فرهنگ قاسمی
در این نوشتار سعی بر آنست به زمینه های تخریب مشروعیت رژیم پرداخته شود وشرایط وعوامل آن مورد بررسی قرار گیرد. همینطور برخوردی با نظرات یکی دیگر از اصلاح طلبان، آقای سید محمد خاتمی، رئیس جمهور سابق بعمل آید و به تحولی که در جامعه ما در حال انجام است پرداخته شود. این تحول از دو زاویه مورد بررسی قرار خواهد گرفت یکی تغییری است که از نظر کیفی در سطح اجتماع خودنمایی می‌کند و دیگری ادراک تمایل به همسازی و تساهل است که در بخشی از اپوزیسیون احساس می شود. در خاتمه کلام کوشش شده است چشم انداز مثبتی را نسبت به وظایف اپوزیسیون در انتخابات آینده و در تعطیل بساط جمهوری اسلامی متجسم کند .
مشروعیت یا عدم مشروعیت جمهوری اسلامی در انتخابات مجلس
جدال مشروعیت و عدم مشروعیت
رژیم جمهوری اسلامی که در ساختار و در جوهر وجودی خود با جهان مدرن که اساس آن احترام به شرافت انسانی و آزادی و استقلال فرد در جامعه بر اساس احترام به حق و رعایت مسئولیت انسان است در تضاد بنیادی بوده و می کوشد با تظاهر به برخی از مظاهر دمکراسی مانند جمهوریت، آزادیخواهی و انتخابات که از انقلاب ۱۳۵۷در قانون اساسی بجای مانده است اسلام را دمکراتیزه یا دمکراسی را اسلامیزه کند .برای همین، حاکمیت امت اسلامی را با صفت جمهوری می آراید و انتصابات استصوابی را انتخابات می نامد.
این کوشش ها چیزی غیر از تجاوز و بی احترامی محض به قوه ادراک اجتماعی و آزادیخواهی مردم ایران نیست و در جهان امروزی مردود، ضد دمکراسی، متضاد با قوانین بین المللی و بمثابه زیر پا گذاردن اصول و قوانین جامعه بشری است. به شهادت تاریخ، به ویژه دراین سی و اندی سال معلوم شد که ارزش های دینی قابل تامین و تطبیق پذیر با حاکمیت ملت و آزادی انتخابات در جوامع انسانی امروزی نیستند.
از سو دیگر، نگاهی به بیلان کار حاکمیت در دوسال گذشته براحتی نشان میدهد که در انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری اسلامی حاکمیت علیرغم کوشش های فراوان خود، عمده ترین نقش را در بی آبرو کردن خود بازی کرد و کسانی که مهره های اصلی این ابروریزی شدند بخش سنتی اپوزیسیون نبودند بلکه پاره ای از عوامل وهمکاران قدیمی حاکمیت بودند .برای همین باید اذعان داشت که آقایان موسوی و کروبی ضربه بزرگی به جمهوری اسلامی وارد کردند که از هیچ بیگانه ای ساخته نبود.
اینکار آیا آگاهانه و برنامه ریزی شده بود یا نه، اگر به روند حوادث نظری بیاندازیم بی شک خواهیم گفت نه. در حقیقت این جامعه و مردم بودند که این شرایط را دامن زدند حرکت وجنبش را هدایت کردند و به پیش راندند و در این میان اپوزیسیون داخل و خارج چه آنهایی که مخالف شرکت در انتخابات بودند و چه آنهایی که موافق آن، هرکدام به سهم خود نیز دراین امرنقش آفرین بودند.
عامل دیگری که به این شرایط کمک رسانی کرد ماهیت و جوهر فلسفی رژیم است که مبنا را بر حذف مخالفان نهاده است این حذف بطور منطقی تا جایی پیش میرود که دیگر در صفحه شطرنج آن مهره ای باقی نماند. بد نیست یاد آوری شود که متاسفانه این تنها رژیم حاکم نیست که این ویژگی را دارا می باشد بلکه در تاریخ اجتماعی ما چنین زیستاری قرن هاست که رفتاری شده و در نهاد قدرت رسوخ داشته و اگر چه با آن مبارزه ها شده اما هنوز موفقیتی کافی که بتواند استبداد را از پای در آورد بدست نیاورده است. پس این مخاطره کماکان وجود دارد و در آینده نیز باید از احتمال بروز آن بیمناک بود .
