بلَک راک*، قدرتمدار مالی بر بالین بازنشستگان فرانسوی

سیلون لِدِر، استاد علوم اقتصادی و اجتماعی
ترجمه بهروز عارفی
سرمایه داران بزرگ مالی که از سهم اندک پس انداز فردی در نظام بازنشستگی فرانسه دلسرد شده اند، امیدوارند با رفرم ماکرون-فیلیپ، راه برای شان گشوده شود.
در طبقه هم کف یک ساختمان اعیانی در نیویورک که بر روی همگان باز است، مغازه ی طراحی و در کنار آن کافه-باری وجود دارد که پیانونوازی با بداهه نوازی، موجب شادی مشتریان مرفه می شود. این ساختمان به بلک راک Black Rock تعلق دارد. شرکت بلک راک و دو موسسه دیگر، وانگارد(Vanguard) و استِیت استریت(State Street)، گروه «سه شرکت بزرگ » ( Big Three) راتشکیل می دهند: این سه غول مدیریت سهام را به عهده دارند. این سه شرکت، مجموعا معادل 15 هزار میلیارد دلار (13500 میلیارد یورو) سرمایه گذاری را اداره می کنند، یعنی معادل با تولید ناخالص ملی چپن. این سه شرکت، یک بلوک اکثریتی سهام در 90 درصد از شرکت های فهرست S&P 500 یعنی اولین شاخص بورس آمریکا را کنترل می کنند.
اما، دو وَردَست بلک راک در مقایسه با لویاتان (هیولای) مالی بسان کوتوله ای می ماند. شرکت لارنس دی فینک(Laurence D. Fink) [که به لاری فینک شهرت دارد] با درآمد ناخالص 12 میلیارد دلار و 14هزار «همکار» در سی کشور، به تنهائی 6000 میلیارد دلار یعنی معادل دو ونیم برابر تولید ناخالص فرانسه را کنترل می کند.
شرکت بلک راک این مبلغ را گِرد می آورد تا در شرکت های سراسر جهان سرمایه گذاری کند. از جمله، از طریق محصول اصلی اش، Exchang Trading Fund (صندوق تجارتِ بورس، ETF)، این کار را انجام می دهد. هر فردی که ششصد یورو داشته باشد، می تواند از خدمات آقای فینک با 2378 امکان سرمایه گذاری اش استفاده کند. اما، گرچه بلک راک هنگام معامله با «کوچک» ها ، هزینه مدیریتی ده برابر کمتر از سرمایه گذاری کلاسیک پیشنهاد می کند، اما این موسسه مشتری های گنده، مانند «صندوق سرمایه گذاری دولتی نروژ» را که بزرگترین نوع خود در جهان است، از نظر دور نمی دارد.
دلیل موفقیت این شرکت، کارشناسی بی همتای آن است که مورد قبول همه محافل مالی جهان است. منشاء این بصیرت استثنائی، نامی خاطره برانگیز دارد: علاءالدین. در افسانه های شرقی، علاءالدین پسری آلاخون والاخون است که با یافتن چراغی جادوئی و با معجزه جنی که در آن نهفته، به ثروتی عظیم دست می یابد. از نگاه فینک، علاءالدین ALADDIN «سَرواژه» است که از حروف اول Asset, Liability, Debt and Derivative Investment Network  تشکیل شده و به معنای شبکه سرمایه گذاری درزمینه دارائی، بدهی، قرضه و مشتقات آن ها ست. علاءالدین یک اَبَرکامپیوتر است دارای شش هزار سِروِر (رایانه) با فن آوری بالا که هر روز بر 20هزار میلیارد دلار نظارت دارد. علاءالدین چنان کاربر است که در 2019، آقای فینک اعلام کرد قصد دارد صدها شغل تحلیل گر برنامه نویس را حذف کند و کار مشاوره ی آن ها را به نابغه خود بسپارد.

اما، اگر علاءالدین به چنین قدرتی رسیده است، پیش از همه به این علت است که گروهی از رهبران سیاسی تصمیم گرفته اند به آن اعتماد کنند. بدین ترتیب، پس از بحران 2009، حکومت ها و بانک های مرکزی برای آزمایش استحکام سیستم مالی از خدمات آن استفاده کردند. برای نمونه، در سال 2008، صورت حساب برای بانک مرکزی اروپائی (BCE) بالغ بر 8 میلیون یورو بود. برخی از ناظران می گویند: « این مبلغ، برای بلک راک به منزله “یک انعام” است». حتما چنین است، دون کیخونز، اقتصاددان می گوید: اما نفعِ «مشاوره ای که این موسسه به بانک های مرکزی هلند، اسپانیا، ایرلند، قبرس و یونان ارائه داد، برای شرکت بیشتر از پول بوده و آن هم اطلاعات است.»(1) بدین ترتیب، اجاره ی الگوریتم علاءالدین که بر ارزنده ترین اطلاعات جهان مالی مجهز است، برای بنیادهای دیگر ، ضروری شد.

