حمید مافی
در حالی که قتل و تجاوز و بی قانونی به پای ثابت نشریات عمومی کشور تبدیل شده، سدهائی که حکومت به کار گذاشته بود بی اثر شده و صدای ناامنی و بی قانونی در ایران به سراسر جهان رسیده و به همین نسبت آمار را مخدوش و متنوع کرده است. اما حتی کوچک ترین آمار هم مورد تائید باشد یک امر قطعی است و آن ظهور همان است که جامعه شناسان و سیاست پیشه گان میانه رو هشدار می دادند: هیولای به هم ریختگی اجتماعی.
آیا نگرانی هائی که از قوه قضاییه و جلسات دربسته جرم شناسان گذشته و به مجلس و مراکز دولتی وارد شده، چاره ای دارد. آیا برای جامعه ای که زندان و سرکوب را راه حل مشکلات خود می داند خشونت مهارشدنی است؟
از مجموع ۴۲ قتل گزارش شده ۲۷ قتل در تهران و حومه تهران و کرج گزارش شده است و سهم سایر نقاط ایران تنها ۱۵ خبر بوده که چهار مورد آن در استان اصفهان، سه مورد در کرمانشاه و پنج مورد از دیگر نقاط کشور گزارش شده است. سهم استان هایی که در آنها آمار قتل های ناموسی بالا گزارش شده است در این خبرها صفر است.
به استناد همین اخبار در چهار ماه نخست سال جاری به طور متوسط هر ۲.۸ روز یک فقره قتل در ایران رخ داده است. مطابق بررسی ها، از میان قتل های گزارش شده فقط ۲۷ مورد بدون انگیزه قبلی و آنی بوده است، ۱۴ مورد غیرمترقبه و بر اساس درگیری های لفظی رخ داده و در ده قتل آن ها رد پای اعتیاد به مواد مخدر به چشم می خورد و ۱۵ مورد نیز به انگیزه مالی و یا سرقت رخ داده است.
معاون مبارزه با جرایم جنایی پلیس، نرخ قتل در کشور را ۲ در یکصد هزار نفر اعلام کرده است. به گفته او نرخ قتل در استان تهران کمتر از ۲۱ استان دیگر کشور است. در آمار این مقام مسوول قتل های خانوادگی با ۳۰.۸ درصد بیشترین سهم را در میان قتل های کشف شده دارد و بیشترین قتل ها در این گروه توسط شوهران صورت گرفته است.همچنین ۲۲ درصد مقتولان سال ۸۹ در ایران زنان بوده اند که ۶۶ درصد آنها توسط اعضای خانواده به قتل رسیده اند.
به نوشته روزنامه روزگارسعید مدنی کارشناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی اظهارنظر کرده است که نرخ قتل در ایران رو به افزایش است. به گفته این کارشناس به استناد آمار اعلام شده مقام های انتظامی، تعداد پرونده های قتل در سال ده سال قبل، ۱۵۵۷ تا بوده در حالی که در سال ۱۳۸۷ تقریبا دوبرابر شده است. در همین هفت سال تعداد پرونده های ضرب و جرح از ۸۰ به ۹۴ هزار و چاقو کشی از ۳۸۰۰ به ۴۲۰۰ فقره افزایش یافته است.
اقای مدنی نرخ قتل در ایران را ۶.۵ در هر یکصد هزار نفر دانسته در حالی که نرخ جهانی ۷.۵ در یکصد هزار نفر است
کارشناسان بیشترین تردید را در مورد امار قتل های ناموسی به کار می برند و معتقدند بسیاری از این قتل ها به خاطر آن چه که حبثبت و شرافت خانوادگی اعلام شده، هیچ وقت گزارش نمی شوند. اما هر از گاهی مسوولان امر نسبت به رشد این قتل ها در استان های مختلف هشدار می دهند. به گونه ای که خبرگزاری ایسنا به نقل از رئیس پلیس آگاهی ناجا در سال ۸۷ از افزایش قتل های ناموسی خبر داده است: در ۷ ماه گذشته ۵۰ قتل ناموسی در ایران رخ داده است و این نگران کننده است.
