شیردخت زیارتی
دکتر در اقتصاد آموزش از دانشگاه سوربن، استاد سابق دانشگاه، مشاور سازمانهای بین المللی ( یونسکو و برنامه توسعه سازمان ملل و مدیر پروژه مطالعاتی بانک جھانی و اتحادیه اروپا ).
آموزش حق هر انسانی است. دانش آموزان برای حضور در مدرسه و تمرکز برای یادگیری، به امنیت و آرامش نیاز دارند. تغذیه کافی، سلامت جسمی و روانی، سپس داشتن مدرسه ای استاندارد با فضای کافی، معلمی حرفه ائی بدون دغدغه معیشت، کلاسی با تراکم استاندارد و تجهیزات گرمایشی در زمستان، پیش شرط یادگیری است.
سپس داشتن معلمانی که کلاسهای تربیت معلم و تربیت دبیر را دیده اند که از حقوق کافی برخوردارند و در رشته تخصصی خود تدریس می کنند، شرط لازم برای تحقق هدفهای آموزشی و پرورشی است. همچنین کتابهائی با محتوای علمی امروزی و تصاویر کاربردی برای زندگی در دنیای پیچیده آینده، به عنوان وسیله آموزشی و روشی برای نهادینه کردن ارزشهای فرهنگی – اجتماعی، مثل رعایت حقوق بشر، برابری زن و مرد با هر عقیده و نژاد و حفظ محیط زیست لازم است.
امروزه مدارس کشورهای متمدن به رایانه در کلاسها مجهز هستند و کودکان همچنین به فناوری های پیشرفته برای آموزش، آزمایشگاه و وسائل آموزشی دسترسی دارند.
نگاهی به سیستم آموزش و پرورش ایران :
سال تحصیلی جدید با ۱۶ میلیون دانش آموز با بیش از ۵۱ درصد دانش آموز پسر و کمتر از ۴۹ درصد دختر آغاز بکار کرد. سوال برانگیز است که چرا باز هم دختران کمتر از پسران به
مدرسه دسترسی دارند؟ اما، دیده می شود گرچه دختران به اندازه پسران به امکانات آموزشی دسترسی ندارند، تعدادشان در دوره دوم دبیرستان و پی آمد آن در دانشگاه بیشتر می شود. این تلاش دختران ایرانی را، برای افزودن شانس کاریابی در آینده شان نشان می دهد. متاسفانه در
حال حاضر، میزان اشتغال زنان، فقط ۱۴ در صد، است.
– ۱۶ میلیون دانش آموز، ۱۰ میلیون در دوره ابتدائی کمی بیش از ۳ میلیون در دوره متوسطه و قدری کمتر از 3 میلیون در دوره دوم دبیرستان هستند. این توزیع نشان می دهد که از هر سه دانش آموز، دو تن به دوره متوسطه نمی رسند. مجله فرهنگیان در مهر ۲۰۲۵ از ترک تحصیل ۲ میلیون دانش آموز به دلیل فقر، اعتیاد، کار کودکان گزارش می دهد. بنابراین گرچه جمعیت باسواد در ایران ۹۷ درصد است ولی بیشتر کم سواد هستند.
– سرخوردگی زنان، پس از جنبش انقلابی زن – زندگی – آزادی در 1401 موجب کاهش فرزند آوری شده است و اثر آن از سال ۱۴۰۸ شمسی در مدرسه با کاهش تعداد دانش آموزان ابتدائی، دیده می شود و به تدریج تا سال ۱۴۱۲، تعداد کل دانش آموزان حداقل ۳ میلیون نفر از امروز کمتر خواهد بود.
– دخترانی که در مدرسه مسموم شدند، آنان که به اندام جنسیشان گلوله شلیک کردند. دخترانی که کور شدند، اینان تمایلی به فرزندآوری ندارند. زندگی با فقر و تحریم های اقتصادی، نا امنی و فضای جنگ که به آن بی آبی و بی برقی و بیکاری اضافه می شود را برای فرزندانشان نمی خواهند. در خوزستان حتی امکان تنفس نیست. مردم امید به آینده را از دست داده اند.
