“همه چیز مثل همه چیز “

خسرو زرتاب

پرده اول :چندی پیش یورو نیوز خبر داد دانشمندی ژاپنی(پروفسور “کن ساساکی” از دانشگاه هیروشیما) ده سال است که درمورد روش زدودن عناصر فلزی رادیواکتیو از محیط آلوده، توسط میکروبهایی که باکتری فوتوتروفیک نامیده می شود، مشغول مطالعه و تحقیق است.

تیم مورد نظر، اخیرا تحقیق آزمایشگاهی خود را با ۲.۵ گرم سزیوم مخلوط شده با آب و ۹۰ گرم میکرب آغاز کرد. پس از آزمایش، میزان سزیوم در آب، ظرف ۲۴ ساعت به یک دوازدهم مقدار اولیه کاهش یافت و پس از سه روز کاملا زدوده شد. دانشمند مزبور میخواهد این میکروب را در کاهش آلودگیهای “فوکوشیما ” بطور عملی به کار گیرد . این کشف بن مایه تحولی عظیم در مبارزه با آلودگی مواد رادیو اکتیو در جهان خواهد بود.کشفی که گویای باوری بنیادین است . باور به اینکه جهان پدیده ای ” ارگانیک ” است و طبیعت به بهترین وجه همه الگوهای مناسب را به مانشان می دهدو اگر انسان  همزیستی با طبیعت را باور داشته و در یگانگی صدای آن را بشنود ، راه حل ها را در دل طبیعت می یابد . دانشمند ژاپنی بر پایه چنین باوری به این کشف بزرگ و گشایش راهی تازه  نائل شده است .

پرده دوم : در روزهای پس از رخداد فاجعه اخیردرژاپن خبرنگاری آلمانی ازجامعه بحران زده ژاپن گزارشی ارسال کرده بود از صف هایی طولانی که برای خرید آب معدنی سالم در سوپر مارکت ها تشکیل شده بود . گزارشگر با ملاحظه آرامش کسانی که انتهای صف ایستاده بودند به آنها مراجعه کرده و پرسیده بود با توجه به طول صف و تعداد نفراتی که در صف ایستاده اند نگران نیستید که آب تمام شود و به شما نرسد ؟ پاسخ آنها درسی است برای همه و بخصوص اهل اندیشه . گفته بودند : خیر . چرا نگران باشیم ؟ نفرات اول صف و آنها که جلوترند وقتی طول صف را میبینند به میزانی آب می خرند که به آخرین نفر هم برسد . یگانگی حاصل از این همبستگی ملی سرمایه ای است بی انتها که ملت ژاپن را برهر بحرانی چیره می سازد . این همان ” راز ژاپن شدن” این مجمع الجزایر کوچک آنطرف آسیاست .

پرده سوم : جام جهانی فوتبال زنان اخیرا”در کشور آلمان برگزار شد و در حالیکه” تیم” میزبان یعنی آلمان و” تیم” آمریکا دو “تیمی” بودند که بیشترین شانس قهرمانی به آنها داده میشد و بخصوص برای قهرمانی تیم آلمان به دلیل میزبانی و استقبال مردم آن کشور حساب ویژه ای بازشده بود ، این زنان” سامورایی ژاپنی” بودند که شگفتی آفریدند و با بازیهای درخشان خود به جام قهرمانی دست یافتند . ارزش این پیروزی تحسین برانگیز در حالی که مردم ژاپن دست به گریبان بحرانهای بزرگ اقتصادی ، اجتماعی ناشی از زلزله و نیروگاههای هسته ای هستند صد چندان میشود . قهرمانان ژاپنی این پیروزی را  ارمغانی برای کشور  بحران زده خود دانسته این هدیه را به مردم خود تقدیم داشتند. هدیه ای که باردیگراحترام جهانیان را به آنها وفرهنگ کم نظیرشان برانگیخت .

بی پرده : مدت هاست ما تهرانی ها شاهد خیابانهای یکطرفه ایم . تقریبا تمامی خیابانهای اصلی و قدیمی تهران که فاقد حریم میانی بوده اند  یک طرفه شده اند . خیابانهای شرقی ، غربی اصلی شهر نظیر خیابان  سپه ( امام خمینی ) ، جمهوری ، طالقانی ، مطهری ، و عباس آباد ( دکتر بهشتی ) و خیابانهای اصلی شمالی ، جنوبی مانند حافظ ، سعدی، فردوسی، ، شریعتی و ولی عصر را عمدتا یک طرفه کرده اند .

