خیزش هایی برای سرنگونی حکومت اسلامی

جلال ایجادی

تاریخ ایران فرصت های تازه ای برای جامعه بوجود می آورد. خیزش خوزستان پس از خیزش های کوچک و بزرگ پیشین، بیان تناقض بزرگ میان توانایی های سد شده و سرکوب شده از یکسو و از سوی دیگر عوامل تخریبی قدرت سیاسی دینی موجود و گروه های انگل رانتخوار و چپاولگر حاکم، می باشد. نیروهای مهار شده جامعه گشایش و نقش روزافزون می خواهند ولی حکومت دینی آنها را منکوب می کند و فضا را تنگ تر می نماید.

رژیم علیه کل جامعه

از همان دوران چهل سال پیش که در جهان تغییرهای اقتصادی و تکنولوژیکی مهم اوج می گرفت ایران ما به محاصره الگوی اسلامی واپسگرا درآمد و انحصارگران قدرت سیاسی جامعه را به خودتخریبی و دوری از جهان سوق دادند. ایران در یک دایره بحران زدگی دائم قرار گرفت زیرا از یکسو حکومت جدال علیه گشایش و شکوفایی را در پیش گرفت و از سوی دیگر نیروهای پویا در دل جامعه علیه خمودگی رشد کردند.  درهمین راستا استراتژی انتخاباتی 1400 ولایت فقیه و تشدید فضای انحصارگرانه منجر به درگیری گروه های «خودی ها» شد ولی استراتژی هوشمندانه بخش عظیم جامعه شرکت نکردن در انتخابات فرمایشی بود و بدین ترتیب کل نظام توتالیتر شکننده تر شد و در ذهنیت جامعه بیشتر طرد شد. شرکت نکردن هشتاد درصدی در انتخابات تناقض آشتی ناپذیر پائینی ها با بالایی را با شفافیت نشان داد. در روند انباشت ناسازگاری ها و تناقض ها، بخش مهم جامعه دیگر نمی توانست با رژیم توتالیتر همزیستی مسالمت آمیز داشته باشد.   

در دوران کنونی شرایط جهانی نشان میدهد که با تغییرهای عظیم فرهنگی و علمی و تکنولوژیکی و سیاسی و اقتصادی فرصت های تازه ای برای پیشرفت ملت ها بوجود آمده است و توسعه مدنی و اجتماعی شکوفایی بیشتری برای شهروندان بوجود آورده است. ولی در ایران در چند دهه اخیر علیرغم مقاومت و آفرینش های گوناگون شهروندانه، چیرگی عوامل نیروسوز و مخرب و انهدام توانایی انسانی و طبیعی و اقتصادی توسط حکومت اسلامی، جامعه را به بن بست کامل کشیده است. بی عدالتی، محرومیت اقتصادی و اجتماعی، ستم سیاسی و خشونت، بحران سازی های منطقه و جهانی توسط حکومت و ویرانگری در آب و هوا و زمین، گروهبندی های اجتماعی را بشدت عصبانی کرده و به خشم کشانده است. این گروهبندی ها آسایش و رفاه ندارند، نگران امروز و آینده خود هستند، سهمی در قدرت سیاسی ندارند، و آنها می بینند که یک طبقه آخوند و رانت خوار و فاسد و دروغگو شیعه، بر انسانها حکومت می کند و ثروت سرزمینشان را می چاپد. ناخشنودی ژرف کنونی ناشی از یک نظام و یک هیات حاکمه و ایدئولوژی اسلامی آزاردهنده و مستبدانه آن است. بخش گسترده جامعه می بیند که دیگر با حکومت پیوندی ندارد زیرا این حکومت تامین کننده امنیت و رفاه و آزادی برای شهروندان نیست. از نظر جامعه شناختی میان پائینی ها و بالایی ها بطور قطعی یک گسست عمیق و پایدار بوجود آمده است. با این حال نمی شود ادعا نمود که میان یک حکومت و مردم در یک کشور هیچ ارتباطی وجود ندارد. آنتروپولوژی انسانها و روانشناسی انسانها پیوندهای درونی گوناگونی میان اجزای اجتماع پدید می آورند. بعنوان نمونه اسلام شیعه و فرهنگ قرآنی وسیله پیوند رژیم و جامعه بوده است و باورهای مشترک وجود دارد. دین اسلام طی چهارده سده اعتقاد و احساس و سلیقه مشترک بین اعضای جامعه ایران بوجود آورده است و کل جامعه را به انحطاط کشیده است. 