بلک راک با استفاده از توصیه های علاءالدین در پنج قاره سرمایه گذاری کرد. این موسسه در چهل درصد مهم ترین کمپانی های آمریکائی سهم دارد. بلک راک در 17 هزار هیئت مدیره صاحب رای است و در شرکت های گوگل، اَپِل، فیس بوک، آمازون و میکروسافت، بیشتر از پایه گذاران آن ها سهم دارد. در فرانسه، بلک راک صاحب پنج درصد بانک ب اِن پ پاریبا(BNP Paribas)، بیمه آکسا(Axa)، رنو(Renault)، بوئیگ(Bouygues)، توتال(Total)، ویواندی(Vivendi) و بانک «سوسیته ژنرال»( Société générale) است…

این منطقِ اُختاپوسی به بلک راک امکان می دهد تا راه بردی موسوم به Common ownership («مالکیت مشترک») را به کار برد. هدف آن، کسب سهمِ کافی در سرمایه موسسه ی رقیب در همان بخش فعالیت است. برای مثال، در بخش صنایع شیمی، این بنیاد دارای مجموعه سهام غیرقابل اغماض در شرکت های بایر(Bayer)، بی اِ اس اف(BASF)، دو پون(DuPont)، مونسانتو(Monsanto)، لیند(Linde) و نیز در شرکت های فرانسوی آرکِما(Arkema) و ایر لیکید(Air Liquide) است. نکته ای ساده تر از این برای بلک راک وجود ندارد که از قدرت اثرگذاری سهامش در یک کمپانی به سود منافعش در شرکت دیگر و بالاتر از همه، به سود خود استفاده کند. به این ترتیب، بلک راک می تواند به نفعِ، ادغام شرکتی در این جا، با افزایش قیمت به نفع سهامداران در جائی دیگر و غیره به نفع سودِ سهام استفاده کند. سه پژوهشگر اقتصادی در سال 2018 مقاله ای درباره common ownership (2) منتشر کردند. آن ها نشان دادند که در بخش هواپیمائی بازرگانی، 5 شرکت عمده هوائی آمریکا که بلک راک سهامدار است، قیمت بلیط را بالا نگهداشتند.
به عقیده آقای فینک، بدین ترتیب، علاءالدین جهان را به غار علی بابا تبدیل کرده است. چنین به نظر می رسد که در میان این غار، جواهری به صورت هشت ضلعی** دیده است.

بازکردن حساب پس انداز بازنشستگی را اتوماتیک کنیم…

امانوئل مارکرون، رئیس جمهوری فرانسه در ماه اکتبر 2017 با فینک و نیز مشتی از رهبران جهان مالی در کاخ الیزه دیدار و برنامه رفرم دولت خود را با حضور برونو لومِر، وزیر اقتصاد معرفی کرد. در همان سال، رئیس بلک راک در فرانسه، ژان فرانسوآ سیرِللی ***، از نزدیکان آلن ژوپه [نخست ویر محافظه کار اسبق فرانسه]، که خصوصی کردن شرکت گاز فرانسه را هنگامی که مدیرعامل آن بود، به اجرا درآورده بود، برای حضور در اجلاس «کمیته اقدام عمومی» 2022 (کپ 22) دعوت شده بود. این کمیته که به خواست پرزیدنت ماکرون ایجاد شده بود، قرار بود «رفرم های بنیادی» دارای اولویت و نیز «صرفه جوئی های قابل توجه و پایدار»ی را که دولت موظف به اجرایش است، تشخیص داده، حتی اگر مجبور شود «برخی انتقالات به بخش خصوصی» یا «صرف نظر کردن» از برخی از ماموریت هایش را مد نظر قرار دهد. (3)

