او نه فقط به خاطر ترجمه‌های فراوان و قابل اعتنایش از رمانهای بزرگ و مطرح ادبیات جهان، بلکه به دلیل تالیفاتش از جمله کتاب مهم «هنر داستان‌نویسی» در میان اهل فرهنگ در ایران نامی شاخص و پرآوازه است. یونسی این کتاب را در زندان و در ۳۰ سالگی نوشت که در سال ۱۳۴۱ به بازار آمد و خیلی زود به کتاب بالینی اغلب علاقه‌مندان داستان‌نویسی در دو دهه چهل و پنجاه بدل شد. این کتاب در زمان خود و تا ۲۵، ۳۰ سال بعد تنها کتاب جامع آموزش داستان‌نویسی در این ایران بود و بسیاری از نویسندگان نسلهای اخیر برای نخستین بار با این کتاب بود که با وجوه نویسندگی داستان آشنا شدند و یاد گرفتند. ترجمه کتاب کلاسیک و معتبر در آموزش رماننویسی همانند «جنبه‌های رمان» اثر ادوارد مورگان فوس‌تر نیز از دیگر کارهای او در این راستا بود.
یونسی اگر به همان یک ترجمه «تریسترام شندی» بسنده کرده بود، و این همه آثار سترگ و شاخص از نویسندگانی چون دیکنز، داستایوسکی، تامس هاردی و… ترجمه نکرده بود، بازهم به واسطه حسن انتخاب و کیفیت ترجمهاش از این شاهکار ادبی جا داشت نامش در میان مترجمان با اعتبار و بزرگ ایرانی آورده شود. با این حال او شش دهه از عمرش را به کار ترجمه پرداخت و آثار ارزندهای را به فارسی برگرداند. آشنایی ما با تامس هاردی، به واسطه ترجمه‌های یونسی از «یک جفت چشم آبی»، «به دور از مردم شوریده»، «جود گمنام»، «دست تکیده» و «بازگشت بومی» این نویسنده مهم آمریکایی بود. به‌جز این، یونسی ترجمه آثاری نظیر «موسیقی و سکوت» رز تره‌مین، «توفان» ویلیام شکسپیر، «مردی که خورشید را در دست داشت» جک ریموند جونز، «اسپارتاکوس» هوارد فاست، «با این رسوایی چه بخشایشی» جاناتان رندل جاناتان، «دفتر یادداشت روزانه یک نویسنده» داستایوسکی و… را هم در کارنامه دارد. به علاوه یونسی از چارلز دیکنز هم سه اثر مهم «داستان دو شهر»، «آرزوهای بزرگ» و «علامتچی» را ترجمه کرده است.
یونسی علاوه بر ترجمه به داستان‌نویسی هم روی آورد و آثار گوناگونی منتشر کرد. داستانهای او دارای خصلتهای بومی هستند و در روستا‌ها و شهرهای مرزی کردستان میگذرند. مهم‌ترین اثر داستانی او «گورستان غریبان» است. خاطرات خودنوشت او هم با عنوان «زمستان بی‌بهار» چاپ شده است. ابراهیم یونسی بعد از انقلاب هم مدتی استاندار کردستان بود و به همین دلیل باز هم چهره مهمی، بخصوص برای کردها به حساب می‌آمد. کردها علاوه بر محمد قاضی، به این مترجم بزرگ دیگرشان هم گردنفراز بودند.
ابراهیم یونسی به سال ۱۳۰۵ در بانه متولد شد. در جوانی برای تحصیل به دانشگاه سوربن فرانسه رفت و دکترای اقتصاد گرفت و سپس به ایران آمد و به ارتش پیوست و در ارتش هم یک پایش را از دست داد. او با وجود اینکه در فرانسه تحصیل کرد و با این زبان آشنایی داشت، مترجم زبان انگلیسی شناخته میشد و ظاهرا از میان بیش از هفتاد تا هشتاد اثری که با نام خود یا نام مستعار «سیروان آزاد» ترجمه کرده، تنها یک عنوان آن از زبان فرانسه برگردانده شده است!
بعد از کودتای ۲۸ مرداد قرار بود او همراه آن عده از افسران تودهای که توسط دولت کودتا تیرباران شدند، به جوخه اعدام سپرده شود. اما به دلیل از دست دادن پایش با یک درجه تخفیف به زندان محکوم و سال‌ها در زندان بود. «هنر داستان‌نویسی» محصول همین دوران بود. در میانه دهه ۵۰، یونسی از جمله کسانی بود که کمیته دفاع از حقوق بشر را در ایران بنا گذاشت.