مردم در تضاد با ساختار قدرت

پس از انقلاب اسلامی 1357 و بدنبال چهار دهه جنایت کاری حکومتی و تخریب فرهنگی و روانی ناشی از اسلام، واکنش به اسلام بشکل پررنگ چندگانه شده است.  از یکسو، بخشی از جامعه که «پشتیبان» حکومت نیز می باشد این پیوند دینی را بطرز محکم حفظ کرده است و همان ایدئولوژی قرآنی تبعیضگرا و همان گندآب خرافه در ذهن و ناخودآگاه را بازتولید می کند. بر پایه آمار نهاد «گمان» فقط سی درصد جامعه خود را معتقد به شیعه گری می داند و همین بخش در پخش و اعتقاد به اسلام شیعه فعال است و پشتیبان ایدئولوژیک رژیم می باشد. از سوی دیگر بخش مخالف جامعه که پرشماراست، نمی خواهد در مدیریت جامعه به دین اتکا کند و برای شمار زیادی از این شهروندان مسلمان جامعه، امر تقدس دینی فروریخته و یا باوردینی اش دستخوش تزلزل گشته است. برای شهروندان زیادی شیعه گری دولتی برابر ایدئولوژی زور است و بسیاری از آنها که باور دینی شیعه دارند مخالفت با ستمگری حکومت و آخوندها را مسئله عاجل خود می دانند. آنها دیگر ایدئولوژی دینی شیعه را وسیله نجات خود و جامعه نمی دانند. نزد ایشان، اعتقاد به راه حل های اسلامی در جامعه فروریخته است و دیگر جادوگران خرافه پراکنی مانند شریعتی و خمینی و سروش و طالقانی و منتظری و کدیور از نفس افتاده اند.     

امروز برای بخش بزرگ جامعه به حکومت اسلامی نمی توان اعتماد کرد و در ذهنیت این شمار عظیم مخالف، حکومت ولایت فقیهی همه فرصت ها را سوزانده است و فساد و بی لیاقتی و نبود شایستگی مسئولان، در هر عرصه ای نمایان است. در طی چهل سال اخیر چین به دومین قدرت بزرگ جهانی تبدیل شد، کره جنوبی به رتبه دهمین اقتصاد بالا آمد ولی ایران همه توانایی ها و فرصت های پیشرفت را از دست داد و امروز اقتصاد ضربه خورده اش در رانت و نفت خام و سدسازی و انحصار سپاه دست و پا می زند. نتیجه این وضع جز توزیع ناعادلانه ثروت و دزدی منابع مالی و تخریب محیط زیست و فلج کردن و به هدردادن نیروهای انسانی، چیز دیگری نمی توانست باشد. چنین اقتصادی فقط با یک دیکتاتوری خشونتگر می تواند همراه باشد. سرکوب مردم و نهادهای مدنی و گروه های سیاسی و نهادهای سندیکایی عملکرد ناگزیر رژیم است. ناتوانی ذاتی رژیم، بطور مسلم خشم و اعتراض در جامعه می آفریند و حاکمان در شرایط نبود امکان برای پاسخگوئی مناسب، به ترور و تبلیغ مذهب و شکنجه و سرکوب بیشتر دست می زند. ما در جامعه شاهد تضاد قطعی ساختار قدرت با همه خواست ها و نیازهای جمعیت کشور هستیم. هیچ رفرم و اصلاحاتی نمی تواند این تضاد را تخفیف دهد زیرا کمترین اصلاح با نفی ساخت ولایت فقیهی باید همراه باشد. این نظام دینی نمی تواند عقب نشینی کند و هرگونه تلاش برای درخواست اصلاح از پیش شکست خورده است. همه اصلاح طلبان به یاری حکومت ولایت فقیهی آمدند و همه نواندیشان دینی «اسلام رحمانی» را برای حکومت تجویز کردند، ولی همه شکست خوردند. 

جنبش سیاسی

پس از جنبش اصلاح طلبانه 1388 و شکست آن، مبارزه اجتماعی و کارگری ادامه یافت. در این روند رادیکالیسم اجتماعی نیز رشد کرد. اعتراض‌ها و خیزش های دی ۱۳۹۶ و آبان ۱۳۹۸، نشانه این تحول بود. موجهای خیزشی بیش از پیش تندتر شده، گسترده جغرافیایی بزرگتری را دربرگرفته، و سیاسی شده است. شعار سیاسی «اصولگرا، اصلاح طلب، دیگه تمام شد ماجرا» یک چرخش برای سرنگونی است و در خوزستان 1400 شهروندان اعتراضی با وفاداری به همین خط رادیکال و ساختارشکن، فریاد زدند: «مرگ بر جمهوری اسلامی»، «مرگ بر خامنه ای»، «مرگ براصل ولایت فقیه». همین شعارها در تهران و تبریز در همبستگی با خوزستان تکرار شد. و تهران بازهم افزود: «نه غزه نه لبنان جانم فدای ایران»، «توپ تانک فشفشه، آخوند بره گم بشه»، «تهران تا خوزستان، اتحاد اتحاد»، «رضا شاه روحت شاد»، «تا آخوند کفن نشود، این وطن وطن نشود». این شعارها از جمهوری ایرانی خبر می دهد و پایان حکومت اسلامی را اعلان می کند و این امر ویژگی اساسی سیاسی جنبش های تازه را بیان می نماید. 