بنا بر پژوهش انجام گرفته توسط پروین بختیار نژاد در کتاب “فاجعه خاموش”، آمار قتل های ناموسی در استان های خوزستان، کردستان، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، ایلام، کرمانشاه، فارس، خراسان، سیستان و بلوچستان، لرستان و همدان قابل توجه است. اگر چه مسوولان امنیتی این قتل ها را در استان های خوزستان، فارس و آذربایجان شرقی قابل توجه اعلام کرده اند
یک عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق اعلام کرده است هر چهار ساعت یک قتل در ایران رخ می دهد. به گزارش واحد مرکزی خبر، حسین غلامی از افزایش خشونت در جامعه خبر داده و اعلام کرده است هر ساعت سه نفر بر اثر تصادف در ایران جان خود را از دست می دهند و هر چهار ساعت هم یک نفر به قتل می رسد.(واحد مرکزی خبر، ۲۹ آبان ۸۹) روزنامه اعتماد ملی نیز در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۸۴ به نقل از فرمانده نیروی انتظامی از هر چهار ساعت یک قتل در ایران خبر داده بود.
فارغ از یکسان نبودن آمارهای دولتی و غیر دولتی چنانچه امار نهاد های مسوول را مبنی بر وقوع سالانه دوهزار قتل در ایران بپذیریم به رقم ۵.۴ قتل در روز خواهیم رسید و چنانچه به استناد امار ارائه شده توسط جامعه شناسان تکیه کنیم به رقم ۸.۷ قتل در روز خواهیم رسید که نگران کننده است و نرخ قتل در ایران در سال ۱۳۸۷ را ۴.۵ در یکصد هزار نفر بیان می کند.
جامعه شناسان و کنشگران حوزه اجتماعی و برنامه ریزان معتقدند میزان بالای قتل های خانوادگی و قتل های ناشی از هیجان آنی و یا متاثر از استفاده از مواد مخدر است. اگر چه دستگاه های دولتی تلاش می کنند تا امار اعتیاد در ایران را هر ساله بدون تغییر نشان دهند اما واقعیت تلخ را نمی توان نادیده گرفت و چشم بر آن پوشید.( میزان افزایش معتادان در کشور با میزان مصرف مواد مخدر رابطه مستقیم دارد.)
خشم های کنترل نشده که ناشی از فشار روزمره زندگی بر افراد و عدم توانایی آنان در کنترل خشم و حل نزاع ها به شیوه مسالمت آمیز از دیگر مواردی است که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. چاره این درد نیازمند گفت و گوی همگانی برای یافتن راهکارهای مناسبی است که بتواند در برابر ترویج گفتمان خشونت از تریبون های رسمی دولتی به کار آید. جامعه ایرانی پیش از آن که خشونت در میان شهروندان آن نهادینه شود نیازمند یک عزم عمومی برای ترویج زبان مفاهمه و حل نزاع به شیوه ای مسالمت امیز است و هنگامی که از دستگاه های دولتی نمی توان انتظار چنین مشی را داشت باید به دنبال راهکاری دیگر بود که از دل گفت و گوی همگانی کنشگران مدنی و اجتماعی و روشنفکران و کارشناسان به دست خواهد آمد.
عباس عبدی جامعه شناس هفته قبل در مقاله ای اظهار عقیده کرد که نبودن مراجعی برای حل اختلاف در حالی که بنا به سابقه رجوع به مراکز داوری و حل اختلاف هم در جامعه چندان معمول نیست عامل عمده ای است که باعث می شود اختلاف های طبیعی هم راه به فاجعه ببرند.
اشاره سردبیر سابق روزنامه سلام به کمرنگ شدن نفوذ مراکز روحانی و دینی است که در تجربه حکومتی شدن دین، اعتبار پیشین را از دست داده است.
