دوستان گرامی،
به نظر من لازم است که در باره مفهوم گذار کمی تامل کنیم. به عبارت دیگر ما به یک تئوری گذار نیاز داریم که در اینجا تلاش می کندم شالوده ای برای آن بیابم :
من خودم شخصا با این مفهوم مشکل دارم. اینکه بگوییم یک پروسه سیاسی یا اجتماعی در حال گذار است،به هیچ خط مشی یا آگاهی سیاسی منجر نمی شود. مهمتر از مفهوم گذار ، مفهوم آستانه ، به انگلیسی، Threshold, به آلمانی ، Schwelle, می باشد. یعنی آن گذار کی به تحول کیفی می رسد. جامعه ایران اکنون سال های سال در حال گذار است. آستانه یعنی تحول کیفی گذار. در این مفهوم کلی کسی نمی تواند بگوید که ایران در حال گذار نیست . کسی به سکون اعتقاد ندارد. پرسش اصلی این است که آیا این گذار به یک آستانه و تغییر کیفی می رسد یا یا گذار در همین سیستم با تغییرات زیر سیستمی ادامه می‌یابد ؟
من در اینجا تنها به پرداختن پرسش ها می پردازم و فعلا خود از پاسخگویی پرهیز می کنم تا اینکه روند بحث بهتر باشد.
برای شناختن آن آستانه به نظر من شناخت گذار اهمیت بسیاری دارد، زیرا با این شناخت می توان تا اندازه ای به پیش بینی آستانه رسید. از این رو این مولفه ها را متمایز می‌کنم :
اول اینکه تا چه اندازه آن „لحظه گذار آستانه ای „ از استقلال برخوردار است: آیا رسیدن به آن آستانه نتیجه عدم کارایی این حاکمیت و زوال قدرت سیاسی حاکم است ؟ آیا امروز نشانه هایی یا فاکت هایی از چنین زوالی داریم ؟ ارزش یک حکومت دیکتاتوری بر خلاف حکومت دمکراتیک ، تنها در قدرت سیاسی اوست و بس. هر چه قدرت سیاسی او بیشتر باشد، جذبه سیاسی او نیز بیشتر است. آیا نشانه های در از میان رفتن چنین جذبه ای وجود دارد؟ جذبه چه در میان مردم و چه در خارج از کشور .
دوم دینامیک درونی و کد گذار : آیا این گذار از یک دینامیک درونی برخوردار است ؟ این دینامیک درونی چیست ؟ دینامیک درونی آن چیزی است که به گذار تداوم می دهد. گذار آنگاه می تواند به آستانه بیانجامد که از کد مستقلی بر خوردار باشد. مثلا کد سیاست دیکتاتوری یک کد دوست – دشمن است که در همان تئوری کارل اشمیت می گنجد. کد مبارزه مدنی متاثر از همین کد سیاسی است یا خود کد مستقلی دارد؟ آیا کد مباره برای محیط زیست تحت تاثیر کد سیاسی حاکم است یا خود نیز کد مستقلی دارد. به آستانه تنها آنگاه می توان امیدوار بود که چنین کد های در جامعه به طور مستقل وجود داشته باشد. این کد ها چه هستند؟
سوم نوع گذار چیست ؟ اگر پاسخ به کد ها را بدهیم به نوع آن گذار ها هم می رسیم. مثلاً گذار سیاسی، اقتصادی ، اموزشی، فرهنگی، محیط زیستی و …
چهارم دو سطح متفاوت گذار : انتقالی یا انسجامی. آیا گذار سیاسی موجود به انسجام قدرت سیاسی می انجامد یا آن را به بخش های دیگر جامعه منتقل می کند و موجب تضعیف او می شود؟ آیا گذار جامعه مدنی به دامنه سیاسی انتقال می یابد یا صرفا به انسجام او می انجامد؟ انسجام در اینجا نیز دو مفهوم دارد: انسجام استاتیک یا انسجام دینامیک. انسجام استاتیک به مفهوم سکون پایدار است. انسجام دینامیک یعنی حرکت منسجم و پایدار. انسجام استاتیک مثل اینکه سیاست مستقل عمل کند و توتالیتری شود. یا مثل اینکه اتحادیه ها یی در یک چهارچوب مشخص شده از طرف سیاست تشکیل شوند و از حرکت دینامیک آنان در تغییر و تحول بر اساس آن چهارچوب کاسته شود.
پنجم گذار عمودی یا افقی :. گذار عمودی خیلی سریعتر به به آستانه می رسد. مثل اینکه مردم برای اجرا مقاصد خود منتظر اجئزه از بالا نیستند. یا حکومت به طور افرون کاملا مستقل از مردم عمل کرده و به او بی توجهی می کند. گذار افقی اما در یک رابطه متگابل بین مردم و حکومت صورت می گیرد: مردم خود را خود را با حکومت عوض می کنند و حکومت خود را با نظر مردم نیز تغییر می دهد. در اینجا چشم اندازی برای آستانه نیست. Dar ایران شاهد چگونه گذاری هستیم ؟ عمودی یا افقی ؟
ششم جایگاه گذار : موقعیت و جایگاه گذار در بخش های متفاوت جامعه چگونه ارزیابی می شود. به عبارت دیگر ناظرهای متفاوت چگونه این گذار و روابط گذاری را می نگرند و تفسیر می کنند؟
سپاس
اسفندیار