– البته باید گفت مشکل سیستم آموزش و پرورش که در زمان رئیس جمهور شش کلاسه به اوج خود رسیده بود در زمان رئیس جمهور دکتر قدری کاهش یافته است. از آن جمله است سرانه دانش آموز نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. ( یک میلیون و 340 هزار تومان ) بودجه برحسب تعداد با این حال به گزارش روزنامه فرهیختگان ایران، فقط ۳ درصد تولید ناخالص ملیش ( GDP ) را، خرج آموزش و پرورش کشور می کند و در بین کشورهای دنیا ردیف ۱۱۲ را داراست. ( البته این روزنامه مشخص نمی کند که بین ۱۹4 کشور عضو سازمان ملل این رتبه را داشته است با کمتر ).
– اما وجود تبعیض جنسیتی و عقیدتی در متون و تصاویر کتب درسی همچنان وجود دارد و زن را موجودی نیمه اجتماعی معرفی که در دنیای اقتصاد و سیاست نقش ناچیزی خواهد داشت. کتابهائی جهت تبلیغات رژیم و جنگ و شهادت برای فوق برنامه آماده کرده اند که ترس و ناامنی را می تواند برای کودکان در پی داشته باشد. باید محتوایی آنها را تحلیل کرد. روایت حکومت از جنگ و صحبت از شهدا برای کودکان یعنی چه؟ کدام روانشناس این محتوا را تایید کرده است؟
– سیستم آموزش و پرورش از کمبود معلم حرفه ای رنج می برد. تراکم کلاسها که بطور استاندارد باید ۲۳ نفر باشد بالای ۳۵ تا ۴۰ نفر است و گاهی معلم به زحمت یک دقیقه برای هر دانش آموز وقت دارد. تعداد معلمان عملا در عرض ۱۲ سال گذشته افزایشی نداشته است. حقوق پایین آموزگاران در کشوری که نهاد مذهبی بودجه مملکت را می بلعد و بقیه را هزینه نیروهای شبه نظامی نیابتی همچنان می کند، علت عدم تشویق جوانان برای اشتغال در آموزش و پرورش است.
– در سال گذشته، ۱۵۴ میلیون جلد کتاب درسی، برای دانش آموزان چاپ شده بود و دانش
) آن را سفارش می دادند به گفته https://irtextbook.irآموزان باید به یک سامانه ای (
محمد علوی تبار، معاون سازمان پژوهش و برنامه ریزی ۸۹۰ هزار دانش آموز کتابهای درسی خود را سفارش ندارند. از آن میان ۷۹۰ هزارشان اصلا در مدرسه ثبت نام نکرده بودند و 100 هزار دیگری بدون کتاب در مدرسه حاضر می شدند. چرا؟
www.ettelaat.comاطلاعات آنلاین. 2024/ 06 / 21 ،
– آموزش و پرورش در ایران تا پایان دبیرستان باید مجانی و اجباری باشد، ولی حتی اگر این طور می بود باز هم به دلیل فقر عده ای از کودکی وارد بازار کار می شدند.
– امسال با تحریم های سازمان ملل، که از چند ماه دیگر اثرش ظاهر می شود، باید به فکر تغذیه دانش آموزان در مدارس بود. باید به خانواده ها یارانه تحصیلی داد تا کتابها و لوازم تحریر و لباس گرم برای فرزندانشان تهیه کنند. ولی از کجا؟
– از طرف دیگر خطر جنگی دیگر مدارس را ناامن می کند و احتمال اینکه کلاسها مجازی بشود و باز هم کیفیت آموزشی سقوط کند هست. آیا همه امکان و وسیله دستیابی به کلاسهای مجازی را با کامپیوتر و گوشی هوشمند در روستاها و نقاط دور افتاده دارند؟ اصلا اینترنت در این مناطق هست؟ آیا زیرساخت مخابرات گسترده هست؟ آیا مدارس کپری و زیر چادر را به مدرسه ای با دیوار و سقف و میز و نیمکت و سرویس بهداشتی تبدیل کرده اند؟ کمبود 102 هزار کلاس جبران شد؟ ۷۰ هزار کلاس ناایمن، ایمنی یافت؟ سوالات کی جواب زیاد است.