آمار قتل ها
سال پرماجرا
خبرهایی که از صفحات حوادث راه خود را به صفحات بیرونی روزنامه های سراسری و عمومی باز می کند و معمولا نوک کوه یخ از معضلات اجتماعی را نشان می دهد شاید بهترین زمینه برای تحقیقات برای مبارزه با خشونت در جامعه باشد.
نخستین قتل سال ۱۳۹۰ در سانه ها، هفتمین روز ششم فروردین گزارش شد. بنا بر اخبار انتشار یافته قاتل در شهر بانه و به انگیزه سرقت مرد طلا فروش را به قتل رساند. یک روز بعد هم در استان گلستان درگیری سرنشینان دو خودربه دلیل سبقت غیرمجاز با قتل یکی از این دو نفر به پایان رسید. از ان روز به بعد به استناد اخبار و گزارش های منتشر شده در پایگاه اطلاع رسانی پلیس، روزنامه جام جم و خبرگزاری های رسمی ایران ۴۴ فقره قتل گزارش شده است:
۱- ۱۶ فروردین – قتل زن به دست همسر در رباط کریم، انگیزه، مشاجره لفظی و اختلاف روزمره، عدم کنترل خشم، آنی
۲- ۲۴ فروردین – قتل زن میانسال به دست خدمتکار در تهران، انگیزه سرقت، برنامه ریزی قبلی
۳- ۲۷فروردین– قتل مرد ۴۲ ساله به دست همسایه در شهریار، انگیزه اختلاف بر سر هزینه ایزوگام، عدم کنترل خشم، آنی
۴- ۲۸ فروردین- قتل زن به دست شوهر درصومعه سرا، انگیزه، اختلاف خانوادگی، عدم کنترل خشم، آنی
۵- ۲۹ فروردین– قتل راننده به دست ناشناس در تهران، ایجاد مزاحمت و درگیری خیابانی، عدم کنترل خشم، آنی
۶- ۴اردیبهشت– قتل زن ۷۰ ساله به دست شوهر ۸۰ ساله حومه تهران، انگیزه اختلاف روزمره، عدم کنترل خشم، آنی
۷- ۶اردیبهشت- قتل دختر ۸ ساله به دست پدر، تهران، انگیزه، اعتیاد و عصبانیت، عدم کنترل خشم، آنی
۸- ۷اردیبهشت- قتل مرد ۷۰ ساله در ملایر، انگیزه :اختلاف بر سر آب، عدم کنترل خشم، آنی
۹- ۷ اردیبهشت – قتل یک نفر به دست برادران قرائی در تهران، انگیزه، اختلاف مالی، درگیری، آنی
۱۰- ۱۰ اردیبهشت– قتل دختر جوان درتهران، انگیزه، اختلاف بر سر زمان ازدواج، برنامه ریزی قبلی
۱۱- ۱۰ اردیبهشت- قتل سه نفر از اعضای خانواده توسط فرزند خانواده در کرمان، انگیزه، اعتیاد و اختلاف خانوادگی، عدم کنترل خشم، آنی
۱۲- ۱۲ اردیبهشت – قتل مادر زن و زن در اهرتوسط داماد، انگیزه نامعلوم، عدم کنترل خشم، آنی
۱۳- ۱۳اردیبهشت – قتل مرد ۳۵ ساله در اصفهان، نامشخص
۱۴- ۱۸اردیبهشت – قتل مدیرعامل توسط شریک در تهران، اختلاف مالی، برنامه ریزی قبلی
۱۵- ۱۹اردیبهشت – قتل خواهر و خواهر زاده توسط برادر در تهران، انگیزه اختلاف مالی، مشاجره، عدم کنترل خشم، آنی
۱۶- ۲۰اردیبهشت – قتل پیرمرد ۸۲ ساله در کاشان به دست چند جوان، انگیزه سرقت، برنامه ریزی قبلی