جنبش زیست محیطی

یکی دیگر از ویژگی های جنبش های اخیر خصلت اکولوژیکی آن است. مبارزه برای زنده کردن دریاچه ارومیه، مبارزه کشاورزان اصفهانی برای حقابه زاینده رود، مبارزه خوزستانی برای آب، مبارزه بسیاری از مردم علیه آلودگی هوا، جلوه های گوناگون مبارزه زیست محیطی است. خوزستان آب را به سمبل برجسته عدالت خواهی و حق زندگی تبدیل نمود. این شعار زیست محیطی کاملن سیاسی بوده و یادآور سدهای خانمانسوز سپاه، جنایت گتوند، ویرانگری در هورالعظیم و رود کارون است. حکومت بر پایه بینش ضدزمین و ضد طبیعت و ضد انسان، زیست انسانی را هدف تخریب خود قرار داده است و شهروندان می بینند که زندگی طبیعی آنها و نیز زندگی اجتماعی و فرهنگی و حقوق سیاسی شهروندانه آنها مورد یورش رژیم قرار دارد. امر محیط زیست یک مسئله فرعی نیست و شعار آب خوزستان شعار هستی شناسانه برای زندگی است و اسلامگرایان به زندگی ما حمله کرده اند. 

پایان الله اکبر 

پدیده دیگری که در شعار های جنبش های اخیر فروکشی شعارهای دینی و شیعه گری است. یکی از میراث های زشت انقلاب 1357 همانا شعارهای دینی مانند الله اکبر و یاحسین بود. اینگونه شعارها در جنبش های پس از جنبش سبز 88 خاموش شد. کنشگران و مبارزان بیش از پیش متوجه شدند که دین و حکومت پیوند ارگانیک داشته و شعار دینی همان ایدئولوژی حکومتی است. سمتگیری سکولار درجامعه، گرایش فزاینده در اجتماع شده است و کنشگران مبارزه سیاسی بیش از پیش آگاهی یافته و حس می کنند که شعار الله اکبر انحرافی بوده و در تضاد با «جمهوری ایرانی» و عقلانیت و عرفی گری در جامعه است. شعار ارتجاعی الله اکبر شعار رژیم آخوندی است و در تضاد با آزادی و خودمختاری انسان مدرن است. تسلط طبقه انگل آخوند در جامعه محصول تعرض ایدئولوژی استعماری اسلام است. عقب ماندگی ذهنیت و آسیب دیدگی ناخودآگاه انسان ایرانی نتیجه فرهنگ قرآنی و شیعه گری است. گرایش های تازه فرهنگی و نقد علمی قرآن و اسلام، بیش از بیش اعتقاد محکم دینی را برای بخش مهمی از جامعه سست کرده است. کنار گذاشتن شعار الله اکبر جلوه ای نیکو از عقب نشینی ایدئولوژی اسلامی است.     

آمادگی جنبش        

 موتور اجتماعی مبارزه علیه حکومت در درون جامعه است. جامعه در جستجوی تمرکز نیرو علیه جمهوری اسلامی است، خیزش های خرد و بزرگ در پی ورود به شکافهاهستند تا طغیان ها را آزاد کنند. در برابر هرخیزشی حکومت به هراس می افتد و نگران ابتکارهای غافلگیرکننده مبارزان است. کشتن و دستگیری گسترده، قطع انترنت و شبکه های اجتماعی، تبلیغ وابسته بودن مبارزان به محرکین خارجی و تجزیه طلب و منافق، فشار بر خانواده ها، بسیج لابی های اغتشاش کننده رژیم در خارج و داخل و غیره، از جمله اقدام های حکومت است. ریشه و منشا خیزش در درون جامعه و در نیازهای آن قرار دارد و در سیر خود این خیزش ها قدرت سیاسی را هدف گرفته اند. در جامعه اگر جنبش ها گسترده شوند، کمی طولانی گردند، با اعتصاب های بنگاه های اقتصادی همزمان باشند، خبررسانی شبکه ها و تلفن ها و رسانه های خارج مورد بهره برداری قرار گیرند، یک مرکز یگانه خبررسانی بوجود آید، و نهاد هماهنگی جنبشی پدید آید، در چنین صورتی رژیم نمی تواند قوایش را در یک نقطه متمرکز نماید و ضربه پذیری اش بشدت بالا رفته و حالت پراکندگی و فلجی پیدا می کند. در چنین هنگامه ترس حکومتیان را فراگرفته و سقوط نزدیک می شود.   

