدی شد. وی در سال 1970 در توافقی با صدام توانست خودمختاری کردستان عراق را از حکومت مرکزی بگیرد اما چهار سال بعد صدام توافقنامه را زیرپا گذاشت و از هوا و زمین به کردستان حمله کرد. در این تاریخ یعنی مارس 1974، بارزانی سازمان دهی مهم ترین قیام کردهای عراق علیه حکومت مرکزی را آغاز کرد. او این قیام را با حمایت محمدرضا شاه ایران و آمریکا سازمان دهی کرد و با کمک لجستیکی ارتش ایران در مقابل سلاح های پیشرفته ارتش عراق مقاومت کرد و به پیروزی هایی نیز نایل شد. اما معاهده الجزایر بین حکومت های ایران و عراق این قیام را به شکست کشاند. در این معاهده شاه در مقابل توقف حمایت و کمک خود به کردهای عراق بر سر اروند رود با صدام مصالحه کرد.
پس از این توافق بارزانی به همراه جمع زیادی از یارانش به ایران پناهنده شد و در کرج مقیم گردید. وی چندی بعد به بیماری سرطان خون مبتلا شد و سرانجام در ماه مارس سال 1979 میلادی درگذشت.
پس از فروپاشی شوروی در سال 1991، نیروی هوایی آمریکا عراق را بمباران کردند و پس از مدتی کردستان را منطقه پرواز ممنوع اعلام نمودند که کردستان از آن تاریخ تاکنون به نوعی از خودگرانی برخوردار بوده است.
در آخرین انتخابات پارلمان عراق کردها بیش ترین رای ها و بیش ترین کرسی های پارلمان را در شهر کرکوک به دست آورده اند. این خود سند مهمی است که این منطقه کردنشین است. در حالی که کرکوک هم چنان از مهم ترین مناطق مورد مناقشه میان منطقه کردستان عراق با دولت مرکزی عراق به شمار می آید.
کرکوک در 240 کیلومتری شمال بغداد، بزرگ ترین شهر استان کرکوک است که سرشار از چاه های نفتی است و مردم با زبان های مختلف در آن زندگی می کنند. البته باید تاکید کرد که منطقه اقلیم کردستان، با مشکلات بزرگی دست به گریبان است. حکومت های همسایه کردستان و حامی جهانی آن ها، نه تنها مخالف تشکیل یک دولت مستقل کردی هستند، بلکه به عناوین مختلف در امور داخلی و سرنوشت مردم کرد دخالت می کنند. اکنون با تحولات جدید به نظر می رسد این مشکلات حادتر شوند.
حساسیت حکومت مرکزی عراق نسبت به تحولات کرکوک، وجود منابع غنی نفتی در این شهر و مناطق مجاور آن است. تخمین های زمین شناسی نشان می دهد که حدود ٨ درصد از مجموع ۷٨ میلیارد بشکه ذخیره نفت عراق در استان التمیم واقع است و برآورد می شود در صورت اکتشافات آینده، مجموع ذخایر نفتی کرکوک به ۱۰ تا ۲۰ میلیارد بشکه برسد.
به دنبال عقب نشینی ارتش عراق از شهر نفت خیز کرکوک و دیگر شهرهای مورد مناقشه میان اربیل و بغداد، کردها کنترل این مناطق را به دست گرفتند و این امر را در راستای حل اجرای ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق دانستند. اجرای ماده ۱۴۰ قانون اساسی که بر برگزاری رفراندم در کرکوک و دیگر شهرهای مورد مناقشه تاکید دارد؛ یکی از مهم ترین موارد اختلاف میان کردها و دولت های بعد از سال ۲۰۰۳ و تصویب قانون اساسی در عراق بوده است. اما مقام های کرد از همان روزهای نخست پس از خروج ارتش عراق از کرکوک و دیگر مناطق محل اختلاف، اعلام کردند که وضعیت جدید برای آن ها به منزله اجرای ماده ۱۴۰ است و این مناطق بار دیگر به وضعیت سابق برنخواهند گشت.
سپاه قدس حکومت اسلامی ایران در عراق
شایعات زیادی در جریان است که ایران سپاه قدس را برای جنگ با داعش به عراق فرستاده است. البته سران حکومت اسلامی، تاکنون این مسئله را تکذیب کرده اند.
اما جدا از شایعات، حکومت اسلامی پس از سرنگونی حزب بعث در عراق و اشغال این کشور توسط نیروهای آمریکایی و غیره، مستقیم و غیرمستقیم و آشکار و نهان در همه امور داخلی عراق دخالت داشته و هنوز هم دارد.
اخیرا روزنامه «وال ستریت جورنال»، نوشت که ایران سپاه قدس را برای مقابله با «داعش» به عراق اعزام کرده است. این روزنامه جزئیات بیش تری از این مساله را بازگو نکرده است.
اما خبرگزاری «تسنیم»، وابسته به سپاه پاسداران حکومت اسلامی ایران با پوشش این خبر با حسین سلامی، جانشین فرمانده سپاه گفتگو کرده است.
