پانته آ بهرامی
طرح شکایت از سوی کارگران عملی جدید نیست، برخی از کارگران اخراجی توانسته اند با شکایت به کار خود بازگردند، ولی این بار طرح شکایت فردی نیست، بلکه شکایتی دسته جمعی مطرح است. طومارهای مختلفی برای اعتراض به تخلفات سازمان تامین اجتماعی از سراسر کشور رسیده است. به این دلیل حدود ۱۵۰۰ کارگر شاغل و بازنشسته طرح شکایتی را برای بررسی تخلفات سازمان تامین اجتماعی مطرح کرده اند. این کارگران از کارخانه های مختلف مثل ایران خودرو، شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه ، کیان تایر، کارخانجات صنایع فلزی، پتروشیمی های منطقه ماهشهر، کارگران نساجی کردستان، فولاد زاگرس، شاهو، پرریس، کارگران بیمارستانی، کارگران ساختمانی هستند. آنان هماهنگ کننده طومارچهل هزار نفری کارگران هستند که خواهان رسیدگی به تخلفات و حیف و میل در سازمان تامین اجتماعی شده اند. کارگران در ابتدا ۶ نفر را بعنوان نماینده نمودند واین کارگران دکتر خلیل بهرامیان را بعنوان وکیل انتخاب کرده اند که نه تنها به حیف و میل سرمایه های اقتصادی کارگران در زمان ریاست سعید مرتضوی بر سازمان تامین اجتماعی رسیدگی شود، بلکه اتهامات اختلاس این سازمان در سالهای قبل و دولتهای پیشین نیزمورد بررسی قرار گیرد. جعفر عظیم زاده از نمایندگان کارگران می گوید: «قرار نیست که حقوق بازنشسته از ورودی های امروز پرداخت شود. ۳۰ سال کارگران به این سازمان پول پرداخته اند و آنها در شرکت های مختلف سرمایه گذاری کرده اند، پس ورشکستگی این سازمان مربوط به غارت اموال کارگران است».
چرا کارگران شکایت می کنند؟
شکایت کارگران مشخصا به حیف و میل هایی بر می گردد که در سازمان تامین اجتماعی صورت گرفته است.
بر طبق اساسنامه این نهاد یک سازمان غیر دولتی است.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، علیرضا محجوب، رئیس هیئت تحقیق و تفحص از سازمان اجتماعی، اظهار داشت، اعضای هیئت امنای این سازمان تصویب کرده اند که مبلغ ۶ میلیارد و ۲۴۳ میلیون تومان به حدود ۵۰ نفر پرداخت شود که این نفرات محدود به اعضای هیئت امنا و مدیران ارشد سازمان میشود.
ایسنا جدولی از درآمد ۱۶ مدیر ارشد سازمان تامین اجتماعی را با حروف اختصاری نام و نام خانوادگی آنها منتشر ساخته که نشان میداد تنها در شش ماه نخست سال جاری برخی از مدیران حدود ۹۰ میلیون تومان پاداش گرفته اند.
عبدالله سامری، نماینده خرمشهر می گوید: «قبول ندارم که بار همه تخلفات در سازمان تامین اجتماعی و به خصوص شستا(شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی ) که سال ها بدون نظارت رها شده بود را روی دوش مرتضوی بگذاریم».
به همین دلیل کارگران موضوع تخلفات سازمان تامین اجتماعی را تنها در چارچوب ۸ سال اخیر و اختیارات مرتضوی نمی بینند و معتقدند این تخلفات در دوره دولت رفسنجانی و خاتمی نیز باید بررسی گردد.
از دیگر خواسته های کارگران افزایش حقوق کارگران بازنشسته است. حقوق آنان قاعدتا باید براساس تورم مشخص گردد. میزان تورم سال گذشته ۳۱/۶ درصد بوده در حالیکه حقوق کارگران بازنشسته تنها ۲۵ درصد افزایش یافته است.
کارگران خواهان محاکمه همه کسانی هستند که در سی سال گذشته دست به غارت سازمان تامین اجتماعی زده اند.
دو دیدگاه برای طرح شکایت
در مورد طرح شکایت دو دیدگاه وجود دارد: برخی طرح شکایت را در چارچوب قضایی کشور بی ثمر می دانند و به تغییرات ساختاری معتقدند ولی آنرا برای ثبت تاریخ مفید می دانند. بعضی از کارگران بر این باورند که باید طرح شکایت را مستقل مطرح کرد ودر مقابل این تخلفات وغارت سرمایه های اقتصادی کارگران در چارچوب همین نظام نیز نباید ساکت نشست. جعفر عظیم زاده از نمایندگان کارگران به دیدگاه دوم معتقد است. او طرح شکایت مستقل را مطرح می کند و میگوید، سکوت درمقابل این موضوع مثل آن است که کسی شما را می زند و شما می دانید که قوی نیستید ولی اگر یک داد سرش بزنید شاید چک دوم را نزند. بنابراین باید از حداقل امکانات استفاده کرد با آگاهی از اینکه این شکایات تغییر ساختاری بوجود نمیاورد ولی نشان می دهد کارگران مال باخته سکوت نخواهند کرد.