همه گروهبندی های اجتماعی 

بازیگران جنبش ها و خیزش ها و حرکت ها و اعتراض های سالهای اخیر از گروهبندی ها و طبقه های گوناگون بوده و این تنوع اجتماعی بیانگر نیروهای فعال و ذخیره جامعه است. من نمی خواهم در تعریف مارکسیستی مفهوم طبقه درجا بزنم و به نظر من گفتمان در باره وسایل تولید و مالکیت کافی نیست. عواملی مانند سیالیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی و وابستگی فرهنگی و جایگاه شغلی و رابطه تکنیکی و علمی و حساسیت ها و سلیقه های فکری و سیاسی در واکنش های گروهی مشترک و آگاهی جمعی نقش بسیار مهم بازی می کنند.   

موتورهای اجتماعی در بطن جامعه اند. طبقه تشنگان، طبقه مال باختگان، طبقه کارگران، طبقه گروههای متوسط جامعه، طبقه کشاورزان، طبقه بیکاران، طبقه جوانان، طبقه زنان، طبقه کودکان کار، طبقه زحمتکشان پیمانی، طبقه کولبران، طبقه هنرمند و نویسنده و دانشگاهی، طبقه آموزگاران، طبقه بازنشستگان، همه و همه از حکومت آیت الله ها ناراضی اند و هیچ امیدی به او ندارند. بخشی از شعارها صنفی و سندیکایی، بخشی دیگر محیط زیستی و حقوق بشری و بخشی دیگر شعارها کاملن سیاسی هستند. معترضان خیابانی می گویند مرگ بر خامنه ای و مرگ بر جمهوری اسلامی. این شعارها در سالهای پیش مطرح شد و در خوزستان از همان ابتدا سرداده می شود. این شعار ها بیان خواست مرکزی و اصلی است زیرا همه خود را در تضاد با رژیم می بینند.   

همبستگی ملت ایران

چند سالی است که حاکمان و اصلاح طلبان می گویند با نبود رژیم وضع «سوریه ای» می شود و همه بازنده ایم. این تبلیغات ایدئولوژیکی برای جلوگیری از شتاب مبارزه برای سرنگونی است. آنها بهرقیمتی خواهان حفظ نظام هستند و می کوشند در دل مردم و کنشگران اجتماعی و سیاسی ترس تولید کنند و مبارزان را در تردید و آشفتگی فروببرند. تجربه نشان می دهد که ماندگاری رژیم ریسک و خطر را برای همه جامعه افزایش می دهد و می تواند به همبستگی ملی مردم ضربه بزند. حکومت با تبعیض ها و توطئه گری و تبلیغ دروغپردازانه در باره اختلافات قومی و تجزیه طلبی تلاش دارد تا بخشی را علیه بخش دیگر تحریک کند و استمرار خود را توجیه کند. در ایران حکومت اسلامی خود منشا تبعیض شغلی و اجتماعی و دینی و فرهنگی و اداری بوده و پیوسته مناطقی مانند سیستان و بلوچستان و خوزستان را از سرمایه گذاری لازم و شغل سازی محروم کرده است. همه بخش های مردم ایران در همه جغرافیای کشوری محصول ادامه همزیستی تاریخی بوده اند و با وجود رنگارنگی زبانی و فرهنگی درکنار هم مهربانانه زیسته اند. جنگی در میان آنها نبوده و حس ایرانی گری میان آذربایجانی و تهرانی و سیستانی و خراسانی و خوزستانی و کردستانی و اصفهانی و مازندرانی و دیگران یک واقعیت بوده است و همه آنها با زبانهای فارسی و آذری و کردی و عرب و بلوچی و گیلکی و تالشی و غیره اجزای ملت ایران می باشند. پروژه عمیق آنان پایان دادن به حکومت اسلامی و دسترسی به قدرت دمکراتیک و سکولار است. در این راه همبستگی اجزای مردم ایران یک حقیقت تابناک است. 

جلال ایجادی

جامعه شناس  دانشگاه فرانسه    

تا کنون از نویسنده کتاب های زیر انتشار یافته است: کتاب «نواندیشان دینی، روشنگری یا تاریک اندیشی»، 310 صفحه، جلال ایجادی، نشر مهری، لندن»، کتاب «جامعه شناسی آسیب ها و دگرگونی های جامعه ایران»، 400 صفحه، جلال ایجادی، انتشارات نشرمهری، کتاب «بررسی تاریخی، هرمنوتیک و جامعه شناسی قرآن»، 380 صفحه و «اندیشه ورزی ها در باره جامعه شناسی، فلسفه، زیستبومگرایی، اقتصاد، فرهنگ، دین، سیاست»، 720 صفحه، جلال ایجادی، چاپ نشر مهری. نویسنده بزودی آخرین اثر خود را در باره تئوری های اکولوژیکی و چالش های زیست محیطی در جهان و ایران، در 600 صفحه منتشر می کند.