اصولا در رژیم جمهوری اسلامی دو نوع اپوزیسیون وجود داشته است یکی آن گروهی که بر اساس ادراک و تحلیل خود به این نتیجه می رسد که به این رژیم نباید اعتماد کرد پس به مبارزه رو در رو با آن دست می زند که تلفات زیادی می دهد. دومی گروهی است که از ابتدا بدنبال اصلاح در رژیم بود پس با آن کنار می آید نقش بازی می کند تا قدرت سیاسی را از درون آن و با سازش با آن بدست آورد این گروه هم باوری به جمهوری اسلامی دارد و هم آن را دستکم می گیرد . این گروه که سالهاست شرایط را برای استحکام استبداد جمهوری اسلامی فراهم می‌کند در حقیقت سوپاپ اطمینان رژیم و آلات فعل آن نیز هست که هر گاه که پا از گلیم خود بیرون گذارده است منکوب شده و با حفظ ویژگی ها و تاریخچه خود به بخش نخست، یعنی اپوزیسیون سنتی می پیوندد. این ها همان اصلاح طلبان رژیم در مراحل مختلف این سی سال اخیر تاریخ ایران بشمار می آیند. در خلال انتخابات آتی بی شک عده دیگری از این اصلاح طلب ها قربانی خواهند شد. اما از حق نباید گذشت که این تلفات هر بار نتایج مثبتی را نیز در جهت رشد اجتماعی و افشا بیش از پیش جمهوری اسلامی داشته و تاثیر آن در شناسایی خصائل ضد انسانی و مستبد مافیای جمهوری اسلامی، به عبارت دیگر در فراهم آوردن شرایط عدم مشروعیت رژیم، کمتر از اقدامات اپوزیسیون سنتی نبوده است .
انتخابات مجلس اسلامی
انتخابات مجلس اسلامی فرصتی است تا حاکمیت جمهوری اسلامی نمایش احمقانه خود را یک بار دیگر روی پرده آورد. همان طور که رژیم و شخصیت های اقماری آن می کوشند از این فرصت به سود مشروعیت دادن به خود استفاده کنند اپوزیسیون نیز باید بکوشد با استفاده ازهمین فرصت یکبار دیگر عدم مشروعیت رژیم را به جهانیان نشان دهد.
بر اساس همین سنتز شاید آقای خاتمی قربانی آتی تضادی باشد که جوهر و ذات این رژیم با آزادی دارد. آقای خاتمی کماکان گمان دارد که با اتکا به ارزشهای انقلاب و قانون اساسی می تواند در رژیم اصلاحات ایجاد کند . چنانچه مدعی میشود :
“راه نجات کشور ما که دشمن خارجی و مشکلات داخلی تهدیدش می کند بازگشت به ارزشهای انقلاب و روح قانون اساسی است. باید فضا را فضای آزادی و استقلال و اطمینان کنیم. انتخابات شاه بیت مردم سالاری است. مردم سالاری بدون انتخابات آزاد معنایی ندارد. آزادی بدون انتخابات سالم معنایی ندارد. اینکه فضا باز بشود، مردم با همه گرایشها و سلیقه ها در انتخابات حضور داشته باشند و اطمینان داده شود که آنچه مردم می خواهند تحقق پیدا خواهد کرد خواست همه ما است.”۱
متن بالا بخشی از سخنان آقای خاتمی در دانشگاه شیراز است صرف نظر از روح قانون اساسی و ارزش های انقلاب که مفاهیمی قابل تفسیر و تعبیر با برداشت های گوناگون هستند بقیه حرف های او در واقع خواست هایی می باشند که اپوزیسیون سال ها است مطالبه می کند و هنوز بدست نیاورده است. او گمان دارد که بسته بندی مفاهیم آزادی، انتخابات آزاد و سالم و استقلال در “چادر ” روح قانون اساسی و ارزش های انقلاب، خامنه ای و احمدی نژاد و طرفداران ارتجاع مذهبی را متقاعد خواهد کرد تا انتخابات را آزاد کنند، نه اینطور نیست اینان در بهترین حالات رفتاری بهتر از آقایان موسوی و کروبی با او نخواهند داشت !