حسین سلامی جانشین فرمانده کل سپاه، این خبر را نه تایید و نه تکذیب کرده و تنها گفته است: «فعالیت های گروه داعش در عراق، نتیجه مداخلات استکبار جهانی و همراهی متحدانش در منطقه است.»
جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران حکومت اسلامی، ادعا کرد: «این مداخلات نیز همانند سوریه، با مشارکت مردم و آمادگی عراق ناکام خواهد ماند.»
سلامی با تاکید بر آمادگی سپاه پاسداران حکومت اسلامی برای مقابله با «هر گونه توطئه و تهاجم»، افزود: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همواره با فرض هر گونه تهدید و مقابله در سطوح مختلف جهانی، قدرت دفاعی خود را آماده کرده است. سپاه پاسداران سیاست های دفاعی خود را منفعل از گفتمان دشمن طراحی نکرده بلکه همواره آماده و مهیا برای هر گونه تهدید است.»
اما به تازگی ویدیویی از رقص، پایکوبی و اعلام شادی قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس حکومت اسلامی ایران در کنار چند شبه نظامی عراقی منتشر شده که گفته می شود متعلق به منطقه ترکمن نشین «آمرلی» عراق است و پس از شکست نیروهای داعش در این منطقه گرفته شده است.
آن چه در شهر آمرلی و منطقه سلیمان بیک روی داد، همکاری میان پیشمرگه های کرد، ارتش عراق و شبه نظامیان شیعه و هم چنین نقش مستقیم حکومت اسلامی ایران در کمک به آن ها در حمله شان علیه داعش است.
به گزارش العربیه، شهر آمرلی اکنون مملو شده است از نیروهای بزرگ ترین گروه های شبه نظامی شیعه (سازمان بدر، عصائب اهل حق، گردان های حزب الله و پیروان مقتدی صدر) و هم چنین پیشمرگه های کرد.
هم چنین خبرگزاری های فرانسه و رویترز، از وجود شماری از نیروهای ایرانی سخن می گویند که به شبه نظامیان شیعه و نیروهای پیشمرگه مشاوره نظامی و امنیتی می دهند. علاوه بر آن شماری از گروه های شبه نظامی شیعه، در ایران آموزش دیده و از این کشور کمک مالی و تسلیحاتی دریافت می کنند.
یکی از فرماندهان پیشمرگه در گفتگو با خبرگزاری رویترز، به نقش ایران اذعان می کند. او که خواسته نامش فاش نشود گفت: «ایرانی ها نقش ایفا می کنند. آن ها به ما اسلحه دادند و در برنامه ریزی نظامی کمک کردند.»
حمله به ایران
ابو محمد العدنانی سخنگوی داعش در اظهاراتی ادعا کرده است: داعش، نصیحت ها و توجیهات شیوخ جهاد در مورد عدم حمله به ایران را گوش کرده به همین دلیل شیعیان در ایران را به حال خود رها کرده تا راحت زندگی کنند.
العدنانی، می افزاید: در تمام این سال ها تهمت مزدوری برای سرسخت ترین دشمنانش یعنی ایران را به جان خریده و به دلیل اطاعت از سران القاعده و حفظ وحدت میان مجاهدین به آن حمله نکرده است. او هم چنین مدعی می شود به خاطر دستور القاعده به سعودی نیز حمله نکرده و اجازه داده «آل سعود» راحت به زندگی خود ادامه دهند.
موضع حکومت های منطقه در رابطه با تشکیل دولت کرد در کردستان عراق
ایران: در طول نزدیک به ۴ دهه گذشته، یعنی از زمان حکومت پهلوی تا حکومت اسلامی و سرنگونی حکومت بعث عراق توسط نیروهای آمریکایی و متحدانش، همواره بین ایران و عراق چالش های متعدد امنیتی و سیاسی در جریان بوده است. اما تغییر حکومت صدام حسین در عراق و با روی کار آمدن دولتی شیعی در این کشور با حمایت نیروهای اشغالگر غربی، سیاست حکومت اسلامی ایران با این کشور تغییر کرد. چرا که فرصت مناسبی برای حکومت اسلامی ایران به وجود آمده تا منافع استراتژیک خود را در عراق بیش از پیش حفظ کند و گسترش دهد. از سوی دیگر، ایران با عراق طولانی ترین مرز مشترک میان دو کشور در مقایسه با سایر همسایگانش دارد و وجود ۶ گذرگاه مرزی و ۱۲ بازارچه مرزی نیز بر اهمیت این استراتژیک می افزاید.
به این ترتیب، بی جهت نیست که منافع گسترده استراتژیک سیاسی، امنیتی و اقتصادی، چشم انداز تجزیه عراق و استقلال کردستان موجب نگرانی سران حکومت اسلامی ایران شده است. تا همین چند سال پیش، ایران متحد اصلی و استراتژیک اقلیم کردستان به شمار می رفت و مقام های عالی رتبه حکومت اسلامی ایران در کنار رابطه با حکومت مرکزی عراق، به صورت مستقل با مقامات کرد نیز در تماس نزدیک سیاسی و دیپلماتیک بودند. اما این روابط با شدت گرفتن اختلافات دولت اقلیم کردستان و حکومت مرکزی عراق، مساله نفت، نزدیکی بارزانی به ترکیه، شکست انتخاباتی اتحادیه میهنی و بیماری رهبر آن جلال طالبانی (به عنوان فردی نزدیک به حکومت اسلامی ایران)، اغلب به نفع ترکیه متحول شده است.
