جهانگیر گلزار
ایران در حال حاضر در صدر آمار جهانی اعدام قرار دارد. این واقعیت نه تنها بیانگر نقض آشکار حق حیات است، بلکه نشان میدهد که نظام ولایت مطلقه فقیه برای بقای خود به خشونتی سیستماتیک و روزانه متوسل میشود. اعدام در جمهوری اسلامی نه وسیله عدالت، بلکه ابزار ترس، سرکوب و بازتولید سلطه بخش کوچکی بر جامعه ایران است.
در رابطه با نفی اعدام و مبارزه با خشونت در ابعاد مختلف ابوالحسن بنیصدر اولین رئیس جمهوری ایران که وی محقق برجستهای میباشد در کتابهای «انسان، حق، قضاوت و حقوق انسان در قرآن» و کتاب «بحث آزاد درباره قصاص» و همچنین کتاب «بیان آزادی، حق حیات و مجازات اعدام» به دفاع از حق حیات پرداخته و با مجازات اعدام از دید دینی و حقوق انسان تحلیل و مخالفت نموده است. او اعدام را «بیان قدرت» مینامد. او معتقد است اعدام یعنی:
نابودی آزادی و استقلال انسان،
ایجاد ارعاب جمعی برای تحمیل اطاعت،
نهادینه کردن فرهنگ مرگ در برابر فرهنگ زندگی.
بر اساس نظر او اعدام مسئولیت جامعه را از بین میبرد و مردم را به نظارهگرانی خاموش در برابر جنایت قدرت بدل میکند.
قابل توجه مخصوصاً برای نسل جوان اینکه وی به هفت بار اعدام از طرف حاکم شرع خمینی محکوم گردید و یکی از آن دلایل اعدام، مخالفت وی با اعدام و شکنجه بوده است.
شاید بسیاری فراموش کردهاند و در سانسور نظام وجدان تاریخی خدشهدار گردیده است که در دوران مرجع انقلاب جبهه ملی در داخل کشور با حکم قصاص مخالفت کرد و مردم را به راهپیمایی دعوت نمود و در پاسخ به آنها شخص خمینی آنها را مرتد و زنانشان را به آنها حرام اعلام نمود.
از آن زمان تا به امروز مدافعین حقوق انسان و مخالفین با اعدام در تشکلهای مختلف فعال و متشکلتر شدهاند.
قربانیان اعدام:
اعدام در ایران صرفاً محدود به جرائم جنایی نیست. قربانیان اصلی این سیاست خشونتمحور شامل دو دستهاند:
الف) زندانیان سیاسی و عقیدتی
مخالفان و معترضان به نظام با برچسبهایی مانند «محارب» یا «مفسد فیالارض» به پای چوبه دار فرستاده میشوند. اعدام ابزار و وسیلهای برای حذف فیزیکی و همچنین روانی شهروندان منتقد به استبداد حاکم است. این جنایات برای اینکه بتوانند به آنها مشروعیت بدهند مثل دیگر استبدادها که از مرام و عقیده و تفسیر خود به جنایتها مشروعیت داده و میدهند، بهنام دین و با استفاده از روایتها صورت میگیرند.
ب) متهمان به جرائم مواد مخدر
بخش بزرگی از اعدامها در ایران مربوط به پروندههای مواد مخدر است. جرائم مقابله با تولید و پخش و نگاهداری مواد مخدر تا حد اعدام تا امروز راهحل معضل اعتیاد و ریشهکن کردن آن نبوده است و نخواهد بود. اغلب این افراد از لایههای محروم جامعهاند که قربانی فقر، بیکاری، فساد و تبعیض ساختاری شدهاند. تا آن عوامل راهحل پیدا نکنند و فقر، بیکاری، فساد و تبعیضها از بین نروند بیماری اعتیاد در جامعه ادامه حیات میدهد.
عملاً دولت در شکل سه قوه بهجای عملی کردن سیاستهای پیشگیرانه و بازپروری، با اعدامهای دستهجمعی مردم را در کل مجازات میکند و بیماری اعتیاد را جان تازه میدهد.
روش و عمل استبداد ولایت فقیه، اعدام به عنوان و در شکل نقاب «قانون» بر چهره جنایتی است که علیه کرامت انسان و حق حیات انجام میدهند.
حق حیات در قرآن و وارونگی فقه قدرت
بنیصدر در کتابهایش شفاف میسازد که: «قرآن، حق حیات را مطلق میداند: اصل در قرآن عفو، گذشت و جبران است، نه انتقام. اما فقه قدرت، با منطق زور و سلطه، آیات را وارونه میسازد و «اعدام» را به قاعده بدل میکند. این همان «بیان قدرت» است که دین را از کتاب حقوق به کتاب خشونت فرو میکاهد».
