فقر کودکان به شدت وابسته به ویژگی‌های سرپرست خانوار آنها است. حال آن‌که ارتباط بین درآمد خانوار، هزینه‌ی زندگی و ایجاد شرایط امن اقتصادی برای خانوارها، گام حیاتی برای رفاه کودکان است. بنابراین سیاست‌های کاهش فقر کودکان باید معطوف به ارتقای سطح رفاه سرپرست خانوارها از طریق حمایت قانونی از دستمزد سرپرست خانوارهای محروم با تاکید بر اصلاح سطح دستمزد‌های حداقلی و بیمه‌های بیکاری باشد.
پژوهشی در کشور به بررسی سیمای فقر کودکان در مناطق ۲۲گانه شهر تهران در سال ۸۷ پرداخته است. گستردگی پژوهش شامل ۲۲ هزار خانوار تهرانی بوده است.
این مطالعه درحالی‌که به موضوع فقر کودکان تمرکز دارد، به بررسی ارتباط بین ویژگی‌های خانوار و فقر کودکان نیز اشاره می‌کند چراکه در واقع اغلب محرومیت‌های اجتماعی و اقتصادی کودکان فقیر، انعکاس محرومیت خانوادگی آنهاست و این موضوع اهمیت پرداختن به فقر کودکان را برجسته‌تر می‌کند.
پژوهش حاضر فقر کودکان را براساس رویکرد نیازهای اساسی خط فقر محاسبه و بررسی کرده است.
تحقیق پیش‌رو به عوامل متعددی در شکل‌گیری فقر کودکان اشاره می‌کند که از آن جمله رشد اقتصادی پایین و نابرابری در توزیع درآمد، سلامت کودکان، فرسایش خانوار (اعتیاد، طلاق، مشکلات عاطفی، محرومیت مالی، کاهش امید به زندگی، کاهش عزت نفس، بروز جرم و جنایت و بزهکاری در کودکان و …) و عوامل جمعیتی است.
در این مطالعه برای تعیین خط فقر، ارزش پولی سبد غذایی تعیین شده توسط انستیتو تغذیه برای یک فرد بزرگسال برحسب دو هزار کالری در روز محاسبه شد. سپس با محاسبه نسبت مخارج غذا به کل مخارج که از مخارج خانوارهای نمونه محاسبه شد، این میزان به عنوان خط فقر یک فرد بزرگسال در نظر گرفته شد و سپس با استفاده از روش مقیاس معادل، حداقل مخارج مورد نیاز برای خانوارهای دو نفر و بیشتر با توجه به خط فقر خانواده یک نفره محاسبه شد. در ادامه خانوارهای فقیر از غیرفقیر متمایز شد و پس از شناسایی خانوارهای فقیر به تفکیک بعد آنها، تعداد کودکان در خانوارهای فقیر محاسبه شده و نرخ فقر کودکان در شهر تهران به دست آمد.
بررسی توزیع فقر در مناطق ۲۲گانه شهر تهران در این تحقیق نشان داد: ۱۰.۹ درصد از کودکان فقیر، در منطقه ۱۹ و ۰.۷ درصد در منطقه ۳ ساکن هستند و بنابراین منطقه ۱۹ تهران دارای بیشترین و منطقه سه دارای کمترین کودکان فقیر است.
طبق این یافته‌ها ۶۵.۶ درصد کودکان منطقه ۱۹ فقیر هستند که این معادل ۱۰.۹ درصد کل کودکان فقیر شهر تهران است اما تنها حدود ۱۵ درصد کودکان منطقه ۳ معادل ۰.۷ درصد کل کودکان فقیر شهر تهران در فقر به سر می‌برند.
یافته‌های پژوهش تعداد کودکان فقیر را نیز به ترتیب مناطق ۲۲گانه چنین نشان می‌دهد: منطقه یک ۰.۹ درصد، منطقه دو ۰.۹ درصد، منطقه سه ۰.۷ درصد، منطقه چهار ۵.۱ درصد، منطقه پنج، ۳.۶ درصد، منطقه شش ۱.۶درصد، منطقه هفت ۳.۱ درصد، منطقه هشت ۳ درصد، منطقه نه ۴.۲ درصد، منطقه ده ۳.۶ درصد، منطقه یازده ۳.۶درصد، منطقه دوازده ۶.۶ درصد، منطقه سیزده ۳.۹ درصد، منطقه چهارده ۵.۶ درصد، منطقه پانزده ۷.۲ درصد، منطقه شانزده ۶.۷ درصد، منطقه هفده ۵.۲ درصد، منطقه هجده ۶.۹ درصد، منطقه نوزده ۱۰.۹ درصد، منطقه بیست ۷.۹ درصد، منطقه بیست و یک ۵.۲ درصد، منطقه بیست‌ودو ۴.۱ درصد.