اکنون نیز حمله داعش و پیشرفت آن شرایطی را بوجود آورده که موقعیت و منافع حکومت اسلامی ایران را نیز دچار به خطر انداخته است. چرا که از یک سو سقوط دولت شیعی طرفدار حکومت اسلامی ایران در بغداد و در صورت روی کار آمدن یک دولت متخاصم و از سوی دیگر، تغییر مرزهای جغرافیای سیاسی منطقه می تواند حکومت اسلامی ایران را در تنگنا قرار دهد.
ترکیه: اگرچه از لحاظ سیاسی مخالف بر آمدن یک دولت مستقل کرد است، اما از لحاظ اقتصادی منافع کوتاه مدت و میان مدتی دارد. ترکیه سال ها از مخالفان سرسخت دولت اقلیم کردستان بود، حالا در سایه بهبود مناسبات اقتصادی و سیاسی با این دولت، در منازعه فعلی عراق جانب کردها را گرفته و اکنون از مهم ترین متحدان استراتژیک اقلیم کردستان به شمار می آید.
اظهارات حسین چلیک، سخنگوی حزب عدالت و توسعه ترکیه در مصاحبه با تلویزیون کردی زبان رووداو در اربیل، تا حدودی مواضع این کشور در قبال تحولات عراق را روشن می کند. او گفته است: «کردهای عراق برای مکان، نام و شیوه سرزمینی که در آن زندگی می کنند خودشان تصمیم گیری خواهند کرد.» چلیک در مصاحبه با فایننشال تایمز هم تاکید کرده است: «در ترکیه حتی کلمه کردستان می تواند مردم را عصبانی کند، اما نام آن ها کردستان است. اگر عراق تقسیم شود، که اجتناب ناپذیر است، باز آن ها برادران ما هستند. عراق متاسفانه به سمت تجزیه می رود.»
رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، هرچند به صورت مستقیم در این مورد اظهار نظر نکرده، اما در پیامی مناقشه برانگیز، تشکیل کابینه جدید حکومت اقلیم کردستان را تبریک گفته است.
اقتصاد کردستان به مانند تمامی کشورهای منطقه متکی بر اقتصاد نفتی است ولی نباید فراموش کرد که کردستان کنونی محصور در خشکی است و برای رساندن نفت خود نیاز به آبراه های بین المللی دارد که در حال حاضر ترکیه این نقش را برای کردستان بازی می کند. ترکیه بابت هر بشکه نفت صادراتی اقلیم کردستان، یک دلار حق ترانزیت می گیرد و عواید حاصل از فروش نفت نیز در بانک های ترکیه سپرده گذاری می شود. این عملکرد علاوه بر کسب سود آنی اقتصادی، می تواند از لحاظ سیاسی نیز دست آوردی برای ترکیه محسوب شود چرا که می تواند سیاست های خود را در مورد کردها به اقلیم کردستان تحمیل کند و از فشارهای نیروهای مخالف خود در کردستان ترکیه بر خود بکاهد.
در آخرین موضع گیری منطقه ای مسئولین حزب عدالت و توسعه حزب حاکم در ترکیه بر این باورند که وضعیت فعلی نشان از تجزیه شدن عراق دارد و دلیل آن را سیاست های مذهبی گرایانه نوری مالکی میدانند و تاکید کرده اند در صورت تجزیه عراق از استقلال کردستان حمایت می کنند و آن را حق کردها می دانند.
عربستان: عربستان کشوری تاثیرگذار در جهان عرب و گروه های اسلامی است. پادشاهی سعودی بنا به دلایل گوناگون پرچمدار «رهبری» جهان عرب، به خصوص سنی مذهب هاست و به عنوان اولین تولیدکننده و صادرکننده نفت در دنیا و تاثیرگذار در عرصه انرژی و در نتیجه اقتصاد جهانی دارد.
ساختار اجتماعی سنتی در عربستان که بر بستری از ارتباطات قبیله ای و عشیره ای بنیان نهاده شده است، در ساختار سیاسی نیز دست بالا را دارد و خاندان آل سعود هم چنان به قدرت نگاهی سنتی و محافظه کارانه دارند.
دولت عربستان بزرگ ترین متحد آمریکا در منطقه خاورمیانه، پشتیبان اصلی داعش است. واقعیت این است که عربستان هم پیمان و شریک بی دردسر آمریکاست. این کشور با دلار‌های نفتی خود حامی خطرناک ترین گروه های اسلامی هم چون داعش است. سیستم حکومتی و قوانین حاکم برعربستان ترکیبی است از مدرنیسم و آن چه که در قرون وسطی رایج بود.