– سال تحصیلی ۱۴۰۵ – ۱۴۰۴ با معلمانی که دغدغه معیشت دارند، مدارسی که فرسوده اند و محتوای کتب درسی که نابرابریهای اجتماعی را تشدید می کند، و رویای نسل امروزی را که مدرنیته، لائیسیته و توسعه را می طلبد، فرو می ریزد. این سرمایه انسانی، دیگر میلی به مدرسه رفتن ندارد و افت تعداد دانش آموزان خطری است برای سیستم آموزش و پرورش می باشد که
رسالت فرهنگی و اجتماعی خود را از دست داده است و به وسیله ای برای تبلیغات سیاسی و ارتجاعی نا جمهوری اسلامی بدل گشته است و یا گاهی از دانش آموزان برای سیاهی لشگر تجمعات استفاده می کنند و تعدادی در انفجار در این تجمعات کشته شدند. سالگرد مرگ قاسم سلیمانی از آن جمله است که حتی بدون اجازه والدین، کودکان را برده بودند.
– آزادی اندیشه و کرامت معلم هر روز کمرنگ تر شده است. بندهای ایدئولوژیک، سیستم آموزش و پرورش را از رسالت خود که زایش اندیشه و هنر هم چنین آموزش علم و فن و رشد پرسشگری و خلاقیت ذهنی در نونهالان می باشد، دور کرده است.
اثر سه بحران :
1- بازگشت تحریم های سازمان ملل و بدتر شدن اوضاع اقتصادی، امکان افزایش بودجه آموزش و پرورش را زیر سوال می برد. ارتقا کیفیت آموزش و پرورش به بودجه آموزش و پرورش بستگی دارد. ۹۷ درصد بود جه، صرف پرداخت حقوق یک میلیون معلم و پرسنل وزارتخانه می شود و فقط ۳ درصد برای موارد غیر پرسنلی می ماند. کیفیت نازل آموزش و پرورش، مدرسه را بیهوده و با محتوای تبعیض آمیز، مضر می کند. کودکان برای اجتماعی شدن به مدرسه نیاز دارند اما بی توجهی به محتوای کتب درسی و تصاویر در آن و وارد کردن ضد ارزشها برای تشدید نابرابریها می تواند رسالت مدرسه را به فراموشی بسپارد.
2 – بحران جنگ، موجب تخصیص بودجه به خرید تسلیحات می شود و اولویت را به تقویت بنیه نظامی می دهد. فضای جنگی حتی مدارس را تعطیل می کند. به این مشکلات تورم و گرانی را بیافزائید که دانش آموزان برای لوازم تحریر و ترانسپورت باید بپردازند. قبل از بازگشت تحریم های سازمان ملل، دولت چهاردهم، تورم را ۳۶ درصد اعلان کرده بود که هرگز با واقعیت وفق نمی داد. بهرحال تورم، مالیات پنهان از مردم است، که اگر به مالیات آشکار بر درآمد ۱۵ درصدی اضافه شود، به عدد ۵۱ در صد می رسیم. یعنی مردم قسمت اعظم، درآمدشان را مالیات می دهند.
– می دانیم که چاپ اسکناس بی رویه، موجب تورم است که ایران در بین کشورهای خلیج فارس همیشه رکورد تورم را دارد، که با تحریمهای جدید به رکورد جهانی تورم هم خواهیم رسید.