کمیته تحقیق و تفحص
اما چرا سازمان تامین اجتماعی به مرز ورشکستگی رسیده. کمیته تحقیق و تفحص مجلس از سازمان تامین اجتماعی با انتشار گزارش۸۴ صفحه ای به تشریح تخلفات سازمان تامین اجتماعی در واگذاری ۱۳۸ شرکت انحصاری به ارزش ۴ میلیارد یورو به شرکت هولدینگ سورینت قشم به مدیریت بابک زنجانی خبر داد.این شرکت ها شامل هواپیمایی جمهوری اسلامی، فولاد خوزستان، فولاد مبارکه اصفهان، بانک صادرات، هتل های هما پتروشیمی غدیر، پتروشیمی تبریز، شرکت ملی نفتکش، چوب و کاغذ ایران، شرکت های مختلف بیمه ای (ملت، میهن، دانا، پارسیان)، کشتیرانی جمهوری اسلامی، بانک های مختلف از جمله پاسارگاد، تات، پارسیان، دی وغیره است.
افزون بر آن گزارش تحقیق و تفحص مجلس از پرداخت کارت هدایای میلیاردی به ۳۷ نفر از نمایندگان مجلس و برخی مقامات دولتی از جمله معاون اول رئیس جمهور سابق خبر داده است. این هدایا برای مثال ۵۰ میلیون تومان کارت هدیه به رحیمی معاون اول رئیس جمهور، ۱۰۰ میلیون تومان به عباسی سرپرست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و ۱۰۰ میلیون تومان به شیخ الاسلامی معاون اجتماعی وقت رئیس جمهور بوده است.
جعفرعظیم زاده یکی از نمایندگان معتقد است که موضوع تحقیق و تفحص مجلس در مورد تامین اجتماعی ربطی به تغییر ساختاری در این سازمان ندارد بلکه بیشتر به رقابت های جناحی برمی گردد. وی می گویداین سازمان مال کارگران است، شعبه ای از دولت نیست و اداره آن ربطی به دولت ندارد.
درسال ۱۳۸۹ که اولین تحقیق و تفحص مجلس در مورد سازمان تامین اجتماعی کلید خورد، جعفر زاده رییس این کمیته طی مصاحبه ای درمهر اعلام کرد، از روز اول این موضوع با فشارهای سیاسی از جمله هیات رییسه مجلس یعنی آقای لاریجانی مواجه گشت. جعفر زاده می گوید: «اگر هیات ریسه مجلس از ادامه کار جلوگیری نمیکرد می توانستیم بیش از ۳ هزار میلیارد تومان اسناد و مدارک تخلف دربیش از ۱۵۰ شرکت بازنشستگی در شستا را افشا کنیم».
مرحله دوم تحقیق و تفحص زمانی کلید می خورد که دولت، سازمان تامین اجتماعی را ازوزارت تعاون منفک می کند و به زیر مجموعه خود در می آورد و دولت سعید مرتضوی را به ریاست این سازمان می گمارد .
کارگران دسترسی مستقیم به اسناد سازمان تامین اجتماعی ندارند. همه اطلاعات کارگران از گزارش کمیته تحقیق و تفحص مجلس است که به تخلفات این سازمان در زمان ریاست سعید مرتضوی بر می گردد. برخی از نمایندگان کارگران می گویند که این گزارشات با جهت گیری سیاسی و جناحی ارتباط دارد و به این دلیل به اتهامات اختلاس و تخلفات قبل از سال ۹۰ و دولتهای قبل اشاره نشده است.
تعهدات سازمان تامین اجتماعی
بیمه های اجتماعی شامل بیمه های مختلف است از جمله بیمه درمانی، بازنشستگی، بیکاری، از کارافتادگی و غیره.
سازمان تامین اجتماعی دو گروه را بیمه می کند کارگران مزد و حقوق بگیر (به صورت اجباری) و صاحبان مشاغل آزاد (به صورت اختیاری) است. در مجموع این سازمان ۱۲ میلیون نفر را زیر پوشش خود قرار داده که به احتساب خانواده هایشان برای خدمات درمانی ۳۷ میلیون نفر را در بر می گیرد.
تعهدات سازمان تامین اجتماعی مستمری بازنشستگی، از کار افتادگی و مستمری بازماندگان، مقرری بیمه بیکاری، غرامت دستمزد ایام بیماری، غرامت دستمزد ایام بارداری، پرداخت هزینه وسایل کمک پزشکی،کمک هزینه ازدواج و حتی کمک هزینه کفن و دفن است.