همین نتایج حاکیست: بیشترین درصد نرخ فقر، شکاف فقر و شدت فقر مربوط به منطقه ۱۹ و کمترین مربوط به منطقه ۳ است.
این پژوهش در ادامه به بررسی شاخص‌های فقر در مناطق شهر تهران با ویژگی‌های سرپرستان خانوار پرداخته است. در این شاخص، سن، جنسیت خانوار، تحصیلات، نوع شغل سرپرست خانوار و نیز بعد خانوار مورد توجه قرار گرفته است.
بیشترین کودکان فقیر در چه خانواده‌هایی هستند؟
نتایج بررسی نشان داد: ۳۸ درصد کودکان فقیر در خانوارهای چهار نفره به سر می‌برند و شدت فقر در خانوارهای چهار نفره ۱۰.۵۷ درصد و شکاف فقر ۳.۷ درصد است.
یافته‌های تحقیق حاضر درباره نرخ فقر کودکان و خانوارهای فقیر با توجه به نوع شغل سرپرست خانوار حاکیست: نرخ فقر کودکان در خانوارهای با شغل رسمی در شهر تهران نزدیک به ۳۸ درصد و در خانوارهای با مشاغل غیررسمی ۴۵ درصد است.
همچنین شکاف و شدت فقر در خانوارهایی که مشاغل غیررسمی دارند، بالاتر از مشاغل رسمی به دست آمده است.
این تحقیق خانوارها را براساس تحصیلات سرپرست خانوار به دو گروه دارای تحصیلات عالی (فوق‌دیپلم یا بالاتر) و فاقد تحصیلات عالی (دیپلم و کمتر) تقسیم کرده است. یافته‌های تحقیق نشان داد نرخ فقر کودکان در خانوارهای با تحصیلات عالی سرپرست خانوار ۲۶.۲۶ درصد و در خانوارهای فاقد تحصیلات عالی دو برابر این رقم است. همین‌طور شکاف فقر و شدت فقر در خانوارهایی با سرپرست فاقد تحصیلات عالی دو برابر خانوارهای با تحصیلات عالی است.
بررسی جنسیت سرپرست خانوار کودکان فقیر هم حاکی از آن است که نرخ فقر کودکان خانواده‌های مرد سرپرست ۴۳.۸۴ و خانواده‌های زن سرپرست ۴۷.۳۲ درصد است که نشان می‌دهد کودکان خانواده‌های زن سرپرست آسیب‌پذیرند.
پژوهش حاضر در ادامه‌ی بررسی نرخ فقر کودکان مناطق ۲۲گانه شهر تهران با توجه به سن سرپرستان خانوار پرداخته است. براساس یافته‌های این بخش از پژوهش، در گروه سنی سرپرستان خانوار ۴۵-۵۴ سال نرخ فقر کودکان ۴۶.۳۴ درصد است، درحالی‌که در گروه سنی ۶۵ سال نرخ فقر کودکان ۶۰.۵ درصد و بالاترین نرخ فقر کودکان در این پژوهش است.
براساس این تحقیق، این مساله می‌تواند ناشی از فقر فرهنگی در خانوارهای با سرپرستان ۶۵ سال و بیشتر باشد که علی‌رغم بعد بالای خانوار و سن بالای سرپرستان خانوار، فرزند زیر ۱۸ سال دارند، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که احتمال وقوع فقر کودکان در چنین خانوارهایی بیشتر باشد.
یافته‌های این مطالعه تاکید می کند: فقر کودکان به شدت وابسته به ویژگی‌های سرپرست خانوار آنها است. حال آن‌که ارتباط بین درآمد خانوار، هزینه‌ی زندگی و ایجاد شرایط امن اقتصادی برای خانوارها، گام حیاتی برای رفاه کودکان است. بنابراین سیاست‌های کاهش فقر کودکان باید معطوف به ارتقای سطح رفاه سرپرست خانوارها از طریق حمایت قانونی از دستمزد سرپرست خانوارهای محروم با تاکید بر اصلاح سطح دستمزد‌های حداقلی و بیمه‌های بیکاری باشد.
منبع:ایسنا-۲۹خرداد