او در اوایل نهمین دهه زندگی خود هم همچنان به ترجمه ادامه داد تا اینکه سرانجام در ۸۴سالگی قلم را بر زمین گذاشت و اعلام بازنشستگی کرد. رُمان «اگر بیل استریت زبان داشت» نوشته جیمز بالدوین، «شکفتن در باغ» به قلم خودش و همچنین گزارش‌های دوران خبرنگاری تروتسکی در بالکان از جمله واپسین کارهای او در حوزه ترجمه و داستان‌نویسی است.
برای راه‌بردن به عظمت کار یونسی همین بس که خواندن فهرست زیر از کارهای او در یک نگاه کار آسانی نیست و اعجاب انسان را برمی‌انگیزد. یادش گرامی.
تاریخ اجتماعی هنر – هاوز آرنولد در ۴ جلد
آرزوهای بزرگ ویژگی اثر : ترجمه، نوشته چارلز دیکنز (چاپ اول ۱۳۳۷،انتشارات نیل چاپ ششم نشر نو ،چاپ هفتم)
۲ آسیاب کنار فلوس ویژگی اثر : ترجمه،نوشته جورج الیوت،چاپ اول ۱۳۶۸ نشر نگاه
۳ آشیان عقاب ویژگی اثر : ترجمه،نوشته کنستانس هون،چاپ اول ۱۳۶۹ نشر نگاه
۴ آغا،شیخ،دولت ویژگی اثر : ترجمه،نوشته مارتین وان بروئن سن،نشر پانیذ ۱۳۷۹
۵ آمریکا و جنبشهای ملی ویژگی اثر : ترجمه ،نوشته بلانچ ویسن کوک ،چاپ اول ۱۳۶۵ نشر نگارش
۶ اسپارتاکوس ویژگی اثر : ترجمه،نوشته هوارد فاست (چاپ اول ۱۳۳۷،انتشارات امیرکبیر ،چاپ هشتم نگاه،چاپ نهم امیرکبیر ۱۳۸۰)
۷ اگر بیل استریت زبان داشت، نوشته جیمز بالدوین
۸ امریکای دیگر(فقر در ایالت متحد) ویژگی اثر : ترجمه ،نوشته مایکل هنرینگتن،چاپ اول ۱۳۵۳ چاپ دوم ۱۳۵۶،انتشارات خوارزمی
۹ بازگشت بومی ویژگی اثر : ترجمه،نوشته تامس هاردی،چاپ اول ۱۳۶۹ نش نو
۱۰ به دور از مردم شوریده ویژگی اثر : ترجمه،نوشته تامس هاردی ،چاپ اول ۱۳۶۵ نش نو
۱۱ پشه‌ی بینی‌دراز ویژگی اثر : ترجمه
۱۲ پنماریک ویژگی اثر : رمان،نوشته سوزان هوواچ،انتشارات نگاه
۱۳ تاریخ ادبیات آفریقا ویژگی اثر : ترجمه ،نوشته دی تورن،چاپ اول ۱۳۶۸ انتشارات نگاه
۱۴ تاریخ ادبیات روسیه ویژگی اثر : ترجمه،دو جلد فنوشته میرسکی،چاپ اول ۱۳۵۵،انتشارات امیرکبیر ،چاپ دوم ۱۳۷۲ امیرکبیر
۱۵ تاریخ ادبیات یونان ویژگی اثر : ترجمه،نوشته اچ جی ،چاپ اول ۱۳۵۸،انتشارات امیرکبیر،چاپ دوم ۱۳۷۲،چاپ سوم امیرکبیر
۱۳۷۹۱۶ تام جونز ویژگی اثر : ترجمه،نوشته هنری فیلدینگ،چاپ اول ۱۳۶۱ نش نو
۱۷ تاماس هاردی ویژگی اثر : ترجمه،نوشته آر.ای.اسکات جیمز و سی.دی لوییس ،چاپ اول ۱۳۷۲ نشر نشانه
۱۸ تجارت اسلحه ویژگی اثر : تاریخ و سیاست،ترجمه،گزارش انجمن جهانی پژوهش در صلح استکهلم،چاپ اول ۱۳۵۳،چاپ دوم ۱۳۵۶ انتشارات خوارزمی
۱۹ تکیه گاه ویژگی اثر : ترجمه،نوشته تئودور درایزر،پیام امروز ۱۳۷۹