در سندی که در ژوئن 2019 منتشر شد و عنوان آن «قانون Pacte****: برنامه خوب برای بازنشستگی» بود، (4) جناب سیرللی دربحث سیاسی این چنین مداخله می کند: «ما پیشنهاداتی می کنیم (…) از جمله ما اقداماتی برای یک رفرم موفق توصیه می کنیم»، زیرا این رفرم که امکان می دهد «پس انداز بازنشستگی جاذبه بیشتری داشته باشد»، «اهمیت» دارد. «توصیه های ما خطاب به دولت فرانسه(…)، کارمندان و نماینده کارکنان» بوده و هدف آن ها، تسهیل «رسیدن به ETF است»[صندوق تجارتِ بورس]. «هدف حکومت رساندن پس انداز بازنشستگی به 300 میلیارد یورو در پایان دوره پنج ساله [ریاست جمهوری] است». او به دولت پاریس پیشنهاد می کند که به مقررات جدید برنامه «یونکر» [رئیس وقت کمیسیون اروپا] و محصول پان اروپائیِ پس انداز بازنشستگی فردی (PEPP) بپیوندد. این پروژه که مورد حمایت معاون کمیسیون اروپا، والدیس دومبروسکیس است که شخصا بلک راک را برای پیش بردن نخستین تجربیات انتخاب کرده است.
این سند، سه محوری را مشخص می کند که عمل حکومت باید حول آن انجام گیرد. ابتدا، «بهبود دسترسی به بازنشستگی از راه کاپیتالیزاسیون، از طریق بخشنامه و فرمان های دولتی»، سپس دائمی کردن تخفیف های مالیاتی؛ ایجاد«نمودار دیجیتالی به صورت نرم افزار از نوع ” گردآور -شبیه ساز” (aggregator-simulator) که به هر پس انداز کننده امکان دهد تا درآمدهای آینده اش را ارزیابی کند. برای این منظور شکلی از “آموزش مالی” را در نظر گرفت»: « همان طور که حقوق بگیران فرانسوی از بودجه ای برای آموزش برخوردار هستند که به آن ها امکان می دهد توانائی کیفی حرفه ای شان را بالا برند، می توان ایجاد یک بودجه آموزش مالی را نیز پیش بینی کرد، که امکان می دهد بازنشستگی ها را از طریق “توزیع” Répartition و کاپیتالیزاسیون به منزله “بازنشستگی تکمیلی” نشان داد. سرانجام، پیوستن به یک برنامه پس انداز بازنشستگی اتوماتیک شود، به طوری که تضمین شود که تغییرات حکومت ها چنین “پیشرفتی” را زیر سوال نمی برد. علاوه برآن، مناسب خواهد بود که به این رفرم، «فرمانروائی درازمدت را، از طریق ایجاد نهاد مستقلی که بتواند هزینه و موثر بودن ماندگار و نیز دائمی بودن آن را تضمین کند، افزود.»

در سال 2019، فینک در گزارش سالیانه به مدیران «موسسه هائی که بلک راک در آن ها سرمایه گذاری کرده»، نوشت: «شرکت، که به خاطر تغییرات زیاد در درون اقتصاد و ناتوانی دولت ها از ارائه راه حل پایا فرسوده شده، بیش از پیش انتظار دارد که موسسات دولتی و نیز خصوصی به مسئله های اجتماعی و اقتصادی اضطراری تر بپردازند (…) باوجود این، یک امر مسلم است: جهان به رهبری شما نیازمند است.»

پاورقی ها:
1 – Don Quijones, « Why’s the world’s biggest asset manager advising the ECB on the health of EU banks ?, Wolf street, 15 october 2018, https://wolfstreet.com
2 – José Azar, Martin C Schmalz et Isabel Tecu, « Anticompetitive effects of common ownership », The journal of Finance, vol 73, n° 4, Berkeley, august2018
3 – Edouard Phillippe, « Orogramme « Action Publique 20200 », cabinet du premier ministre, Paris, 26 septembre 2017.
4 – « La loi Pacte : le bon plan retraite », BlackRock, France, Paris, juin 2019, www.blackrock.com
توضیحات مترجم:
*معنای فارسی وازه انگلیسی بلک راک، سنگ سیاه است. به عربی، حجرالاسود معنی می دهد . شاید نامگذاران می خواستند این «کعبه مالی» را از لحاظ قدرت و مرکزیت با کعبه مسلمانان مقایسه کنند.
** در فرانسه، به کشور فرانسه، به خاطر شکل هندسی جغرافیائی آن که شبیه هشت ضلعی ست، «هگزاگون» یعنی هشت ضلعی نیز می گویند.
*** به گزارش رسانه های فرانسه، در روزهای اخر سال 2019 و در بیست و هفتمین روز اعتصاب برای اعتراض به برنامه بازنشستگی دولت، نخست وزیر فرانسه به Jean-François Cirelli نشان لژیون دونور اعطا کرد. این کار با اعتراض بسیاری در داخل فرانسه روبرو شده ولی نخست وزیر به توجیه آن پرداخته است!
**** قانون پاکت Pacte مصوبه 22 مه 2019 درباره «رشد وتغییر شکل شرکت ها»، قانونی ست که دولت ادوار فیلیپ برای بزرگ تر شدن «شرکت های فرانسوی» گذرانده تا آن ها بتوانند جای شرکت ها را در جامعه بگیرند.