فریبرز رییس دانا اقتصاددان می گوید کارفرمایان مجبور ند همه کارمندان و کارگران خود را بیمه کنند. براساس دستمزد هر فرد شاغل، ۷ درصد بیمه از حقوق کارگر برداشته می شود، ۲۰ درصد را کارفرما پرداخت می کند، و ۳ درصد را دولت می گذارد. در مجموع این ۳۰ درصد به سازمان تامین اجتماعی برای بیمه کارگران پرداخت می گردد این رقم با بیمه بیکاری، بیمه درمانی و بیمه روستایی فرق دارد. از تعهدات سازمان تامین اجتماعی بازنشستگی است.
پرداخت های درمانی، برای بیمه شدگان و خانواده هایشان، دارو و تامین هزینه های بیمارستانی از جمله تعهدات سازمان تامین اجتماعی است. بر طبق مصوبه خود سازمان تامین اجتماعی درمان در خود درمانگاهای سازمان مجانی است.
ولی در بیمارستان های خارج از سازمان تامین اجتماعی۷۰ درصد بعهده سازمان و ۳۰ درصد بر عهده کارگران است. جعفرعظیم زاده می گوید، آنقدر تعداد این بیمارستان های سازمان تامین اجتماعی کم است که کارگران ناچارند از امکانات درمانی نزدیک به محل زندگی خود که به بخش خصوصی متعلق است استفاده کنند و اکنون ما باید برعکس بپردازیم یعنی ۷۰ درصد از سوی بیمه گر یا ۳۰ درصد از سوی سازمان تامین اجتماعی، که این هزینه واقعا کمر شکن است.
سازمان تامین اجتماعی و شرکت های زیر مجموعه
سازمان تامین اجتماعی از بزرگترین سازمان های اقتصادی کشور محسوب می شود. این سازمان ۹ شرکت و سازمان را در زیر مجموعه خود دارد که شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی موسوم به شستا تنها یکی از آنهاست که درسال ۶۵ تاسیس شد.
در سال ۱۳۷۶ شرکت رفاه گستر تامین اجتماعی برای برنامه ریزی و هدایت امورسیاحتی، زیارتی و رفاهی برای کارکنان بازنشسته تشکیل شد. علاوه بر آن موسسه املاک و مستغلات تامین اجتماعی بمنظور انجام فعالیتهای خدماتی در امور نگهداری املاک و ساختمانهای متعلق به سازمان در سال ۱۳۶۶ نیز متولد شد.
لازم به یادآوری است که حوزه ای نیست که شستا در آن سرمایه گذاری نکرده باشد، ازنفت و پتروشیمی و لاستیک گرفته تا دارو و سیمان، کشت و دامداری، صنایع فلزی مثل فولاد و مس و صنایع غیر فلزی، سرامیک، کاشی و حمل ونقل، ساختمان، کشتی سازی غیره. بی جهت نیست که سرمایه داران و جناح های مختلف برای به چنگ آوردن مدیریت این سازمان گوی سبقت را ازهم می ربایند.
سازمان تامین اجتماعی چگونه متولد شد؟
تامین اجتماعی در ایران بر اثر خواست و مبارزات کارگران شکل گرفت. سابقه تأمین اجتماعی در ایران به تصویب اولین قانون استخدامی کشوری در سال۱۳۰۱ (۱۹۲۲میلادی) باز میگردد که طی آن، نظامی برای بازنشستگی به وجود آمد. بر اثر مبارزات کارگری در ایران در دهه ۲۰ و ۳۰ شمسی لایحه بیمه اجباری ، قانون کار و سازمان تامین اجتماعی شکل گرفت.
۱۳۲۲ با تصویب لایحه بیمه اجباری کارگران، تمامی کارخانجات و مؤسسات اقتصادی، صنعتی، معدنی، تجاری، بار بری و راه آهن دارای بیش از ۲۰ نفر کارگر ( اعم از دولتی و غیر دولتی )، مکلف شدند کارگران خود را نزد شرکت سهامی بیمه ایران با یک شرکت بیمه داخلی بیمه کنند.
در سال ۱۳۲۵ با تصویت قانون کار دو صندوق تشکیل گشت: صندوق بهداشت (برای کمک به کارگر در مورد بیماریهایی که ناشی از کار نباشد) و صندوق تعاون (برای کمک در امور ازدواج، عایله مندی، بیکاری، از کار افتادگی، بازنشستگی، حاملگی و غیره.