۱۷- ۲۴اردیبهشت– قتل ۶ نفر از اعضای خانواده در شیراز، انگیزه، اختلاف مالی و مشاجره، عدم کنترل خشم، آنی
۱۸- ۲۵اردیبهشت– قتل زن به دست همسر در تهران، انگیزه قتل: اعتیاد پدر، درگیری لفظی، عدم کنترل خشم، آنی
۱۹- ۲۷اردیبهشت – قتل زن جوان به دست فرد ناشناس در اصفهان، انگیزه سرقت، برنامه ریزی قبلی
۲۰- ۲۷ اردیبهشت– قتل جوانی در اسلامشهر، درگیری خیابانی، عدم کنترل خشم، آنی
۲۱- ۲۷- اردیبهشت -قتل کودک چهار ماه به دست مادردر شهریار، اختلال روانی
۲۲- ۲۸ اردیبهشت– قتل مرد به دست دو نفردرتاکستان قزوین، رابطه نامشروع، برنامه ریزی قبلی
۲۳- ۴ خرداد– قتل جوان ۲۴ ساله در کاشان توسط ۴ نفر، انگیزه ایجاد مزاحمت، برنامه ریزی قبلی
۲۴- ۵ خرداد– قتل پیرزن ۵۰ ساله در تهران، انگیزه، اعتیاد، سرقت، آنی
۲۵- ۵خرداد– قتل دخترجوان توسط پسر عمه در تهران، انگیزه، سرقت، اعتیاد، آنی
۲۶- ۱۸ خرداد– قتل پیرزن توسط دو جوان در تهران– انگیزه سرقت، برنامه ریزی قبلی
۲۷- ۲۱ خرداد– قتل نوجوان توسط قاتلان ۱۷ ساله در رودبار، انگیزه نامشخص، آنی
۲۸- ۲۲ خرداد – قتل جوان ۲۲ ساله در کرمانشاه – انگیزه، اختلاف شخصی، برنامه ریزی قبلی
۲۹- ۲۳ خرداد– قتل زن ۵۰ ساله در پاکدشت، انگیزه سرقت، برنامه ریزی قبلی
۳۰- ۲۹ خرداد–قتل کودک سه ساله توسط پدردر چالوس، انگیزه، حسادت به کودک، برنامه ریزی قبلی
۳۱- ۷تیر- قتل منشی ۲۵ ساله در محل کار تهران، انگیزه سرقت، آنی
۳۲- ۱۳تیر – قتل مرد ۵۰ ساله توسط دوست در کرج، انگیزه، اعتیاد وسرقت، عدم کنترل خشم، آنی
۳۳- ۱۵ تیر- قتل دختر جوان توسط خواستگار در تهران، انگیزه، انتقامجویی، برنامه ریزی قبلی
۳۴- ۱۶ تیر– قتل همسر و داماد به دست مرد درشهریار، اختلاف خانوادگی، عدم کنترل خشم، آنی
۳۵- ۱۹تیر– قتل برادرزاده به دست عمو دراسلام اباد غرب، انگیزه؛ اختلاف خانوادگی، برنامه ریزی قبلی
۳۶- ۲۰ تیر–قتل دو نفر توسط داماد در شهریار، مشاجره لفظیف عدم کنترل خشم، آنی
۳۷- ۲۲ تیر– قتل پسر به دست پدر در خوزستان، انگیزه ؛ اعتیاد پسر، درگیری لفظی، عدم کنترل خشم، آنی
۳۸- ۲۳ تیر– قتل طلا فروش توسط سه نفر در کرمانشاه، انگیزه مالی و سرقت، برنامه ریزی قبلی
۳۹- ۲۶ تیر– قتل داداشی مرد اهنین ایران به دست سه جوان در کرج، انگیزه مشاجره لفظی، آنی
۴۰- ۲۶ تیر–قتل دو جوان توسط یک گروه در اصفهان، انگیزه نامشخص
۴۱- ۲۷ تیر– قتل مرد ۳۵ ساله به دست مسافردر تهران، انگیزه، اعتیاد، آنی
۴۲- ۲۸ تیر- قتل یک جوان توسط ویزیتور در تهران، انگیزه، اختلاف مالی، عدم کنترل خشم، آنی