حاکمان عربستان سعودی از موضع ناسیونالیسم عربی، شدیدا مخالف تشکیل دولت مستقل کرد در عراق است. درگیری های اخیر عراق سبب شد که بار دیگر روابط و مناسبات حکومت اسلامی ایران و حکومت عربستان سعودی تیرتر شود و آن ها مستقیم و غیرمستقیم به بسیاری از گروه های طرفدار خودشان در عراق و یا سایر دولت های عربی کمک های موثری می رسانند. یک دلیل اصلی این کشمکش بین حاکمان عربستان و ایران، حمایت حکومت اسلامی ایران از گروه های شیعی و حمایت حکومت عربستان از گروه های سنی درگیر در وقایع خونین عراق است. بنابراین، ادامه حوادث کنونی عراق نیز می تواند بازتاب رقابت های مخفی دو حکومت مهم منطقه یعنی ایران و عربستان باشد.
موسسه تحقیقاتی صلح استکهلم با انتشار گزارشی در خصوص بودجه نظامی سالیانه کشورها، اعلام کرد که در سال ۲۰۱۳ میلادی در میان کشورهای خاورمیانه، عربستان بیش ترین هزینه نظامی را داشته است.
به نقل از الجزیره، عربستان سعودی در سال ۲۰۱۳ میلادی با افزایش ۱۴ درصدی بودجه نظامی خود در مقایسه با سال ۲۰۱۲ و رساندن آن به ۶۷ میلیارد دلار بیش ترین هزینه را در بخش نظامی در میان کشورهای حاضر در خاورمیانه داشته است. بر اساس اعلام موسسه صلح استکهلم، عربستان در سال ۲۰۱۳ میلادی چهارمین کشوری بوده که بیش ترین بودجه را به بخش نظامی خود اختصاص داده است. هزینه ۶۷ میلیارد دلاری در بخش نظامی بدان معنی است که عربستان در اختصاص بودجه برای امور نظامی، کشورهایی هم چون فرانسه، بریتانیا، و ژاپن را پشت سر گذاشته است.
سعود الفیصل تجزیه عراق را غیرقابل تصور و غیرقابل پذیرش عنوان کرده و این ایده را در افکار عمومی عراق ایده ای شکست خورده خوانده است.
پادشاهی سعودی در مورد عراق، همواره دو نگرانی دارد: ادامه قدرت شیعه ها در عراق و نفوذ حکومت اسلامی ایران در این کشور و استقلال کردستان عراق.
سیاست های منطقه ای عربستان طی چند سال گذشته در عراق، فلسطین، لبنان، افغانستان و کشورهای حوزه خلیج فارس، سیاست های ابتکاری و فعالانه ای بوده است. سعودی هر کجا احساس کرده است که اعتبار و جایگاه پادشاهی در حال افول و ضعف است، اقداماتی واکنشی انجام داده است. اما در مورد عراق می توان گفت عربستان، گزینه قابل دوامی در پیش رو ندارد.
اما مخالفت یا موافقت عربستان با تقسیم عراق، ریشه در جهت گیری های منطقه و ناسونالیسم عربی دارد. به خصوص عربستان متحد آمریکاست. از این رو، تصمیم گیری های آمریکا در تقسیم و عدم تقسیم عراق، تاثیر به سزایی در جهت اتخاذ سیاست های سران عربستان در رابطه با مسئله استقلال کردستان عراق دارد.
کردستان سوریه
متاسفانه اخبار مربوط به کردستان سوریه، در صدر اخبار رسانه های بین المللی قرار نمی گیرد و اگر هم بگیرد بسیار ضعیف است. با جرات می توان گفت که در حال حاضر این سکولارترین و آزادترین و قابل دفاع ترین منطقه خاورمیانه است. مردم کردستان سوریه از زن و مرد، از پیر و جوان متحدانه اسلحه به دست گرفته اند تا از موجودیت خود و محیط زیست و زندگی شان دفاع کنند. به علاوه مردم کردستان سوریه با شهامت بی نظیری و حیرت انگیزی در مقابل حملات وحشیانه و هیستریک داعش ایستاده اند. بنابراین، اگر در کردستان عراق همه طرفین درگیر در جنگ راست و ارتجاعی هستند بر عکس در کردستان سوریه، یک جنگ نابرابر و عادلانه ای در جریان است که کمونیست ها و آزادی خواهان موظفند از هر طریق ممکن به مردم کردستان سوریه و مبارزه بر حق و عادلانه آن ها یادری برسانند. از این رو، شرکت نیروهای آزادی خواه و انسان دوست و کمونیست در جنگ کردستان عراق به فرماندهی کارشناس ها و نظامیان آمریکایی و دولت اقلیم کردستان خطای بزرگی است.
کوبانی یکی از سه کانتون خودگردانی است که کردهای سوریه در پی عقب نشینی نیروهای بشار اسد از کردستان سوریه بنیاد نهاده اند. این کانتون ها به مثابه واحدهای اداری سیستم خودگردانی و یا خودمدیریتی دموکراتیک در کردستان سوریه فعالیت می کنند.
