هما ناطق، نویسنده و پژوهشگر تاریخ ایران، روز جمعه اول ژانویه 2016 در سن ۸۱ سالگی، در پاریس درگذشت.
از خانم ناطق پژوهش‌ها و ترجمه‌هایی درباره دوران قاجار به چاپ رسیده و مجموعه مقالاتی تاریخی با عنوان «از ماست که بر ماست» نیز به قلم وی منتشر شده است. وی، هم‌چنین با همکاری ژیلبر لازار، اقدام به ترجمه اشعار شعرای معاصر ایران کرد.
همکاری ناطق در زمینه تاریخ انقلاب مشروطیت با دکتر فریدون آدمیت، از دیگر کارهای جدی پژوهشی‌اش بود که حاصل آن همکاری در طی ۲۰ سال چندین کتاب مشترک و انفرادی است.
هما ناطق در ۱۳۱۳ در ارومیه زاده شد و پدربزرگش در مبارزات دوراتن مشروطیت حضور داشت. پدرش در اروپا تحصیل کرده بود. هما نیز پس از اتمام دبیرستان در مهرماه ۱۳۳۳، به پاریس رفته و دوره کارشناسی تا دکترای خود را در آن‌جا گذرانده بود.
هما ناطق در فرانسه به عضویت کنفدراسیون دانشجویان درآمد و فعالیت‌های سیاسی خود را آغاز کرد. هما ناطق در ۱۳۴۷ به تهران بازگشت، ابتدا در موسسه مطالعات اقتصادی مشغول به کار شد و از سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۹ به تدریس در دانشکده تاریخ دانشگاه تهران پرداخت. در طول این مدت یک‌بار در سال ۱۳۵۲ به دانشگاه پرینستون دعوت شد و به مدت ۱ سال در بخش تحقیقات خاورمیانه آن دانشگاه تدریس کرد.
پس از انقلاب و در سال ۱۳۵۹ به فرانسه بازگشت، مدتی را به تشویق غلامحسین ساعدی به تحقیق درباره رابطه ایران و عثمانی و روسیه پرداخت. در سال ۱۳۶۳ به عنوان استاد تمام وقت در موسسه پژوهش‌های ایرانی دانشگاه سوربن مشغول به کار شد.
کتاب‌ها و مقالات بسیاری ارزنده‌ای به زبان‌های فارسی و فرانسه از هما ناطق منتشر شده است، از آن جمله می‌توان به نوشته و ترجمه‌های زیر اشاره کرد:
چهره استعمارگر، چهره استعمارزده نوشته آلبر ممی؛ از ماست که بر ماست مجموعه مقالات تاریخی؛ آخرین روزهای لطفعلی‌خان زند، نوشته هارفورد جونز ترجمه با همکاری جان گرنی؛ روزنامه قانون میرزا ملکم خان؛ افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار(با همکاری فریدون آدمیت)؛ مصیبت وبا و بلای حکومت؛ کارنامه و زمانه میرزا رضا کرمانی؛ نامه‌های تبعید میرزا آقاخان کرمانی(با همکاری محمد فیروز)؛ بازرگانان در داد و ستد با بانک شاهی و رژی تنباکو؛ ایران و راه‌یابی فرهنگی ۱۸۳۴-۱۸۴۸، انتشارات پیام لندن(۱۹۸۸)، انتشارات خاوران پاریس(۱۹۹۰)؛ کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران؛ حافظ خنیاگری، می و شادی؛ و…
انجمن قلم ایران در تبعید، درگذشت هما ناطق را به ناصر پاکدامن شریک زندگی وی، نزدیکان و دوستان، اهل فرهنگ و ادب ایران تسلیت گفته و یادش را گرامی می‌دارد.
انجمن قلم ایران در تبعید
پنجم ژانویه 2016