با تاسیس وزارت کار در سال ۱۳۲۸ مقرر شد صندوقی به نام “صندوق تعاون و بیمه کارگران” برای معالجه و پرداخت غرامت کارگران تشکیل شود. اما بالاخره در دوره وزارت دکتر محمد مصدق بود که “لایحه قانونی بیمه های اجتماعی کارگران” برای اولین بار به تصویب رسید .در سال ۱۳۳۲با تشکیل سازمان بیمه های اجتماعی کارگران، امور مربوط به بیمه اجتماعی کارگران ( که تا پیش از آن از طریق صندوق تعاون و بیمه کارگران و نیز شرکت سهامی بیمه ایران انجام می شد ) در این سازمان متمرکز شد و این تاریخ تولد سازمان تامین اجتماعی به شکل کنونی بود.
بنابراین سازمان تامین اجتماعی ثروت سه نسل از کارگران را درخود جای داده است.
موضوع تامین اجتماعی به صراحت در اصل ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی آمده است: “تأمین اجتماعی” “برخورداری از تأمین اجتماعی برای بازنشستگی، بیکاری، از کار افتادگی، بی سرپرستی، حوادث و سوانح و نیاز به مراقبتهای بهداشتی و درمانی به صورت بیمه ای و غیربیمه ای، حقی است همگانی و دولت موظف است خدمات و حمایتهای فوق را برای یکایک افراد فراهم نماید.”
در دهه ۸۰ شمسی سازمان تامین اجتماعی که چندین بارنام آن از سازمان به صندوق و از صندوق به سازمان تبدیل گشت، باشرکت های زیر مجموعه خود به سرمایه اقتصادی بزرگی تبدیل گشت که به همین دلیل کشمکش های جناحی برای در اختیارگرفتن مدیریت آن آغاز گشت. از سال ۱۳۸۷ تاکنون ۴ بار اساسنامه سازمان تامین اجتماعی به دلیل تسلط هرچه بیشتردولت برآن وچپاول اموال کارگران وبازنشستگان تغییر کرده است.
پیشنهاد برای تغییر
بر طبق اساسنامه،سازمان تامین اجتماعی نهادی غیر دولتی و تحت نظارت دولت است وازساختار مالی،حقوقی واداری مستقل بایدبرخوردارباشد.
علیرضا نوایی فعال کارگری می گوید، اولین موردی که باید تغییر کند، اساسنامه سازمان تامین اجتماعی است. باید در اساسنامه به صراحت آورده شود که این سازمان نهاد غیر دولتی است واستقلال مالی، حقوقی و اداری آن بطور شفاف قید شود. کنترل، نظارت وتصمیم گیری در این نهاد توسط صاحبان اصلی آن که کارگران وبازنشستگان هستند، بطور روشن ذکر گردد. حتی هیات مدیره و مدیر عامل آن می تواند از سوی شورایی منتخب از سوی کارگران و بازنشستگان انتخاب گردد.
روند این کار می تواند به گونه ای باشد که تشکل های مستقل کارگری،فعالین کارگری و بازنشستگان هیاتی متشکل طی فراخوانی از حسابداران، وکلا، حقوقدانان و اقتصاددانان مستقل دعوت بعمل آورندتابرای نوشتن پیش نویس اساسنامه سازمان تامین اجتماعی پاپیش بگذارند.
مورد دوم به گفته نوایی خارج کردن تحقیق و تفحص از دست کسانی است که خود متهم هستند. وی می افزاید: ازآنجا که تحقق و تفحص از سوی مجلس یا جناح های مختلف حکومتی است وآنان خود جزو متهمان هستند، می بایستی این تحقیق و تفحص بطور مستقل انجام گیرد، به این صورت که هیاتی مستقل از حسابداران و حسابرسان به انتخاب کارگران شاغل و بازنشسته تشکیل شود . این هیات حسابرسان می تواند به حساب و کتاب های شرکت های تابع سازمان تامین اجتماعی مثل شستا، شرکت رفاه گستر و موسسه املاک و مستغلات تامین اجتماعی رسیدگی کند.
این فعال کارگری اضافه می کند:دولت رقمی بالای ۶۰ میلیارد تومان به سازمان تامین اجتماعی بدهکار است. کارگران خواهان آن هستند که این بدهی به سازمان برگردانده شود. در تصفیه حساب های پیشین، دولت برخی از کارخانه ها وشرکت های ورشکسته را به شستا داده که از این زاویه ضرر و زیانی را متوجه سازمان تامین اجتماعی نموده است. هیات مستقل حسابرسان می تواند به همه این موارد رسیدگی کند.
البته پرسش اصلی این است که اساسا آیا صاحبان قدرت در ایران تن به چنین پیشنهاداتی از سوی کارگران برای تغییر در مدیریت و ساختار سازمان تامین اجتماعی می دهند؟
پانته آ بهرامی – بهمن ماه۱۳۹۲