تا قبل از سقوط موصل، حملات مکرر داعش به کردستان سوریه با پیروزی نظامی مهمی همراه نبود، هرچند تاکنون تلفات زیادی را بر غیر نظامیان کرد وارد کرده است. با تصرف موصل و چند شهر دیگر عراق از سوی نیروهای داعش، این گروه سلاح های سنگین و پیشرفته از جمله تانک، نفربرهای زرهی و موشک های آمریکایی به جا مانده از ارتش را به غنیمت گرفته است. اخیرا داعش با به کارگیری این سلاح ها، به ویژه تانک و خودروهای زرهی، مجددا حملات وسیع و مداومی را به کوبانی آغاز کرده است.
تاکنون نیروهای نظامی کردستان سوریه که در «واحدهای حفاظت مردمی» وابسته به «حزب اتحاد دموکراتیک» و غیره سازمان یافته اند، توانسته اند از پیشروی نیروهای داعش و سقوط کوبانی جلوگیری کنند. اما چشم انداز توانایی آن ها در مقابله با نیروهای داعش که اکنون به سلاح های سنگین و تدارکات وسیع نظامی و نفرات زیاد مجهز شده اند چندان امیدوارکننده نیست.
قبل از حمله داعش به عراق و کردستان عراق، دولت اقلیم کردستان در همکاری با حکومت ترکیه، کردستان مردم سوریه را در محاصره قرار داده بودند و حتی دولت اقلیم کردستان خندقی را در مرزهای خود خود با کردستان سوریه کنده بود که مردم آن منطقه نتوانند وارد کردستان عراق شوند. حکومت ترکیه نیز در برخی نقاط حساس مرزهایش با کردستان سوریه، دیوار کشیده است.
حکومت ترکیه از تشکیل نواحی خودگردان در کردستان سوریه و قدرت گیری نیروهای نزدیک به حزب کارگران کردستان سوریه (پ.ک.ک) به شدت نگران بود گزارش های متعددی از کمک های نظامی و لجستیکی ترکیه به داعش و دیگر نیروهای اسلامی، و ترغیب این گروه ها برای حمله به مناطق آزاد کردستان سوریه، و حتی منوط کردن این کمک ها به ادامه چنین حملاتی منتشر شده است.
اهداف اعلام شده توسط داعش، ایدئولوژی و اقدامات این گروه اسلامی نشان می دهد که در میان مدت و درازمدت این گروه به هیچ عنوان به هم زیستی مسالمت آمیز با حکومت اقلیم کردستان عراق، که اکنون نزدیک به ١٠٠٠ کیلومتر مرز مشترک با مناطق تحت کنترل داعش دارد، تن نخواهد داد. از این رو، داعش خطر بزرگی برای مردم کرد است. در حقیقت منطق سیاسی و اجتماعی و علمی حکم می کند که دولت اقلیم کردستان عراق، در همسایگی خود در کردستان سوریه، نگاهی استراتژیک داشته باشد و سیاست هایش را به نفع مردم کردستان عراق و سوریه و یا حتی اپوزیسیون کردهای ایرانی و ترکیه ای تغییر دهد. البته مسائل و مواضع سیاسی اخلاقی نیست و ریشه در منافع طبقاتی دارد.
تصور کنیم اگر کردستان سوریه در مقابل داعش سقوط کند بی تردید حکومت ترکیه با داعش بر علیه کردها وارد بده و بستان های نهان و آشکار خواهد شد. دست کم اکنون نیز گزارش هایی مبنی بر همکاری مخفیانه حکومت ترکیه و داعش در برخی رسانه های ترکیه منتشر شده است. در چنین روندی حکومت ترکیه از داعش به مثابه اهرم فشار دایمی برای پیش برد اهداف و سیاست هایش خود هم در کردستان عراق و هم کردستان ترکیه، بهره برداری سیاسی و امنیتی بیش تری خواهد کرد.
وضعیت هولناک زنان و کودکان
بی تردید در همه جنگ ها بیش ترین قربانیان غیرنظامیان به خصوص کودکان و زنان هستند. اما رفتار وحشیانه داعش، این وضعیت را به طور بی سابقه ای دگرگون کرده و در نزد این گروه اسلامی، معیارهای انسانی کم ترین جایگاهی ندارد. هر چند همه گروه ها و حکومت های اسلامی همانند داعش جنایت کارند اما در حال حاضر داعش بدون هیچ گونه واهمه ای کلیه قوانین اسلامی را بدون تعدیل و بدون ملاحظه به مرحله اجرا درمی آورد.
در چنین شرایطی، کمیساریای حقوق بشر عراق در بیانیه ای اعلام کرده که گروه داعش صدها کودک و جوان عراقی را در موصل زنده به گور کرده است. سخنگوی هلال احمر عراق نیز اعلام کرده که گروه داعش در ادامه جنایت های خود علیه اقلیت ها در این کشور، این بار بازاری را در استان نینوا برای فروش زنان مسیحی و ایزدی به عنوان کنیز باز کرده است. محمد الخزاعی، سخنگوی هلال احمر عراق اعلام کرد اعضای داعش زنان ایزدی و مسیحی را ربوده و آن ها را به عنوان کنیز می فروشند. هم چنین آن ها ده ها خانواده ایزدی، ترکمان و مسیحی را در فرودگاه تلعفر بازداشت کرده و تمامی مردان این خانواده ها را کشتند. این مسئول هلال احمر عراق از تمامی سازمان های بشردوستانه، جامعه جهانی و دولت عراق خواست تا برای بررسی اوضاع وخیم انسانی در نینوا اقداماتی اتخاذ کنند.
