مصدق یکی از تنها امیدهای ما در راه دمکراسی بود که متاسفانه این امید و امکان خیلی زود از بین رفت. به نظر من او نمونه کسی بود که اگر چه اشتباهاتی هم کرد اما وقتی به تاریخ مدرن ایران نگاه می کنیم چندان کسان دیگری هم به چشم نمی آیند. مصدق یک روشنفکر بود، یک میهن پرست بود و ضد سیاست های استعماری می جنگید.
او به ایدئولوژی های فرنگی از نوع مربوط به چپ و راست و غیره گرایش نداشت و از طرفی ربطی به ایدئولوژی های اسلامی هم نداشت. در زمان او هم کمونیست ها فعال بودند و هم مسلمان ها، اما خودش به هیچ کدام تعلق خاطری نداشت. او یکی از تنها امیدهای ما بود که شکست خورد و شکست مصدق یک شکست بزرگ برای ایران بود.
شیرین نشاط، عکاس و فیلمساز
من مصدق را برگزیدم به لحاظ این که مربوط به این زمان است. آنچه امر مستمر هست در تاریخ ایران و موجب بقای ایران و ادامه حیات ملی ما شده، مشترکاتی است که انسان های تاریخ ساز دارند. چنانکه وقتی مصدق درگذشت، روزنامه لوموند در مقاله‌ای نوشت ‘معاصر کوروش بزرگ درگذشت.’
مصدق با کوروش همانندی داشت با آنچه مربوط می شود به بزرگی ایران، غرور ملی مردم ایران با تکیه بر استقلال به معنای زیستن در موقعیت نه مسلط نه زیر سلطه.
با زرتشت اشتراک داشت در بیان آزادی. با فردوسی همانندی داشت در این نظریه که آنچه در درون یک کشور یا جامعه رخ می دهد در بخشی مهم مربوط می شود به روابط این مجموعه با مجموعه های دیگر.
با بوعلی سینا همانندی دارد از این جهت که اهل نظر بود چنانکه مصدق نیز نظریه سلطه را درست بر همان اساس رابطه مجموعه ها با هم ارائه کرد. و در رابطه بین این مجموعه ها یعنی ملت ها اصل موازنه منفی را مبنا و اساس قرار داد.
و با حافظ همانندی داشت که ‘جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند’
مصدق در جست و جوی اشتراک عقاید بود چنانکه در مورد جبهه ملی هم نظرش این بود که گروه هایی که عضو می شوند عقایدشان مال خود آنهاست و آنها در اشتراکاتشان جمع می شوند و به عضویت جبهه در می آیند.
ابوالحسن بنی صدر، رئیس جمهور پیشین ایران
مصدق مردی است که باید از او الهام گرفت به این دلیل که امروز ما شدیدا نیازمند سیاستمداری نجیب، صادق و شریف دارای دانشی بین المللی هستیم. سیاسمتداری که بتواند از حقوق اقتصادی و سیاسی مردمش در راه استقلال کشورش محترمانه و عاری از خودپرستی دفاع کند.
دولت او با وجود عمر کوتاهی که داشت اصلاحات اجتماعی گسترده ای را به اجرا گذاشت و با توجه به محبوبیت جهانی اش، مبارزه اش با بریتانیا و تلاش اش برای رسیدن به دمکراسی، مجله تایم در سال ۱۹۵۲ او را به عنوان مرد سال انتخاب کرد.
او چند ماه بعد در پی کودتایی با هدایت سازمان سیا، چرچیل و آیزنهاور سقوط کرد؛ کودتایی که اعتماد به ارزش های غربی را مخدوش کرد و سیاست های دوگانه غرب را برجسته کرد و باعث ریشه کردن وحشت در خاورمیانه شد.
چیزی که باید از نقاط قوت مصدق فرا گرفت، صداقت اوست و شاید باید اشتباهات و عدم انعطاف پذیری‌اش را از خاطر زدود.
رز عیسی، منتقد هنری
دو خاطره از مصدق
در نحستین بازجویی در دادسرای ویژه روحانیت درزمستان ۱۳۷۷ از جمله سوالات بازجو پرسش از مسلمانی مصدق بود و من کتبا نوشتم کسی که گفته مصدق دین ندارد باید شرعا اقامه دلیل کند.
مصدق مسلمانی آزاده اهل نماز و روزه و پرداخت وجوهات شرعیه بود. دفاع از دیانت قهرمان ملی شدن صنعت نفت مطابق کدام قانون جرم است؟
و اخیرا در کلاس “دین و سیاست در ایران معاصر” در دانشگاه دوک برای دانشجویان آمریکایی داشتم از کودتای آمریکایی-بریتانیایی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ می گفتم، وقتی به عدم خریداری نفت ملی شده ایران از سوی روسیه و دیگر دول رسیدم و اینکه محمد مصدق در نطق رادیویی زنده از مردم خواست برای دفاع از استقلال کشورشان “قرضه ملی” بخرند تا دولت بتواند کشور را اداره کند، و برایشان گفتم که بسیاری زنان ایرانی با فروختن طلای خود و مردان با فروش قالی زیر پای خود به کمک نخست وزیر ملی کشورشان شتافتند.
دانشجویان از چشمان تر و صدای بغض کرده استاد ایرانی تعجب کردند. آنها در تکالیف درسی خود این نکته را بوضوح منعکس کرده بودند: آمریکا و بریتانیا در تداوم دیکتاتوری در ایران معاصر مقصر بوده اند.
محسن کدیور، اسلام شناس
هر کدام از این نام ها به جهتی معروف هستند و به دلیل مسائل انسانی و اجتماعی ای که در تمام عمرشان انجام داده اند، مشهور و ماندگار شده اند؛ در واقع بخاطر خدماتی که به مردم شان کرده اند.
به نظر من مصدق یکی از چهره های ماندگار تاریخ ایران است که به وطن اش خدمت کرد. او همیشه ماندگار و عزیز خواهد ماند؛ برای من و هموطنانش.
بهروز وثوقی، بازیگر سینما
منبع : بی بی سی
