میترا فخیم
اعتیاد در ایران دارد به یک فاجعه‌ی بزرگ اجتماعی تبدیل می‌شود- البته شاید همین حالا بزرگترین فاجعه‌ی اجتماعی باشد، ما که ابعادش را نمی‌دانیم. تا دلمان بخواهد خبرهایی درباره‌ی فراوانی و ارزانی مواد مخدر و افزایش اعتیاد هست. فیلم‌ها و عکس‌ها درباره‌ی اعتیاد و وضعیت رقت‌آور معتادان خیابانی تکان دهنده‌اند. هنوز یک خبر را نتوانسته‌ای هضم کنی، خبر دیگری می‌رسد. و تو می‌مانی با این سوال که: مگر از این بدتر هم ممکن است؟ خبر بعدی حاکی است که بله، انگار بالاتر از سیاهی هم رنگی هست!
روز چهارشنبه ۹ مرداد، مدیر کل سازمان بهزیستی خبر داد جمعیت معتادان ایران تا سال ۹۵ و ۹۶، یک و نیم تا دو برابر خواهد شد و قیمت مواد مخدر صنعتی و در راس آن‌ها شیشه، ممکن است ارزانتر شود، ولی گرانتر نخواهد شد. این خبر در حالی اعلام می‌شود که ۵ روز پیش معاون ستاد مبارزه با مواد مخدر گفته بود اعتیاد دومین علت مرگ و میر در کشور است، البته بدون این که آماری درباره‌ی معتادان و مرگ و میر آن‌ها ارائه دهد.
فرید براتی مدیرکل دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی درباره‌ی پیش‌بینی مصرف مواد مخدر در سالهای آتی گفت: «در حال حاضر بر اساس شاخص‌های فعلی، مصرف مواد سه تا ۳.۵ درصد جمعیت کشور است، اما در سالهای ۹۵ و ۹۶ و بر اساس همین شاخص‌ها میزان مصرف مواد مخدر به پنج تا هفت درصد جمعیت کشور می‌رسد». براتی گفت این ارزیابی حاصل کار پژوهشگران و ریاضیدانان است و بر اساس داده‌های اعلام شده توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر و نهادهای رسمی کشور صورت گرفته است.
ارزیابی همچنین حاکی است که مصرف مواد مخدر در کشور پس از سال ۹۵ و ۹۶ و تا سال ۱۴۰۰، «به وضعیت تعادلی» خواهد رسید. قیمت مواد مخدر یا کاهش می‌یابد و یا ثابت می‌ماند. به گفته‌ی براتی، شیشه همچنان در صدر مواد مخدر مصرفی قرار دارد.
تمرین «۴ عمل اصلی»
به گفته‌ی براتی، در حال حاضر معتادان ایران ۳/۵ درصد جمعیت را تشکیل می‌دهند که تا ۳ الی ۴ سال آینده، ۵ تا ۷ درصد جمعیت خواهند شد. طبق آخرین داده‌های آماری مرکز آمار، جمعیت ایران ۷۷/۱ میلیون نفر است. بنابراین تعداد معتادان به روایت براتی اکنون ۲/۷ میلیون است که به ۳/۸ تا ۵/۴ میلیون خواهد رسید.
طاها طاهری قائم مقام دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر، چند روز پیش معتادان ایران را یک میلیون و سیصد و بیست و پنج هزار نفر اعلام کرد. سعید صفاتیان کارشناس و مدیر کل پیشین ستاد مبارزه با مواد مخدر، تعداد واقعی معتادان ایران در سال ۹۱ را ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر می‌داند.
از این هم بدتر؟
به هر رو آمار معتادان هر چه که باشد، طی سه تا چهار سال آینده یک و نیم تا دو برابر خواهد شد. این یعنی وضعیت کنونی اعتیاد و خرید و فروش مواد مخدر به توان دو. دو روز پیش سایت تابناک گزارشی درباره‌ی «منطقه خودمختار مواد فروشان و معتادان در مغز پایتخت» منتشر کرد. منطقه‌ا‌ی در شمال تهران که به گفته‌ی اهالی محل، پلیس و شهرداری هم از برخورد با آن عاجزند.
منطقه‌ی «سعید صحنه» در منطقه مرفه نشین تهران در ضلع غربی بزرگراه چمراه، زیر پل ملاصدرا است. معتادان و قاچاقچیان «سعید صحنه» را با تخته سنگ و چوب و خش و خاشاک استتار کرده، شهر خودشان را برپا کرده‌اند و هیچ بیگانه‌ای را راه نمی‌دهند. «سعید صحنه» شهری است با چادرها و کارتن‌ها که قوانین خاص خودش را دارد. خیابان‌هایش پر از سرنگ‌های مصرف شده است. امورات اهالی با خرید و فروش موا مخدر می‌گذرد و برخی مسلح‌اند. در بخشی از گزارش آمده است:
به گفته یکی از اهالی منطقه، «سعید صحنه» حاکم قصه شهر معتادان، آن جا را به چهار بخش تقسیم کرده و هر بخش را به یکی از معتادان سرکرده برای خرید و فروش مواد مخدر اجاره داده است. هیچ کس حق ورود به قلمرو دیگری را ندارد. درآمد همه مناطق خط‌کشی شده است. روزها، گروهی که مامور توزیع مواد مخدر هستند، بر بلندی مخصوص ایستاده و کار فروش مواد افیونی با شیوه معمول خود آغاز می‌شود. همه به کارشان واردند؛ می‌خوابند و می‌خورند و از آب گندیده کانال خوش می‌نوشند و روزشان را شب می‌کنند. ساکنان، به حوادث آن جا هم حسابی خو کرده‌اند: جیب‌زنی، قمه‌کشی، آدم‌کشی، نزاع و همه آنچه که لازمه زندگی نکبت‌بار سیاه اعتیاد است.
گاهی شده که فریادهای کمک شبانه از لابلای درختان فضا را بشکافد و به گوش اهالی خفته خانه‌ای برسد یا زیر پل عابر پیاده بیرون قلمرو معتادان، لاشه معتادی با دل و روده بیرون زده از نیمه شب تا نیمه صبح روز بعد بر زمین باد کرده باشد و پس از تماس‌های پی‌درپی اهالی منطقه برای جمع‌آوری جسد، بالاخره سر از قبرستان در‌‌آورد .
مدیر کل بهزیستی دو هفته‌ی پیش در مصاحبه‌ای اعلام کرد که سال گذشته ۵۰۰ هزار معتاد برای ترک اعتیاد به مراکز بهزیستی مراجعه کرده‌اند. از تعداد معتادانی که سال گذشته برای ترک اعتیاد به سایر مراکز ترک اعتیاد مراجعه کرده‌اند آماری در دست نیست. اما در صورتی که آمار ارائه شده توسط مدیر کل بهزیستی درست باشد، این سوال مطرح می‌شود که: چه تعداد معتاد در کشور وجود دارد که نیم میلیون تن از آنان طی یکسال به مراکز بهزیستی مراجعه کرده‌اند؟ بعید بنظر می‌رسد معتادان ساکن «سعید صحنه» و مناطق مشابه آن در زمره‌ی نیم میلیون نفر مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد بوده باشند.