سازمان عفو بین الملل، نسبت به سرنوشت صدها تن از زنان ایزدی که توسط نیروهای داعش ربوده شده اند ابراز نگرانی شدید کرده و گفته است که نفرات داعش آنان را تهدید کرده اند که اگر مسلمان نشوند، در معرض تجاوز جنسی قرار خواهند گرفت.
یکی مرد ایزدی فهرستی شامل اسامی چهل و پنج تن از خویشاوندان خود را، که همگی زن و کودک هستند، در اختیار عفو بین المل قرار داده و گفته است که از بعضی از آنان اطلاعاتی دارد اما از سرنوشت بقیه بی خبر است.
مشاور ارشد عفو بین الملل گفته است: «دولت عراق به جای تشدید خشونت از طریق نادیده گرفتن اقدامات برخی شبه نظامیان فرقه گرا یا مسلح کردن شبه نظامیان شیعه علیه شبه نظامیان سنی دولت اسلامی، که سیاست کلی این دولت بوده، لازم است به حمایت و حفاظت از غیرنظامیان بدون توجه به قومیت و مذهب آنان توجه کند.» وی افزوده است: «مردم شمال عراق حق دارند بدون آزار و اذیت و هراس دایم از مرگ، زندگی کنند و آمران و عاملان جنایات جنگی و کسانی که به آنان کمک می کنند باید محاکمه و مجازات شوند.»
پیش از این، سازمان ملل متحد هم در گزارشی از کشتار، نسل کشی و جرایم جنگی توسط نیروهای دولت خلافت اسلامی خبر داده و خواستار برخورد بین المللی با این مساله شده بود. سازمان ملل متحد با انتشار گزارشی نشان داده که داعش اقلیت ایزدی را کافر می داند و با زنان آن ها به عنوان «غنیمت جنگ با کافران» برخورد می کند.
گفته می شود که داعش دست کم دو هزار و 250 زن و کودک را به گروگان گرفته است. مرکز حقوق بشر سوریه مستقر در لندن می گوید که شواهدی به دست آورده که نشان می دهد دست کم در 27 مورد، این زنان هر کدام به ازای 1000 دلار به اعضای داعش فروخته شده اند. این مرکز می گوید که داعش، زنان ربوده شده را مجبور کرده است که اسلام بیاورند.
در همین رابطه، آسوشیتدپرس نیز گزارش داد، داعش، صدها تن از زنان ایزدی ساکن مناطق شمالی عراق را به گروگان گرفته است. از دیگر سو،سازمان ملل اعلام کرد،به دنبال ایجاد یک کانال کمک بشردوستانه در شمال عراق برای کمک به فرار شهروندانی است که توسط نیروهای داعش محاصره شده اند. در این حال، سازمان بین المللی مهاجرت اعلام کرد، دست کم یک میلیون و ۶۵۰ هزار عراقی در آوارگی به سر می برند، که ۵۴ درصد آن ها در طول یک ماه گذشته وادار به فرار از خانه های خود شده اند.
جمع بندی
تاکنون سران داعش بیش تر اوقات خود را در شهرهای مرزی ترکیه سپری می گذراندند. امری که احزاب مخالف دولت ترکیه فاش کردند. سران این گروه چند نشست با سرویس اطلاعاتی این کشور و چند نشست مشترک با مقامات اطلاعاتی ترکیه، عربستان، قطر و… هم داشته اند.
داعش از زمستان 1391، نیروهایش را به مناطق رقه، دیرالزور و حسکه منتقل کرده بود. مناطقی که در اختیار النصره و ارتش آزاد بود. آن ها ابتدا از طریق مسالمت آمیز و بعدها طی نبردهای خونین با همدیگر درگیر شدند.
داعش در طول سال ۲۰۱۳، بر قدرت خود افزود. درهمین دوره زمانی است که جریان های سیاسی در مناطق سنی نشین، به ویژه استان الانبار عراق تحصن هایی را علیه دولت مالکی سازماندهی کردند.. این تحصن ها یک سال طول کشید و دولت عراق اهمیتی به متحصنین و مطالبات آن مانند زندانیان و تبعیض بر سنی مذهب و مناطق سنی نشین و غیره نداد. مساله الرمادی و فلوجه در الانبار دراواخر دسامبر ۲۰۱۳ حالت تر شد و در اولین روزهای ۲۰۱۴ به سقوط فلوجه و برخی شهرهای اطراف آن منجر گردید. داعش در ۲۰ خرداد در یک عملیات برق آسا موصل را گرفت و بخش هایی از استان های غربی و شمالی و شرقی عراق را متصرف شد و بهترین بخش از بدنه ارتش عراق را نابود کرد.