با اطمینان باید گفت که سخنان آقای خاتمی برای برخی در ایران این تصور را بوجود خواهد آورد که با روح قانون اساسی می توان آزادی و استقلال را تامین کرد غافل از اینکه دیده شد این خواست در چار چوب جمهوری اسلامی غیر ممکن است. اما ممکن است گفته شود مطالبه آزادی و دمکراسی حتی در این چار چوب باعث نشر این مفاهیم خواهد شد ؟ پاسخ این سوال می توانست مثبت باشد اگر او در همان جلسه گفتگو و بار ها و بار ها, در فرصت های دیگر اظهار نمی کرد که :در نظام ما که نظامی اسلامی است، آنچه رخ می دهد مردم و جهان آن را به حساب اسلام خواهند نوشت. در عرصه عمل سیاسی و اجتماعی نیز سیاست ها و روشهای غلط تردیدهایی را نسبت به اصل انقلاب و اسلام ایجاد خواهد کرد. برای دفاع از اسلام و انقلاب باید به این مفاهیم و ارزشها درست نگاه کنیم.۲
این بیانات که در واقع در ردیف همان کوشش هایی هستند که می خواهند از یک سو اسلام را دمکرتیزه کنند و از سوی دیگر دخالت دین و دولت را ترویج دهند و در عین حال آزادی و استقلال و مردم سالاری را خواستار شود با توجه به این تضاد های عمیق در اندیشه این فرد باید به ایشان گفت که بجای دفاع از اسلام حکومتی و انقلاب اسلامی شاید مناسب تر باشد که در شناخت و ادراکات خود تامل بیشتری انجام دهد، زیرا با افکار قرون وسطایی نمی توان روشنگری کرد با این برداشت ها از سیاست یعنی هنر و فن اداره جامعه، یا باید خود را کنار بکشد یا او نیز قربانی تحولاتی خواهد شد که فرا روی است .
تحولات بنیادی در جامعه
تحول دمکراسی خواهی در کشور های زیر زنجیر های دیکتاتوری نه به دلیل خواست قدرت های بزرگ بلکه به جهت گسترش ارتباطات جهانی از طریق تکنولوژی مدرن راه فوق‌العاده زیبایی را در پیش گرفته است و این حرکت به هیچوجه قابل عقب گشت نیست و هر روز در اقصی نقاط جهان سد های استبداد و عقب ماندگی را در هم می کوبد و به پیش می رود .
جامعه ما اگر در این تحول در ردیف اول نباشد جز پیشگامان است. زیرا هیچکس نمی تواند انکار کند که علیرغم فشارهای اجتماعی و شکنجه و کشتار مبارزان سیاسی و اجتماعی مانند جبش زنان، دانشجویان، اصناف، کارگران، کارمندان، معلمان، وکلا، روشنفکران و استادان …دمی بیکار نبوده است، برعکس در سال های اخیر حرکت های اجتماعی و اعتراضات پی در پی نسبت به شرایط موجود، مرتبا در حال رشد و پیشرفت است و غلیان بی سابقه ای در این دیار براه افتاده که در تاریخ رشد فرهنگی ما تاثیر گذار است. بی گمان بخشی از این تاثیرات در نحوه نگرش ما به قدرت و اداره مملکت مفید فایده خواهد بود وستون پایه های سنت و مذهب را که مدتی است زیر سوال رفته دگرگون خواهد ساخت.
طبیعتا بر خورد مردم عادی، کنشگران سیاسی و اجتماعی چه آنهایی که در ایران زیرفشار های امنیتی هستند و چه آنهایی که در زندان ها بسر می برند چه آنهای که در پوسته های بیرونی هسته مرکزی ولایت فقیه قرار دارند با فرصت های اجتماعی و سیاسی پیش روی، مانند همین انتخابات مجلس، از معیار های تازه ای بر خوردار خواهد شد.
به عبارت دیگر، اگر به رشدی که در بالا بدان اشاره شد اعتقاد داشته باشیم باید قبول کنیم که امروز این معیارها از اعتلای کیفی ارزشمند تری برخوردار‌ند. پس در منطق، بایستی بتواند در سیاست حذفی حاکمیت اثر بیشتری بر جای گذارد و مهره های دیگری را از میدان عمل حاکمیت اسلام بدر کند. همیطور این اعتلای کیفی باید بتواند در منش اپوزیسیون مقرر در رده های مختلف و با طیف های گوناگونش نیز موثر واقع گردد. آنچه که در روند تکاملی جامعه ما مشهود است حاکی از این تحول مثبت است. تحولی که هنوز کفایت نمی کند اما حسنی که دارد اینست که از کذشته خود درس می گیرد و درحرکت آن بسوی بهتر شدن است و هر عضو جامعه سیاسی مسول و هر شهروند معمولی باید بکوشد به سهم خود سنگی براین زیربنای ضروری بگذارد.