۲۰ تیس دور برویل ویژگی اثر : ترجمه،نوشته تامس هاردی،چاپ اول ۱۳۶۲ چاپ دوم ۱۳۶۹ نشر نو
۲۱ جنبش ملی کرد ویژگی اثر : تاریخ و سیاست،ترجمه،نوشته کریس کوچر،چاپ اول ۱۳۷۳ ،چاپ دوم ۱۳۷۷،انتشارات نگاه
۲۲ جنبه‌های رمان ویژگی اثر : حوزه‌ی زبانشناسی و ادبیات،ترجمه ،ای. ام. فورستر ،چاپ اول ۱۳۵۲ انتشارات امیرکبیر،چاپ دوم انتشارات نگاه
۲۳ جنگ کبیر میهنی ویژگی اثر : ترجمه،ناشر ستا ارتش شوروی ،چاپ اول ۱۳۶۱ نشر نو
۲۴ جوان و جوانی ویژگی اثر : تالیف،آماده چاپ
۲۵ جود گمنام ویژگی اثر : ترجمه،نوشته تامس هاردری،چاپ اول ۱۳۶۲ نشر نو
۲۶ خاطرات دوران خبرنگاری در بالکان ویژگی اثر : ترجمه ،تروتستکی انتشارات خوارزمی
۲۷ خاطرات نیکیتا خروشچف ویژگی اثر : ترجمه،دو جلد چاپ اول ۱۳۶۹ انتشارات نگاه
۲۸ خانه قانون زده ویژگی اثر : ترجمه،نوشته چارلز دیکنز_چاپ اول ۱۳۴۱ ،انتشارات امیرکبیر ،چاپ سوم نگاه)
۲۹ خوش آمدی ویژگی اثر : داستان و رمان،انتشارات توکلی۳۰ خیاط جادوشده ویژگی اثر : ترجمه،نوشته سولومن رابینوویچ،چاپ اول ۱۳۴۰ انتشارات امیرکبیر
۳۱ داداشیرین ویژگی اثر : داستان و رمان،انتشارات نگاه
۳۲ داستان دو شهر ویژگی اثر : ترجمه،نوشته چارلز دیکنز،چاپ اول ۱۳۵۵،چاپ دوم انتشارات فرانکلین ،چاپ سوم نشر دانشگاهی چاپ چهارم ۱۳۷۹ انشارات نگا
۳۳ در ستایش فراغت ویژگی اثر : ترجمه ،نوشته برتراند راسل،چاپ اول ۱۳۴۹ نشر اندیشه
۳۴ دعا برای آرمن ویژگی اثر : داستان و رمان،تالیف،نشر پانیذ ۱۳۷۹
۳۵ دفتر یادداشت‌های روزانه یک نویسنده ویژگی اثر : حوزه‌ی زبانشناسی و ادبیات،ترجمه ،فئودور داستایوسکی،سه جلدی ،چاپ اول ۱۳۷۰ انتشارات بزرگمهر
۳۶ دلداده‌ها ویژگی اثر : داستان و رمان،تالیف،نشر البرز۱۳۷۲
۳۷ دن کیشوت ویژگی اثر : ترجمه
۳۸ دنیای کوچک دن کامیلو ویژگی اثر : ترجمه،نوشته جووانی گوارسکی ،چاپ اول ۱۳۶۹،انتشارات کتاب سرای بابل
۳۹ دوره راهنمای دایر کت متد ویژگی اثر : امیرکبیر،۱۳۴۳ در دو جلد یا ۴ جلد
۴۰ روابط ایران و ترکیه و مساله‌ی کرد ویژگی اثر : تاریخ و سیاست،ترجمه زیر چاپ،نوشته رابرت امن،نشر پانیذ
۴۱ زمستان بی‌بهار ویژگی اثر : هم کتابی است که در سال ۱۳۸۲ به قلم او منتشر شد. این کتاب شامل خاطرات یونسی از کودکی تا آزادی از زندان است
۴۲ زنانشویی و اخلاق ویژگی اثر : ترجمه،نوشته باربارا هاردی،چاپ اول ۱۳۷۲ انتشارات نشانه
۴۳ سگ شمال ویژگی اثر : ترجمه
۴۴ سه تفنگ‌دار ویژگی اثر : ترجمه
۴۵ سه رفیق ویژگی اثر : ترجمه،نوشته ماکسیم گورکی،چاپ اول ۱۳۴۳،چاپ دوم ۱۳۵۲،انتشارات امیرکبیر چاپ سوم انتشارات امیرکبیر