اماکشتارها، اعدام ها و آوارگی صدها هزار تن از مردم شمال عراق و وحشی گری های داعش علیه غیرسنی ها به خصوص زنان و کودکان، نه به صورت پنهانی بلکه به صورت کاملا آشکار و علنی ادامه یافت بدون این که با واکنش جدی آمریکایی ها مواجه گردد. هیچ حکومتی حتی یک قطعنامه به شورای امنیت پیشنهاد نداد. آمریکایی ها تنها بعد از آن که اربیل را در خطر دیدند، حملات هوایی خود را آغاز کردند.
حملات هوایی آمریکا علیه نیروها و مواضع داعش، در دو سه روز اول بسیار جدی و کوبنده بود. اما سپس این بمباران های هوایی بیش تر نمایشی به خود گرفت.
اکنون جنگی را که داعش آغاز کرده آینده سیاسی عراق و دولت اقلیم کردستان را تیره و تار کرده است. به دلیل این که در یک ارزیابی کلی از این اوضاع می بینیم که در مدتی بسیار کوتاه تحولات عظیمی در عراق روی داده است. تحولاتی که حتی کشورهای منطقه را نیز نگران کرده است. آنچه از وضعیت منطقه و عراق به دست می آید این است که تمامی معادلات سیاسی کنونی عراق پس از این جنگ دچار تغییر و تحولی عظیم گردیده و می بایست منتظر تحولات متفاوت در عراق و در منطقه باشیم.
داعش سر دو خبرنگار را از تن جدا کرده است. فیلم های این توحش شان را نیز در شبکه های اجتماعی می توان دید. مردان سیاهپوش با ماسک پیر و جوان و زن و مرد را به گلوله می بندند و نعره های پیروزی سر می دهند. هدف دولت خلافت اسلامی از انتشار وحشی گری هایش در شبکه های اجتماعی، ایجاد رعب و وحشت بیش تر و ترویج خشونت و بربریت است. نیرویی که تا دیروز با حمایت دولت های غربی و منطقه ای و در راس همه حاکمیت آمریکا در جنگ داخلی سوریه، قدرت فوق العاده ای گرفته به طوری که حتی حامیانش را نیز شدیدا به وحشت انداخته است.
نیرویی که توسط سازمان های امنیتی به خصوص آمریکایی آموزش دیده بودند به سرعت دولت خلافت اسلامی خود را تاسیس کرده اند به معنای واقعی یکی از شگفتی های فاجعه بار و هولناک قرن بیست و یکم است!
به گفته تحلیلگران، تروریست های فعال در عراق از گروه هایی تشکیل شده اند که بزرگ ترین آن ها داعش است و نیروهای وفادار به صدام حسین نیز یکی از این گروه ها به شمار می روند. بنابراین، روشن است که گسترش دایره حملات داعش به عراق تصادفی نیست و حمله آن به مناطق گسترده ای از استان های مختلف عراق طی چند ساعت، جز در سایه کمک های سازمان های اطلاعاتی بزرگ و با تجربه کشورهای مختلف ممکن نبود.
همان گونه که از نام این گروه بر می آید دولت خلافت اسلامی و نقشه ای که برای کشور مورد نظر خویش طراحی کرده اند این گروه تنها به مناطق سنی نشین عراق بسنده نخواهد کرد و در صورت تغییر نقشه سیاسی عراق به نفع آن ها، عملا عراق به سه منطقه کردنشین و شیعه و سنی نشین تقسیم خواهد شد. در سطح منطقه ای نیز همسایگان عراق و حتی کشورهایی که از طلای سیاه عراق تغذیه می کنند از خطرات وجود گروه هایی چون داعش آن هم در ساختار سیاسی کشورهم مرزشان در امان نخواهند بود.
تقسیم عراق به سه کشور براساس همان طرح خاورمیانه بزرگ و گسترده و تغییر مرزها براساس معیارهای ملی و مذهبی به منظور مقدمه چینی برای تجزیه دیگر کشورهای منطقه است.
اقلیم کردستان عراق، تمایل زیادی به استقلال دارد. این سیاست از پایگاه اجتماعی قوی نیز برخوردار است. اما توسط چهار کشوری محاصره گردیده که هیچ یک چشم دیدن دولت مستقل کرد را ندارند. ترکیه در شمال، ایران در شرق، عراق در جنوب و سوریه در غرب. اما اکنون دیگر شرایط فرق کرده و آرزوی مردم کردستان می تواند مطابق میل این چهار کشور نباشد و مردم کردستان آینده خویش را مستقیما به دست خویش رقم بزند.
حال اگر به فرض حملات داعش هم به پایان برسد و دولت مرکزی باز بتواند استقرار خود را تداوم بخشد، باز هم چنان کشمکش سابق با کردستان، این بار بیش تر از گذشته، مطرح خواهد شد چرا که از طرفی دولت مرکزی عراق استقلال کردستان را غیر قانونی و مغایر با قانون اساسی عراق می داند و از طرف دیگر در مورد منطقه نفت خیز کرکوک تن به ضمیمه آن به کردستان نخواهد داد.