اثرات انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری از یک نظر دیگر قابل توجه است، زیرا جنبش هشتاد و هشت تحولاتی را نیز در درون اپوزیسیون باعث شد رنگ ها روشن تر شدند، نگاهی به موضعگیری ها ناشی از تشخیص موج سوارانی شد که با امواج اجتماعی بالا و پایین می رفتند و به چپ و راست می زدند، همینطوریکرنگی و پافشاری دسته دیگری را براصول وعقاید اساسی جامعه مدرن شاهد بودیم . ا مروز پس از گذشت دو سال از آن جنبش طرفداران جدایی دین و دولت و استقلال و آزادی و دمکراسی و لأیسیته و سکولاریسم و سرنگونی رژیم نیاز همسازی و همگرای و همزیستی را بیش از پیش احساس می کنند و در این زمینه گام بر می دارند.
با توجه به این مقدرات براستی حرف بر سر شرکت یا عدم شرکت در انتخابات نیست زیرا هر گروه و هر فرد بنا بر مقتضیات و شناخت و ضروریاتی که در شرائط خاصی با آن روبرو می شود عمل می‌کند وصرف دعوت به رای نیز باید بر اساس مسولیت دعوت کننده و پاسخگویی به مردم باشد مهم اینست که در جستجوی مکانیسم هایی باشیم که به جهانیان نشان دهد در جمهوری اسلامی آزادی انتخانات برای هیچکس موجود نیست .بدین جهت بهتر است با اصل تضمین انتخابات آزاد و شرایط آزادی انتخابات بر اساس استاندارد های بین المللی پافشاری کرد و باید از هم اکنون آگاه بود که این رژیم قادر به چنین تضمینی نیست اما هدف ما افشا عدم مشروعیت رژیم باید باشد. در چنین حالتی شایسته است و وجدان سیاسی حکم می کند که به مردم امید بیهوده داده نشود تا باز برایش قربانی ندهند .
خارج کشور و افکار عمومی جهان
نقش نیروهای خارج کشوردر مجموع، به ویژه در شرایطی که افراد زیادی از داخل بدان پیوسته ا‌ند براستی با ارزش است هدف او باید در این موقعیت انتخاباتی دستآود نشان دادن عدم مشروعیت رژیم در امر آزادی انتخانات در ایران باشد و از این طریق اشکار سازد که در جمهوری اسلامی ایران احترام به آزادی های مندرج در منشور جهانی حقوق بشر و جهانشمولی آن مفهومی ندارد و همه ما در این مرحله باید این امر را در دستور کار خود قرار دهیم و از افکار عمومی ازادیخوه و مترقی جهان بدون کوچکترین وابستگی یاری بگیریم و کسانی که با بیگانگان حشر و نشر دارند را طرد و خنثی کنیم.
به موازات آن و بلاخص فراموش نکنیم که امروز دمکراسی در ایران نیاز به نزدیک شدن نیروهای اپوزیسیون جمهوریخواه طرفداران جدایی دین و دولت و استقلال و آزادی و دمکراسی و سرنگونی رژیم دارد. همینطور بدانیم که دمکراسی بدون آلترناتیو شباهت به بانکی دارد که پس انداز و ذخیره در خزانه خود ندارد؛ یا همانند اتوموبیلی است که چرخ پنجم یا زاپاس نداشته باشد. در هر دو صورت در موقع احتیاج قادر به اقدام مستقل نخواهد بود، به وابستگی کشانیده خواهد شد و دیگران برایش تصمیم خواهند گرفت. پس نباید تلاش های همسازی اپوزیسیون و اندیشه بدیل سازی را بی فایده انگاشت، کسی که در تلاش عملی ساختن این دو نیست، بی گمان نسبت به امر برزمین زدن حاکمیت اسلامی مستقر در ایران در اوتوپی بسر میبرد، شاید بد نباشد که از کنشگری و مسئولیت سیاسی کنارگیری کند و اگر توانایی علمی، فرهنگی‌و پژوهشی دارد از این طریق به جامعه خود کمک رسانی کند.
Farhang.ghassemi@cogefi.com
پاریس ژوییه ۲۰۱۱
۱ – اعضای انجمن فرهنگ و سیاست دانشجویان دانشگاه شیراز با سید محمد خاتمی دیدار و گفت و گو داشتند و به بیان نقطه نظرهای اعضاء و گزارشی از فعالیت های این گروه پرداختند.
۲ – همانجا
