بحث بازگشت گشتهای ارشاد به میدان های اصلی شهر این روزها دوباره از سوی مسولان دنبال می شود .خودروهای ونی که طی سالهای گذشته ودوره نخست ریاست جمهوری احمدی نژاد در شهر تهران هم دیده می شد . گشتهایی که با حضور زنان و مردان سبز پوش نیروی انتظامی وظیفه اصلی شان برخورد با زنان بی حجاب قرار گرفته بود. وجود این گشتها گاه حتی مورد انتقاد حامیان دولت هم قرار می گرفت چرا که حتی آنها نیز معتقد بودند باید برای تغییر پوشش در جامعه اقدامهای فرهنگی انجام داد.بعد از انتخابات ریاست جمهوری و حوادث پس از آن این گشتها از خیابانها ناپدید شدند خیلی ها این موضوع را دلیل تغییر سیاست دولت و نیروی انتظامی تلقی کردند و برخی دلایل دیگری برایش آوردند .اما ظاهرا در تمام این مدت مسوولان به فکر زمان مناسب برای اجرای دوباره این طرح بوده اند .
طرحی که همواره با انتقادهای شدید مواجه بوده است . مطلب زیر با تمرکز بر وجود این گشتها در شهر شیراز تحلیلی نیز از وجود آنها ارایه داده است .
ماشین هایی با آرم “پلیس امنیت اخلاقی” این روزها مانند شهرهای دیگر ایران،بیش از همیشه در خیابان های شیراز نیز دیده می شوند،آن ها همه جا هستند به ویژه در مراکز عمده تجاری شهر مانند مرکز های تجاری “ستاره و آفتاب” و خیابان شلوغ مانند عفیف آباد،قصردشت،سینماسعدی،زند،چمران و جاهای دیگر.
دو مامور پلیس مرد به همراه یک پلیس زن سوار بر سمند و الگانس های نیروی انتظامی در حال گشت زنی پوشش زنان و دختران را کنترل می کنند تا به آنهایی که پوشش آزادانه تری دارند، موضوع طرح “حجاب و عفاف”را یادآوری کنند.این طرح را شورای عالی انقلاب فرهنگی برای کنترل بیشتر بر پوشش زنان تصویب کرده است.
در موارد عمده ای ، آن هایی که تذکر پلیس را ورود به حوزه شخصی خویش می دانند کارشان به درگیری لفظی با ماموران پلیس می کشد . کسانی پس از این درگیری لفظی توسط پلیس بازداشت می شوند و عده ای دیگر که خوش شانس ترند به خانه هایشان باز می گردند .
مدتی پیش در خیابان عفیف آباد شاهد یکی از این درگیری های لفظی دختری جوان با ماموران پلیس امنیت اخلاقی بودم.وقتی دختر جوان به تذکرهای ماموران پلیس برای پوشاندن موهایش توجهی نکرد،پلیس زن با چهره ای خشن رو به مادر دختر جوان گفت که ما آموزش های رزمی دیده ایم و اگر بخواهیم می توانیم همین حالا با استفاده از آموزش هایی که دیده ایم،دخترتان را بازداشت کنیم.مادر دختر هم که انگار می خواست زودتر رها شود گفت که به دخترش تذکر می دهد
گشت ارشاد و حقوق شهروندی
سرتیپ اسماعیل احمدی مقدم،فرمانده پلیس ایران فروردین ماه گذشته گفته بود که کمیسیون رعایت حقوق شهروندی در پلیس تشکیل می شود.
اکنون باید از این مقام پلیس پرسید هنگامی که ماموران نیروی انتظامی در پلیس امنیت اخلاقی به حریم خصوصی شهروندان وارد می شوند و به نوع پوشش و مدل مو ایراد می گیرد؛چگونه از رعایت حقوق شهروندی سخن می گویید؟ تا آن هنگام که “پلیس امنیت اخلاقی”وجود داشته باشد نمی توان از رعایت حقوق شهروندی توسط پلیس سخن گفت.چون پلیس امنیت اخلاقی دقیقا به حریم خصوصی افراد وارد می شود و حقوق شهروندی آن ها را نادیده می گیرد. با این حال اما به نظر می رسد روزهای آینده برای زنان و دختران و جوانان،روزهای پر از حادثه ای باشد. روزهایی که مانتوها و لباس ها باید “اندازه گیری ” شوند تا از اندازه ای تعیین شده کوتاه تر نباشند و در صورت “کوتاه و روشن و چاک دار و تنگ بودن”،عاقبت بدی در انتظار صاحبان شان خواهد بود.
حکومت از زبان مردم سخن می گوید
دخالت در نوع پوشش افراد جامعه،یکی از مصداق های آشکاردخالت در حوزه خصوصی مردم است یعنی حکومت تا بدانجا پیش می رود که اشخاص را حتی در انتخاب پوشش خود ازاد نمی گذارد
حسین بشیریه،استاد علوم سیاسی دانشگاه سیراکیوز در نیویورک می گوید:”از دیدگاه حکومتهای این چنینی ،مردم همواره مصلحت واقعی خود را تشخیص نمی دهند؛بلکه حزب یا گروه حاکم از زبان مردم سخن می گوید و خود را نماینده ی منافع راستین و خواست های واقعی ا کثریت مردم می داند.”
او در کتاب”مبانی علم سیاست نظری” تاکید می کند که در این موارد ،خواست مردم بدون در نظر گرفتن خواست مردم تعیین می شود .”
باشگاه خبرنگاران جوان در دهه هشتاد،فیلم مستندی را به نام”شبیخون” تولید کرد.این فیلم مستند که به نظر می آید به شکل ناخواسته در سطحی گسترده توزیع شد؛ روابط دختران و پسرانی را به نمایش می گذارد که از دیدگاه تولیدکنندگان این فیلم مستند،جوانانی هرزه هستند نمایش می دهد . در بخشی از فیلم،دختری در پاسخ به سوال خبرنگار که می پرسد سرگرمی شما چیست،جواب می دهد:”در ایران هیچ سرگرمی برای ما وجود ندارد.”
دختر مصاحبه شونده در ادامه ،سرگرمی جوان های آمریکایی را به عنوان یکی از خواسته های خود می داند. خبرنگار می گوید:”مگر(اینگونه سرگرمی ها را) ندارید؟” دختر جوان که در حال آرایش کردن است،جواب می دهد:”داریم اما به علت غیرقانونی بودن،همه دست و پاهاشون می لرزه…” این گفت و گوی ساده علاوه بر اینکه نشان می دهد که جوانان بدون توجه به محدودیت ها ،خواسته های خود را به هر نحوی برآورده می کنند،از یک نکته مهم تر پرده برمی دارد.این نکته مهم،سایه افکنی فضای ترس و وحشت در جامعه است که در طولانی مدت،به “نابودی روابط میان شهروندان و گسترش فضای تردید،دورویی و عدم اعتماد” می انجامد. به گونه ای که انسان ها،از سایه خویش نیز می ترسند .
به نظر می رسد این روزها که بازگشت طرح امنیت اجتماعی یا همان گشتهای ارشاد هر روز جدی تر می شود ترس و بیم مردم هم افزایش می یابد و به قول برخی از جامعه شناسان مثل این می ماند که حکومت با این کار دفن زندگی ، شادی و بازگشت اندوه را بار دیگر به جامعه تقدیم می کند .
محمدرضا نسب عبداللهی ، کانون زنان ایرانی