– هر چه زودتر، باید دست نهاد مذهبی، که اکنون بودجه مملکت را می بلعد، از درآمد ناچیز کشور قطع شود. سازمانهای تحت مجموعه رهبری یا مالیات نمی پردازند یا بسیار کمتر از آنچه باید، می پردازند. باید دولت در این سازمانها ناظر داشته باشد. اقتصاد راکد است.
– پول صندوق توسعه ملی که در اختیار رهبری است صرف خرید اورانیوم از کشورهای دیگر و غنی سازی پر خرج و بی حاصل آن شده است. یا پول مردم صرف تولید موشکهایی می شود که قبل از شلیک، به طرف مقابل حمله را خبر داده اند، تا آنها را در فضا پودر کنند.
– جنگ و تحریم هر روز مردم بیشتری را از زیر خط فقر مطلق برده است. اگر درآمد یک خانواده 4 نفره ۱۰۰ دلار باشد، زیر خط فقر مطلق هستند. اینها هستند که فرزندانشان به جای مدرسه وارد بازار کار می شوند و افت تعداد دانش آموزان، هر روز بیشتر می شود.
۳ – قیام مردمی در پیش است. در صورت وقوع با شروع فریادهای آزادی خواهی و پی آمد آن سرکوب حکومتی علیه دانشجویان، معلمان، دانش آموزان در سرزسی که آزاد اندیشی جرم است سال تحصیلی جدید را بحرانی تر می کند. مدارس به پادگان تبدیل می شوند، حضور نیروهای نظامی ترس را افزایش می دهد. یورش نیروهای امنیتی به مجمع عمومی شورای هماهنگی تشکل های صنفی فرهنگیان ایران، نشان داد که شاهد حوادث جدیدی خواهیم بود.
– ۱۲۰ هزار مدرسه، ۶۰۰ هزار کلاس درس معلق خواهند شد؟ یک میلیون معلم، عملا چه
نقشی خواهند داشت؟ بیاد کودکان غزه که مدرسه ای ندارند و چقدر کشته شدند یا برای تمام عمر ناقص العضو شده اند یا خانواده هایشان زیر آوار ماندند، افتادم. امیدوارم چنین اتفاقاتی در ایران تکرار نشود و به سلامتی این سال تحصیلی سپری شود. بهرحال شاهد مهاجرت های اجباری نخبگان خواهیم بود.
نکته پایانی :
راهکارها چه می تواند باشد؟
۱ – آموزش و پرورش محل تبلیغات سیاسی حکومتی نباید باشد و محتوای جنگی و شهادت و روشهای بندگی و اطاعت نسلی با بحران هویت و معتاد به جا خواهد گذاشت.
۲ – محتوا با ارجاع به متون اسلامی در کتب درسی از خدا و نماینده خدا بدون خرد اندیشی و عقلانیت است، که باید پاکسازی شود. امروزه حتی عربستان مهد اسلام، آموزش و پرورش را لائیک کرده است.
3- خانواده ها باید کودکانشان را در مقابل ضد ارزشهای تبعیض آور در کتب درسی واکسینه کنند. ارزشهای حقوق بشری و برابری خواهان و حفظ محیط زیست را خانواده می تواند به کودکان بیآموزد.
۴- معلمان می توانند روشهای حفظی و بنده پرور را به پرسشگری، عقل گرائی، تقویت خلاقیت بدل کنند. مادران و معلمان می توانند دنیا را دگرگون کنند.
منابع :
2 – اطلاعات آنلاین، 2024/ 06/ 21، www.ettelaat.com
4- لائیسیتۀ نوین، شیردخت زیارتی، جدائی دین از سیاست، تلویزیون مانی، 12 آوریل 2025.
5 – گفتگو با شیردخت زیارتی در مورد آموزش در ایران و تبعیض جنسیتی و راه حل این مشکل، رادیو پارس پیشتاز، 13 مه 2024 .
