بهرام رحمانی
تاجیکستان دولت ایران را متهم کرد که در دهه 90 میلادی از قتل شخصیت‌های برجسته تاجیک از جمله صفرعلی کنجایف، رییس پیشین شورای عالی(پارلمان) تاجیکستان در سال 1999 پشتیبانی کرده است.
دیدار خامنه‌ای با حزب نهضت اسلامی تاجیکستان در همایش وحدت اسلامی رابطه دوشنبه و تهران را سردتر از پیش کرد. به گزارش بخش تاجیکستان رادیو اروپای آزاد، تلویزیون دولتی تاجیکستان 8 اوت 2017 – 17 مرداد 1396 با پخش مستندی 45 دقیقه‌ای، به نقش دولت ایران در ترورهایی پرداخته که در دهه 90 میلادی در این کشور رخ داد.
سفارت ایران در دوشنبه در واکنش به این گزارش، در گفتگو با بخش تاجیک رادیو اروپای آزاد – رادیو آزادی این گزارش را «دروغ و توهین» خوانده و گفته این موضوع بررسی می‌شود.
در رشته ترورهایی که از میانه دهه 90 میلادی در تاجیکستان آغاز شد، شماری از چهره‌های شناخته شده سیاسی، فرهنگی و ادبی این کشور به‌قتل رسیدند.
در مستندی که از شبکه یک تلویزیون دولتی پخش شد، وزارت کشور تاجیکستان تایید می‌کند که ایران با کمک مالی به حزب اسلامی تاجیکستان و آموزش شبه‌نظامیان این حزب در خاک خود، به گسترش جنگ داخلی در تاجیکستان دامن زده.
در این مستند، وزارت دفاع تاجیکستان ادعا می‌کند در آن زمان ایران کمک‌های مالی و هم‌چنین دستورالعمل و آموزش‌های مرتبط با ترورها را از طریق ژنرال عبدالحکیم نظرزاده، منتقل می‌کرده.
نظرزاده در جریان جنگ داخلی از جمله فرماندهان نیروهای اسلامی بود. او بعدتر به سمت معاونت وزارت دفاع تاجیکستان رسید تا آنکه سرانجام پس درگیری مسلحانه با حکومت در شهریورماه سال 1394 – 2015، کشته شد. حکومت تاجیکستان اعلام کرد نظرزاده در تلاش برای انجام کودتایی علیه حکومت بود.
دولت تاجیکستان، هم‌چنین حزب نهضت اسلامی را نیز به سبب هم‌دستی با ژانرال عبدالحکیم نظرزاده، به‌عنوان یک گروه تروریستی اعلام کرد.
اما تنش میان تاجیکستان و ایران پس از آن تشدید شد که ایران در دی ماه 1394، از محی‌الدین کبیری، رهبر حزب ممنوع شده نهضت اسلامی تاجیکستان دعوت کرد تا برای شرکت در همایش وحدت اسلامی به تهران سفر کند. محی‌الدین کبیری در حاشیه این همایش دیداری و گفت‌وگوی کوتاهی هم با آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران داشت که تصاویر آن در رسانه‌ها منتشر شد.
سیدعلی خامنه‌ای و محی‌الدین کبیری
این واقعه خشم دولت تاجیکستان را برانگیخت و بر سردتر شدن روابط دو کشور تاثیر گذاشت.
بنا بر گزارش خبرگزاری مهر، حجت‌الله فغانی نوزدهم آبان‌ماه 96، به‌عنوان سفیر تام‌الاختیار حکومت اسلامی ایران در تاجیکستان منصوب شده است. دولت تاجیکستان، در نامه‌ای رسمی مراتب اعتراض خود نسبت به حضور محی‌الدین کبیری و دیدار او با رهبر حکومت اسلامی ایران را به سفیر تهران در تاجیکستان اعلام کرده بود. این موضوع در رسانه‌های داخلی تاجیکستان و در رسانه‌های روسی‌زبان منطقه بازتاب گسترده‌ای داشت.
سیدمکرم عبدالقادرزاده، رییس شورای علوم مرکز اسلامی تاجیکستان نیز از سفر کبیری و دیدار رهبر ایران با این چهره تحت تعقیب دولت تاجیکستان انتقاد کرده و به رسانه‌های داخلی گفته بود که اگر ایران خواهان پایداری روابط خوب ایران با تاجیکستان باشد باید از پشتیبانی این حزب ممنوع دست بردارد.
هرچند دولت تاجیکستان از این اقدام دولت ایران رسما شکایت کرد و میزبانان کنفرانس وحدت اسلامی را وادار ساخت که از دعوت محی‌الدین کبیری، رهبر حزب ممنوع مخالفان از دولت تاجیکستان معذرت‌خواهی کنند. اما دولت تاجیکستان از آزردگی خود دست برنداشت.
کبیری حدود دو سال است که مجبور به ترک تاجیکستان شده است و به‌عنوان پناهنده سیاسی در آلمان به‌سر می‌برد.
حزب نهضت اسلامی تاجیکستان با رهبری محی‌الدین کبیری ماه سپتامبر سال گذشته به اتهام دست داشتن در تروریسم در سایت پلیس بین‌الملل تحت پیگرد اعلام شد.
موضوع مستندی که سه‌شنبه این هفته از تلویزیون تاجیکستان پخش شد هم به همین رابطه ایران و حزب نهضت اسلامی تاجیکستان می‌پردازد.
