محمد ربوبی
انتشار مجموعهی آثار مارکس و انگلس در سالهای شصت از سوی انستیتوی مارکسیسم ـ لنینیسیم، وابسته به کمیتهی مرکزی حزب کمونیست شوروی و حزب متحد سوسیالیستی آلمان به زبان آلمانی آغاز شد . این مجموعه تا فروپاشی جمهوری دمکراتیک آلمان در چهل و پنج جلد منتشر گردید .
از سال ۱۹۹۱ تکمیل و انتشار مجدد مجموعه آثار به منظور استفاده در دانشگاه ها در دستور کار قرار گرفت . به گفتهی پروفسور هارستریک HARSTRICK، استاد تاریخ معاصر در دانشکدهی علوم فنی برانشوایگ ( آلمان ) که در انتشار این مجموعهی آثار نقش مهمی ایفا میکند، بخش عمدهی آثار برجای ماندهی مارکس و انگلس نه تنها هنوز منتشر نشده بلکه تاکنون خوانده هم نشده اند. با انتشار محموعهی این آثار میتوان در پرتو نوین به کارل مارکس و فردریش انگلس و نیز به روند شگوفایی علمی عصر آنان پرداخت . افزون براین، انتشار حاشیه نویسیها، نقل قولها، دفترهای یادداشتهای روزانهی آنان که در چهارمین بخش این مجموعه منتشر خواهد شد، مارکس را به مثابهی بخشی از کل جنبش بزرگ فکری قرن نوزدهم متجلی خواهد کرد.
همزمان با انتشار این مجموعهی، پروفسور هارستریک ، به عنوان ویراستار، به کمک همکاران بین المللی دست اندر کار تنظیم پروژه دیگری است: تنظیم فهرست نگاری زمانی و مکانی آثاری از مارکس و انگلس که اخیرا پیدا شده اند ـ از جمله توضیحات و ویراستاری حواشی متعددی که آنان نگاشته اند. این پروژه که در حدود دوهزار و پانصد صفحه خواهد شد، برای کارهای پژوهشی در مورد مارکس و انگلس و اصولا برای پژوهش در عرصهی علوم تاریخی منبع جدیدی خواهد بود.
پس از تحولات پاییز ۱۹۸۹ ( فروپاشی جمهوری دمکراتیک آلمان ) ادامهی انتشار مجدد آثار مارکس و انگلس مورد سئوال محافل خاصی قرار گرفت. حاصل ارزیابی مجدد این شد که انتشار مجدد آثار بایستی در سطحی برتر انجام گیرد. براین مبنا، شورای علمی و کنفرانس علوم آلمان ادامهی انتشار آثار را توصیه کردند .
از سال ۱۹۹۱ انتشار مجموعه آثار مارکس ـ انگلس یکی از صد و پنجاه پروژهی دراز مدت آکادمی علوم آلمان تعیین شده است. هم چنین با همکاری مؤثر » انستیتوی بین المللی تاریخ علوم اجتماعی« در آمستردام IISG ) ) که قسمت عمدهی دست نوشتههای اصلی مارکس و انگلس در آنجا نگهداری می شوند و نیز» نهاد فریدریش ابرت«، » نهاد بین المللی مارکس ـ انگلس ( IMES )« در آمستردام تاسیس شد و این نهاد انتشار مجموعه آثار را برعهده گرفت.
در مارس ۱۹۹۲ کنفرانس بین المللی متخصصین ویراستاری متون، در فرانسه برگزار شد تا شیوهی ویراستاری این آثار دو باره تدوین شود. حاصل کار این کنفرانس یک سال بعد چاپ و منتشر شد. در همان سال نیز بین » نهاد بین المللی مارکس ـ انگلس« و آکادمی علوم آلمان قرار دادی منعقد شد که بر طبق آن » نهاد بین المللی« تاسیس مرکزی در برلین برای کارهای تحقیقاتی مجموعهی آثار را برعهده گرفت. مدیریت علمی این پروژه و نیز مدیریت این مرکز به پروفسور هارستریک واگذار شد.
در ماه مه ۱۹۹۳ آکادمی علوم برلین ـ براندنبورگ که به تازگی تاسیس شده بود ، سرپرستی انتشار مجموعه آثار را برعهده گرفت. علاوه بر پروفسور هارستریک، به عنوان مدیر پروژه ، کمیسیونی به مدیریت پروفسور علوم سیاسی، موکلر H.MUKKLER، تشکیل شد که پروفسور هنریش HENRICH (مونیخ)، و پروفسور شیدر H.SCHIDER ) کلن( ، از جمله اعضای آنند. در اکتبر سال ۱۹۹۳ آگادمی علوم برلین ـ براند نبورگ، عضو »نهاد بین المللی مارکس ـ انگلس« در آمستردام شد و به این ترتیب کار تدوین و انتشار مجموعهی آثار جنبهی بین المللی به خود گرفت.
بنا به گفته پروفسور هارستریک، در کار ادامهی انتشار مجموعهی آثار، مهمترین وظیفه تدوین طرحی جدید برای ترمیم پیشنهاد سابق است . مجموعهی آثار در یک صد و هفتاد جلد منتشر خواهد شد . در مجموعهی جدید تلاش براین است تمامی میراث ادبی ( تالیفات منتشر شده، دست نویسها و نامه های کارل مارکس، از سال ۱۸۱۸ تا سال ۱۸۸۳ و نامه های فردریش انگلس، از سال ۱۸۲۰ تا سال ۱۸۹۵ منتشر شوند . در این کار بایستی مجموعه آثار با معیارهای تاریخی ـ انتقادی، آن طور که در بدو پیدایش پدید آمده اند، بررسی و در ویراستاری و انتشار نیز رعایت شود . آنگاه آشکار خواهد شد که مارکس و انگلس به چه مسایلی نپرداخته اند، و یا به چه مسایلی نمی توانستند بپردازند و همچنین در مقایسه با سایر مؤلفین قرن، به چه مسایلی بس عمیق تر پی بردهاند.
مجموعهی دست خط ها و کلیه آثار چاپ شده به همان زبان اصلی نگارش آنها منتشر خواهد شد ( شصت در صد به زبان آلمانی و چهل درصد انگلیسی )
مجموعه آثار به چهار بخش تقسیم شده است :
۱ ـ تالیفات ، مقالات ، طرح ها ( باستثنای کاپیتال )
۲ـ کاپیتال و کارهای مقدماتی در مورد آن از سال ۱۸۵۷
۳ـ نامه ها
۴ـ نقل قولها ، دفتر چه های یادداشت ها و حاشیه نویسیها.
————————————————————————-
برگرفته از نشریهی آلمانی FAZ, Nr. 33, 1995 محمد ربوبی