توجه خواننده گرامی را به واژه “خیابان”  جلب می کنم و یادآور می شوم که خیابان ،  پارک وی ، اتوبان ، بولوار و مانند اینها نبوده وتنها محل عبور نیست .” خیابان” مفهومی بسیار فراتر از گذر گاه دارد . خیابان برای شهروندان  مکان” آمد و شد” است  با عبور از پارک وی و یا اتوبان فرق دارد. خیابان درشهر دارای ارزشی اجتماعی است .ارزشی که حاصل تنفس”ارگانیک “اجزای شهر است . در خیابان آدمها با هم ملاقات می کنند و یکدیگر را میبینند، خیابان محل تلاقی اجتماعی ، اقتصادی  شهروندان است . در خیابان می ایستند و تماشا می کنند . در خیابان می فروشند ، در خیابان می خرند،  در خیابان  میبینند و در خیابان ….. خیابان تنها گذر گاه نیست بلکه مکان” زندگی شهری” است  .

اکنون اما شهر ما شاهدست که زندگی برای این رستن گاه پویش و رویش زیست جمعی تنگ شده و حقوق خیابان بعنوان عنصری اساسی در زیست شهر به کلی نادیده گرفته شده و مورد تعرض دائمی است . مدیران شهری برای حل مشکلات “ترافیکی” و سایر مسائل و مشکلات  خود  اولین راه حلی که به ذهنشان رسیده  حذف صورت مسئله است . یک طرفه کردن خیابانهای اصلی شهر نه تنها گره های ترافیکی را باز نکرده بلکه به آنها می افزاید چرا که شهروندان برای رسیدن به مقصد خود

باید مسیر طولانی تری را بپیمایند که این امر  نه تنها طول سفر آنها را زیاد تر می کند که باعث افزایش مصرف انرژی و اثرات  مخرب آن نیز خواهد شد . همین است که نه تنها کاهش بار ترافیک شهری را نمی بینیم بلکه شاهد افزایش روز افزون آن به دلیل همین نوع برخورد(برخورد یک طرفه) هستیم .

علاوه بر آنچه گفته شدشایسته بیان است که خیابانهای هر شهری  ” نماد ” روابط اجتماعی آن شهر است .بعنوان مثال در شهرهای بزرگ پیشرفته دنیا به هیچوجه شاهد” سلطه یک طرفه گی” بر خیابانها نیستیم و شهرها روابط  ” چند سویه”  اجتماعی را نمایان  می کنند . اما درتهران ما “یک طرفه گی” کامل در جریان است و این نمادی است گویا از روابط اینجایی…. یک طرفه کردن خیابان های اصلی شهر ،  نه تنها حقوق شهر و شهروندان( همانند ساکنان و صاحبان فروشگاه ها و تولیدکنندگانی که در این خیابان ها به کار و زندگی مشغول بوده اند) را به شدت   مورد تعدی قرار داده و برخی از آن ها را دچار زیان های گزاف نموده ،درحالیکه هیچ کس جوابگوی زیان اقتصادی آنها(واقتصاد شهر) نبوده ونیست ، بلکه نماد”یک طرفه گی” رابطه ها نیز هست . رابطه های یک طرفه ای که از” سالاری”ها شکل گرفته ، مثال ها فراوانند: در خانواده پدرسالاری و مرد سالاری ، در مدرسه معلم سالاری : معلم می گوید و دانش آموز تنها باید گوش کند و همان که او می گوید را بی هیچ کم و کاستی تحویل دهد و خود در این یادگیری هیچ مشارکت فعالی نداشته باشد . در محیط های اداری وجود رابطه یک طرفه ارباب و رعیتی میان ارباب رجوع و کارمندان و در بارز ترین رابطه اجتماعی یعنی رابطه دولت و ملت نیز به دلیل وجود اقتصاد متکی به فروش نفت همچنین وجود نگاههای یک سویه  رابطه ای  یک طرفه میان دولت و ملت که به استبدادی تاریخی انجامیده است . …

واقعیت اینست که من وقتی به خیابانهای یک طرفه شهرم می نگرم قلبم می فشرد . می فشرد از اینکه چرا در این سرزمین به جای گوش کردن به طبیعت و ندای هستی را شنیدن ، به جای دیدن و درک  رابطه طبیعی همه جانبه و چند سویه  میان پدیده ها و کشف راز رشد ، همانند آنان که به یگانگی طبیعت، انسان، جامعه و هستی باور دارند ، به بستن گوش ها و چشم ها بر راههای روشن مبتنی بر احترام به وجود و حقوق خود و دیگران اقدام و تنها به” گفتن” بسنده شده و سعی میشود” یک طرفه گی” بر همه چیز همچون خیابان های شهر تحمیل شود … از اینهمه ناروایی دلم میگیرد. خیابانها را باید گشود.