در این مستند مردی که خود را عضو پیشین حزب اسلامی معرفی می‌کند می‌گوید در سال 1995 همراه 200 تاجیک دیگر به ایران سفر کرد و در شهر قم برای عملیات‌های خرابکارانه آموزش دید.
او در ادامه می‌گوید در سال 1997، در حالی به تاجیکستان بازگشت که دستورالعمل مشخصی برای ترور چهره‌های سیاسی و شناخته‌شده دریافت کرده بود.
ایران و روسیه در مذاکرات صلح برای پایان دادن به 5 سال جنگ داخلی تاجیکستان نقش واسطه‌گر را بر عهده داشتند.
در گذشته نیز تاجیکستان و ایران تنش‌هایی را در روابط خود تجربه کرده بودند و دوشنبه دیپلمات‌های ایرانی را به فعالیت بیش از حد در این کشور متهم کرده بود.
اما با پخش مستند رابطه حکومت اسلامی ایران و حزب اسلامی تاجیکستان، این نخستین باری است که دوشنبه به‌طور علنی تهران را مسئول هدایت قتل‌های سیاسی می‌داند که دو دهه پیش اتفاق افتاده بود.
در سال‌های گذشته تاجیکستان هر چه بیشتر از ایران فاصله گرفته، به عربستان سعودی نزدیک‌تر شده است.
هم‌چنین به‌گزارش خبرگزاری رسمی روسیه «اسپوتنیک» به نقل از فیلم مستند نمایش داده شده در شب سه‌شنبه در کانال تلویزیونی تاجیکستان، وزارت کشور تاجیکستان، ایران را به حمایت مالی از تروریست‌ها در سال‌های 90 متهم کرده است.
به نقل از این فیلم مستند، قتل سیاست‌مداران، دانشمندان و روزنامه‌نگاران تاجیکی در سال 90 با حمایت مالی از ایران و بر اساس دستورات مستقیم «عبدالحلیم نظر زاده» معاون سابق وزیر دفاع تاجیکستان صورت گرفته است.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، درگیری داخلی در تاجیکستان بین نیروهای طرفدار دولت و گروه‌های مخالف، در سال 1993 جنگ داخلی در این کشور به وقوع پیوست که این جنگ تنها در ژوئن 1997 به پایان رسید.
همه اتهامات در این فیلم بر اساس شهادت و اعترافات سه شورشی دستگیر شده علیه عبدالحلیم نظر زاده یعنی: تقی مراد عاشوروف، عبدالقدیر عبدالایف، سیم الدین قدرتوف صورت گرفته است.
این سه فرد در جریان بازجویی اعتراف کرد که در سال‌های 90 در یک پایگاه آموزشی در ایران آموزش دیده‌اند. پس از آن، آن‌ها گذرنامه ایرانی دریافت کردند.
به نقل از اعترافات این سه فرد، در سال 1993 به دستور نظر زاده اقدام به قتل فرعلی کنجایف سخن‌گوی سابق پارلمان تاجیستان در سال 1998، قتل خانم روزنامه‌نگار آتاخانا لطیفی در سال 1996 و هم‌چنین برخی از دانشمندان مشهور تاجیکی من جمله محمد اوسیمی، یوسف اسحاقی، مینخوجا گولیاموووا و هم‌چنین کشتار 20 افسر پایگاه ارتش روسیه در تاجیکستان اعتراف نمودند.
تاجیکستان مثل بقیه کشورهای آسیای میانه به‌عنوان کشورهای فارسی‌زبان، با ایران روابط زبانی و تاریخی نزدیک‌تری داشت. اما روابط بین این کشورها پیچیده و ظریف است. البته مانور در میان دو رقیب اصلی در منطقه، یعنی عربستان سعودی و ایران، چندان ساده نیست. چرا که آن حکومت‌ها علاوه بر جنگ‌های نیابتی‌شان، همواره تلاش دارند که قدرت منطقه را به دست خود بگیرند. تا حال عربستان سعودی موفق شده است که در منطقه یک همبستگی علیه حکومت اسلامی ایران به وجود بیاورد. برای مثال کشورهای مصر و دیگر کشورهای متحده عربی که همه سیاست‌های ضد حکومت اسلامی دارند.
از سوی دیگر، هم حکومت اسلامی ایران و هم حکومت عربستان سعودی می‌خواهند کشورهای دیگری را به سمت خود جذب کند و از این جاست که برای کشورهای مثل تاجیکستان لازم است که بین این دو قدرت اصلی منطقه‌ای یکی را انتخاب کند.
اما با این وجود، نباید قطعی دانست که درهای کشور تاجیکستان به روی ایران بسته می‌شود. حکومت اسلامی ایران، سرمایه‌گذاری وسیعی در تاجیکستان کرده است. به‌همین دلیل درهای تاجیکستان به روی ایران بسته نمی‌شوند. اما عربستان در محدود شدن این روابط نزدیک تاثیر گذاشتته و هم‌چنان تلاش دارد که تاجیکستان را به‌سوی همبستگی با خود بکشاند.
ادامه و نسخه کامل این مطلب را در فایل زیر می باشد (فرمت PDF):
دانلود فایل (تاجیکستان حکومت اسلامی ایران را به حمایت از ترورهای این کشور در دهه نود متهم کرد)
تاجیکستان حکومت اسلامی ایران را به حمایت از ترورهای این کشور در دهه نود متهم کرد!
