طرحی که آقای سپهبد رزم آرا به مجلس آورده‌اند طرح تجزیه ایران است… دیروز گرفتار بودم وپذیرائی داشتم دوساعت بعداز ظهر این ماده واحده را خواندم وخواستم نطق خودم را تهیه کنم خانواده‌ام گفت برو راحت[استراحت] کن گفتم کجا راحت کنم؟ من چطورمی‌توانم راحت کنم من کی می‌توانم راحت کنم من باید تاساعت آخرتا جان دربدن دارم ازوطنم دفاع کنم ….شما را بخدا قسم می‌دهم شما را بهمان قرآن که دراینجا به آن سوگند خورده‌اید قسم می‌دهم که خوب توجه کنید اگرعرایض من بصلاح مملکت است شما نباید بواسطه یک چیز هائی از صلاح مملکت بگذرید وباید با من همراهی کنید ما در مملکت خیلی کارهای ضروری تر از این داریم.
من هیچوقت نگفته‌ام ونمی گویم شهردار هرشهری را مردم خود انتخاب نکنند زیرا ترتیبی که تاکنون بوده سبب شده که شهردار به افکارمردم توجه نکند وبا پشتیبانی بعضی ازنمایندگان شهردار کسی بشود که مردم اورا نخواهند ….ولی باتشکیل دولتهای خودمختار سبب خواهد شد که بعد وطن عزیز ما بدولتهای کوچک تجزیه شود. من شنیده‌ام که نقشه این خودمختاری را چندی قبل یکی ازدول سرمایه داری باعلیحضرت همایون شاهنشاه پیشنهاد کرده‌است وچون شاهنشاه وطنپرست با آن موافقت نفرموده‌اند این دولت روی کارآمده‌است که کورکورانه مقصود دول سرمایه داری را انجام نماید. ای مرگ برافسرانی که باید در راه حیات ومصالح ایران کشته شوند اکنون مجری این نقشه شده ومی خواهند نام ایران را ازصفحه تاریخ معدوم نمایند… آنهائی که تاریخ دیده‌اند می‌دانند که دول خود مختار امروز دولی نیستند که ابتدا دولت واحد و قائل بمرکزیت بوده وبعد روی مصالح مملکت آنها قائل به عدم مرکزیت بود وخود را بصورت فعلی در آورند، بلکه اول دولتهای کوچکی بوده‌اند که ضعیف وناتوان بوده وبواسطه اتحاد وتجمع قوا خواسته‌اند بهتر از منافع خود دفاع نمایند و آن دولتهائی که اصلاً دولت واحد وقائل بمرکزیت بوده وبعداً خود مختار شده‌اند علل دیگری درکار بوده که هریک جداگانه شرح داده می‌شود یا این بوده‌است که بعضی از مللی که از زبان ویا نژادشان با دولت اصلی مختلف بوده احساسات ملی وآزادی وسوء رفتار دولت اصلی سبب شده‌است که آنها دعوی خود مختاری کنند وپس از تهیه زمینه خودرا از دولت اصلی جدا نمایند. ویا اینکه چون دول استعماری از یک دولت واحد وقائل بمرکزیت ونسبتاً قوی نمی‌توانسته‌اند سوء استفاده کنند اسبابی فراهم کرده‌اند که دولت اصلی بدول کوچک تقسیم شود وهریک از قسمتهای آن را تحت الحمایه ویا منطقه نفوذ خود قرار دهند.
[دکتر مصدق در توضیح علل مخالفت با طرح خودمختاری، سوابق تاریخی کشورهای سوئیس، آلمان، ایتالیا، رومانی و بلغارستان، مراکش، یونان و…را برمی شمرد] خلاصه اینکه اقسام این دول بسیار است ودول بزرگ دنیا این متصرفات ومستعمرات را بدست نیاورده‌اند مگرباظلم وتزویر وحیل. چون افکار عمومی دنیا امروز اجازه نمی‌دهد عهد نامه‌ای بصورت قرارداد سال ۱۹۰۷ تنظیم کنند این است که می‌خواهند ایران وطن عزیز مارابا تصویب این ماده بدول خود مختاری تقسیم وبعد قسمتهای مورد احتیاج را تحریک بعدم اطاعت وخودسری کنند وآنها را باندازه‌ای تقویت نمایند بدرجه‌ای برسند که هرچه می‌خواهند ازآنها استفاده نمایند. البته تحصیل امتیاز نفت ویا تمدید امتیاز دارسی ازتحت الحمایه‌ای مثل بحرین سهل تراست تا اینکه آنها را ازدولت بزرگی مثل ایران درخواست نمایند…اگرامریکا وانگلستان می‌خواهند دولی تأسیس کنند وازآن دول امتیاز نفت ویا تمدید امتیاز دارسی را بخواهند چه مانعی است که دولت اتحاد جماهیرشوروی هم درآذربایجان وسایر ایالت‌های شمالی این امتیاز را ازپیشه وری امثال آن نخواهد. ممکن است امریکا وانگلستان بگویند ما کارخود را می‌کنیم، آنها هم کار خود را بکنند ومانعی ندارد. ولی ما که ایرانی هستیم، باید ازوطن خود دفاع کنیم وبدانیم آن روزی که دولت اتحاد جماهیرشوروی ازپیشه وری امتیازگرفت روزیست که امریکا وانگلیس هم درایران بتوانند بمانند. ما نمی‌خواهیم امریکا وطن مارااشغال کند ویا دولتهای خود مختاری تشکیل دهند که مقصود خودرا ازآنها حاصل نمایند ونه دولت اتحاد جماهیرشوروی قدمی درمملکت ما بگذارد وامتیازی ازدولتهای مخلوق خود تحصیل نماید ما می‌خواهیم ایران دروسط دو همسایه شمال وجنوب بماند.
جلسه ۴۶ مجلس شورای ملی، دوره شانزدهم، ۲۲ تیر ۱۳۲۹
ارگان رسمی حزب سوسیال دموکرات و لائیک ایران
منو