شخص منتظری به عنوان یک فقیه چون دفاع از حقوق اعدامشدگان و پیشگیری از اعدامها را در دستور کار خود قرار داده بود توانست الگوی انسان آزاده بگردد.
ایران و جایگاه جهانی
در جهان امروز بیش از دو سوم کشورها مجازات اعدام را لغو یا متوقف کردهاند. اروپا، آمریکای لاتین و بسیاری از کشورهای آفریقا گامهای اساسی در این مسیر برداشتهاند. حتی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۷ قطعنامهای برای تعلیق جهانی اعدام تصویب کرد. با این حال، ایران همچنان همراه با چین و عربستان در صدر اعدامکنندگان جهان قرار دارد.
مسئولیت جامعه در برابر خشونت
جامعه ایران نمیتواند در برابر این چرخه مرگ بیتفاوت بماند. سکوت هر هموطن، به معنای مشروعیتبخشی به خشونت استبداد حاکم است. یکی از حقوق ما دفاع از حقوق خود و دیگری است. وقتی بیتفاوت در مقابل پایمال شدن حقوق دیگری باشیم، به این معنی است که شریک در جنایت استبداد گشتهایم.
مردم وظیفه دارند به دفاع از حق حیات برخیزند؛ دفاع از زندانی سیاسی، اعتراض به شکنجه و اعدام، خشونت را از جامعه به کنار میزند و امکان برقراری دموکراسی را ممکن میکند. شاید خواننده گرامی سؤال کند در این استبداد دموکراسی ممکن نیست. حق با شماست. به میزانی که تکتک ما ملت از حقوق خود و دیگری دفاع میکنیم، فضای ادامه حیات این استبداد را از بین میبریم و در فردای این نظام دموکراسی را صحیح و واجب میدانیم.
این جمله دقیق و درست «آزاد شو تا آزاد کنی». نخستین گام، رهایی از عادت به خشونت و پذیرش مسئولیت فردی و جمعی است برای زندگی در آزادی و استقلال.
گذار به عدالت حقوقمحور
راه برونرفت از چرخه خشونت و مرگ، استقرار نظام قضایی جدیدی است که بر پایه حقوق ذاتی انسان و طبیعت بنا شود:
بدین جهت مخالفت با اعدام و لغو مطلق اعدام بایستی خواستی عمومی بگردد. ما در برنامه دوران گذار از استبداد ولایت مطلقه فقیه به این مسئله دقیق و شفاف پرداخته و تأکید کردهایم که بعد از سرنگونی، اعدام را از سیستم قضایی خارج خواهیم نمود.
جایگزینی عدالت ترمیمی و جبران خسارت به جای انتقام را پیشنهاد داریم تا خشونت به سوی حداقل برود. مجازات بایستی امکان ترمیم را ممکن کند و نه خشونت را بسط دهد.
جدایی دین از منطق قدرت برای بازگشت به بیان آزادی بایستی روش در ساخت ذهنی حوزههای علمیه بگردد. تا بنیادهای دینی و مرامی از روابط قدرت آزاد نشوند و مدافع حقوق نگردند نقش مانع برای رسیدن به حقوق و آزادیها را خواهند داشت.
جنبش «نه به اعدام»: بیداری وجدان اجتماعی
در راستای خشونتزدایی و مخالفت با اعدام، جنبش «نه به اعدام» شکل گرفته و اکنون وارد هفته 87 خود شده است.
هدف این جنبش به نظر من در درجه اول آن است که شهروندان ایران بدانند وظیفه دارند از حق حیات دیگری دفاع کنند.
این جنبش یادآور میشود که اعدام تنها یک مسئله حقوقی یا سیاسی نیست، بلکه مسئلهای وجدانی است: هر ایرانی بر اساس حقوق شهروندی در این کشتارها مسئول است و سکوت در مقابل جنایت استبداد ولایت مطلقه فقیه مانند عمل شهروندان آلمانی در طی جنگ دوم جهانی است که شاهد کشتار هموطنان خود بودند و با سکوت عمل خود را توجیه میکردند.
جنبش «نه به اعدام» میکوشد وجدان عمومی را برانگیزد و جامعه را از عادت به خشونت برهاند. و در ضمن میکوشد به استبدادیان هشدار و توجه بدهد که این جنبش از وجدان همگان دفاع میکند.
اعدام در ایران ابزار استمرار ولایت مطلقه و فرهنگ مرگ است. قربانیان آن هم مخالفان سیاسیاند و هم فقرا و محرومان. جامعه ایران ما باید بداند که سکوت در برابر این جنایتهای استبداد ولایت فقیه در جمهوری اسلامی، خود نوعی مشارکت در آنها میباشد. برای رسیدن به آیندهای آزاد و امکان توسعه کشور و از بین بردن خشونتها، با تغییر خود و عمل تکتک ما شروع میشود.
سایت جهانگیر گلزار https://www.jahangir-golzar.com