۴۶ سیاهان آمریکا را ساختند ویژگی اثر : ترجمه،نوشته بنجامین کوارلز،چاپ اول ۱۳۵۵،انتشارات خوارزمی
۴۷ سیری در ادبیات غرب ویژگی اثر : ترجمه،نوشته جی بی پریستلی ،چاپ اول ۱۳۵۲ ،انتشارات فرانکلین ،چاپ دوم ۱۳۷۲،چاپ سوم ۱۳۷۸،امیرکبیر چاپ چهارم ۱۳۸۰ امیرکبیر
۴۸ سیری در نقد ادب روس ویژگی اثر : حوزه‌ی زبانشناسی و ادبیات،ترجمه، نوشته اندروفیلد،چاپ اول ۱۳۶۹ نشر نگاه
۴۹ شکفتن باغ ویژگی اثر : داستان و رمان
۵۰ صیهونیسم ویژگی اثر : تاریخ و سیاست،ترجمه،نوشته یوری ایوانف،چاپ سوم ۱۳۵۶ انتشارات امیرکبیر
۵۱ طوفان ویژگی اثر : ترجمه،نوشته ویلیام شکسپیر،چاپ اول ۱۳۵۱،چاپ دوم ۱۳۵۷،چاپ سوم ۱۳۵۹ نشر اندیشه
۵۲ عیدآمد و بهار نیامد ویژگی اثر : رمان،انتشارات نگاه
۵۳ فتنه های بیدار(کیوان بر فراز اب) ویژگی اثر : ترجمه ،نوشته جی بی پریستلی،چاپ اول ۱۳۴۳ انتشارات گوهرخای
۵۴ فردا ویژگی اثر : داستان و رمان
۵۵ فرهنگ کوچک انگلیسی-فارسی ویژگی اثر : چاپ اول ۱۳۴۵،انتشارات امیرکبیر
۵۶ کاشتانکا ویژگی اثر : ترجمه،نوشته انتوان چخوف،چاپ اول ۱۳۵۳ انتشارات امیرکبیر
۵۷ کج‌کلاه و کولی ویژگی اثر : داستان و رمان،تالیف،نشر پانیذ ۱۳۷۹
۵۸ کردها ویژگی اثر : ترجمه،نوشته وانلی،کندال ،نازدار،چاپ اول ۱۳۷۰ چاپ دوم ۱۳۷۲ انتشارات روزبهان
۵۹ کردها و کردستان ویژگی اثر : ترجمه،نوشته درک کینان،چاپ اول ۱۳۷۳،انتشارات نگاه ،چاپ دوم ۱۳۷۶ انتشارات نگاه
۶۰ کردها،ترک ها و عرب ها ویژگی اثر : ترجمه،نوشته سی .جی .ادموندز ،چاپ اول ۱۳۶۷،انتشارات روزبهان
۶۱ کسی شبیه خودم ویژگی اثر : تالیف،چاپ نشده است
۶۲ گورستان غریبان ویژگی اثر : داستان و رمان،چاپ اول ۱۳۷۲ ،انتشارات نگاه
۶۳ لارنس استرن ویژگی اثر : تالیف،انتشارات نسل قلم۱۳۷۹
۶۴ لینمارا،عشق و آرزو ویژگی اثر : ترجمه ،نوشته کاترین گاسکین،چاپ اول ۱۳۷۱ نشر البرز
۶۵ مادرم دوبار گریست ویژگی اثر : داستان و رمان،تالیف،نشر پانیذ،۱۳۷۷
۶۶ ماکسیم گورکی ویژگی اثر : تالیف،مطالعه ای در احوال گورکی،نشر ۱۳۵۷ نشر توکا
۶۷ مرده ها ویژگی اثر : تالیف،آماده چاپ
۶۸ مردی که خورشید را دوست می داشت،زندگی و نسان وانگوگ با همکاری انصاری ویژگی اثر : انتشارات خوارزمی
۶۹ مشتی غبار ویژگی اثر : ترجمه،نوشته اولین وو،پیام امروز ۱۳۷۹
۷۰ موسیقی و سکوت ویژگی اثر : ترجمه،نوشته رز تره مین ،انتشارات نگاه
۷۱ میراث شوم(توده) ویژگی اثر : ترجمه،نوشته جورج گیسینگ،چاپ اول ۱۳۷۱،انتشارات نگاه
۷۲ هنر داستان‌نویسی،تالیف-۱۳۴۱،چاپ هفتم انتشارات نگاه
۷۳ یک جفت چشم آبی، توماس هارودی