اکنون مقام های بلندپایه نظامی و سیاسی آمریکا اقرار می کنند که نیروهای «داعش» را نمی توان به سرعت و به این سادگی از خاک عراق بیرون راند. از سوی دیگر، آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا برای تسلیح نیروهای دولت اقلیم کردستان در حال رقابت با همدیگر هستند احتمالا این مسئله نیز برای آینده مردم کردستان مخاطره آمیز خواهد شد.
آندرس فو راسموسن، دبیر کل ناتو از اعلام آمادگی این سازمان برای همکاری با دولت عراق خبر داده اما دیوید کامرون نخست وزیر بریتانیا، مقابله با این گروه را وظیفه کشورهای همسایه عراق و دولت مرکزی و کردهای این کشور دانسته و معتقد است که ناتو باید در مسلح کردن دولت جدید عراق و کردهای این کشور همکاری کند.
ده کشور دیگر در همکاری با هم، به جنگ داعش در عراق و سوریه می روند. هدف از تشکیل این ائتلاف، تضعیف و نابودی داعش بدون توسل به نیروی زمینی است. جان کری، وزیر خارجه آمریکا در حاشیه اجلاس ناتو در ولز، ده کشور را برای مقابله با داعش در سوریه و عراق به همکاری فراخواند. قرار است ائتلافی متشکل از آلمان، بریتانیا، فرانسه، ایتالیا، لهستان، استرالیا، دانمارک، کانادا و ترکیه، به ایالات متحده در انجام چنین هدفی یاری کنند. سئوال این است که آیا داعش برای آمریکا و متحدانش تمام شده است؟ یا واقعا چنین ائتلافی به طور جدی قصد دارد داعش را نابود سازد؟ آن هم در حالی که دولت انگلستان اقرار کرده است «شبه نظامیان داعش در پنج سال گذشته ۶۰ میلیون دلار از طریق باج گیری از دولت ها جمع آوری کرده اند.» به عبارت دیگر، همین دولت ها و در راس همه آمریکا 60 میلیون دلار ناقابل به داعش کمک مالی کرده اند!
یک مسئله مهمی دیگری که در تهاجم وحشیانه داعش به کردستان آشکار شد ضعف نیروی پیشمرگ اقلیم کردستان است. این نیرو، هم چنان زیر نفوذ و سلطه احزاب است و یک نیروی مستقل و سازمان دهی شده و حرفه ای در دفاع از منافع عمومی مردم کردستان عراق نیست. این جنگ نشان داد که دیگر نمی توان با تحریک احساسات نیروی پیشمرگ، آن را روانه جنگ کرد. انتشار اخبار ضد و نقیض در رابطه با پیشروی و یا عقب نشینی نیروهای پیشمرگ و دست به دست شدن مناطق بین داعش و پیشمرگان نیز ناشی از همین ضعف است. دو نیروی عمده کردستان عراق، یعنی حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی، با اتکا با تاکتیک ها و سیاست ها و اهداف شان مسائل کردستان و جنگ را انعکاس می دهند. به علاوه، آیا موفقیت های نسبی تنها با پیکار و توان و ظرفیت پیشمرگان کسب شده است یا نیروهای خارجی در این مسئله دخیل هستند؟ اگر نیروهای خارجی به هر دلیلی در امور داخلی کردستان کارشکنی کنند آیا آینده کردستان و سرنوشت مردم این منطقه به کجا خواهد رسید؟ بنابراین، با تحولات جدید در عراق، مسئله استقلال کردستان و رفراندوم در میان جنگ و درگیری پیچیده تر شده است.
طبق تمام فاکت ها و داده های موجود، داعش و تهدیدهای جدی در عراق و جنگ داخلی در این کشور که از اشغال نظامی عراق توسط آمریکا و متحدان داخلی و خارجی اش با تروریسم دولتی و غیردولتی و جنگ خونین و سرکوب و بیکاری و فقر شروع شده به طور کلی زیرساخت های جامعه و مدنیت را نابود کرده است، تنها با عملیات نظامی و کمک های آمریکا و دیگر کشورها پایان نخواهد یافت. راه حل اساسی برای برون رفت از اوضاع بسیار بحرانی و پیچیده فعلی سازمان دهی جنبش های اجتماعی و راه انداختن یک مبارزه سیاسی، طبقاتی و اجتماعی در سراسر عراق و تشکیل یک حکومت سکولار و غیرمذهبی مستقل از دخالت های خارجی است.
نهایتا پرسش اصلی و مهم این جاست، که منبع قدرت دولت خلافت اسلامی یا داعش از کجاست؟! هیولایی که به مراتب وحشی تر و بی رحم تر از گروه های اسلامی دیگر است. زیرا این گروه توانسته در اندک زمانی، به طور واقعی و جدی چهره انسانیت را تغییر دهد و در جعرافیا و بلوک بندی های منطقه ای و بین المللی تغییراتی ایجاد کند.
شنبه پانزدهم شهریور 1393 – ششم سپتامبر 2014
