بهرام رحمانی
bahram.rehmani@gmail.com
قطر به لحاظ جغرافیایی کوچک، با جمعیتی حدود دو میلیون و نیم شهروند است که بخشی از آن نیز کارگران مهاجر هستند. اما ابن کشور کوچک، به‌لحاظ اقتصادی و منابع سرشار و غنی نفت و گاز و غیره، و همچنین با سرمایه‌گذاری‌های کلان در کشورهای مختلف جهان، یک ابرقدرت اقتصادی محسوب می‌شود. به همین دلیل تاکنون توانسته در برابر فشارها و تحریم‌های چهار کشور تحریم‌کننده عربی مقاومت کند. البته با حمایت روسیه، ایران، ترکیه و بسیاری از کشورهای غربی.
اخیرا عربستان، بحرین، امارات متحد عربی و مصر که به چهار کشور «ضد قطر» معروف شده‌اند، اعلام کردند که هم‌چنان به شکل مشروط، حاضر به مذاکره با قطر خواهند بود. با این موضع، به‌نظر می‌رسد که نرمشی نسبت به مواضاع قبلی‌شان علیه قطر به وجود آمده است.
وزیران خارجه این چهار کشور متحد علیه قطر، در اجلاسی که روز یک‌شنبه ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۷ – ۸ مرداد ۱۳۹۶ در شهر منامه(پایتخت بحرین) برگزار شد، اعلام کردند به شرطی که قطر دست از حمایت از تروریسم و افراطی‌گری بردارد، آماده مذاکره خواهند بود.
این وزیران در منامه به دیدار حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین نیز رفتند. او به این مناسبت ادعا کرد که چهار کشور عرب تاکنون «قربانیان زیادی در راه مبارزه با تروریسم و دفاع از خود داده‌اند.» پادشاه بحرین بدون این که از قطر اسم ببرد گفت «ما در مقابله با تهدید تروریستی تلاش خواهیم کرد.»
چهار وزیر خارجه در بیانیه خود تاکید می‌کنند که تحریم‌ها علیه قطر «مطابق با قوانین بین‌المللی است.» آنها می‌افزایند که دولت قطر در راه زیارت حج شهروندانش مانع ایجاد می‌کند. چندی پیش قطر اعتراض کرده بود که عربستان شرایط حج را دشوارتر کرده است. در واقع ریاض ورود پروازهای مستقیم حجاج قطری را توسط شرکت هواپیمایی قطر ممنوع کرده است.
پیش‌تر نیز «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی»، وزیر خارجه قطر از سازمان ملل متحد خواست برای حل بحران خلیجی تلاش کند. وزیر قطری بعد از دیدار با آنتونیو گوتیرس، دبیرکل سازمان ملل متحد در جمع خبرنگاران گفت که از او خواسته تا به حل بحران منطقه کمک کند. دبیر کل سازمان ملل باردیگر از تلاش‌های میانجی‌گرانه کویت برای حل بحران خلیج حمایت کرد.
در واشنگتن وزیر قطری با همتای آمریکایی خود دیدار کرد و هیتر نویرت، سخن‌گوی وزارت خارجه آمریکا گفت که حل بحران خلیج با گفتگوی تمامی طرف‌های درگیر و بر سر یک میز مذاکره حل خواهد شد.
نماینده دائم چین در سازمان ملل متحد درباره بحران خلیج گفت که باید با گفتگوی برادرانه بین کشورهای عضو شورای همکاری حل شود و چین ابراز امیدواری کرد که مذاکرات مستقیم برای حل بحران آغاز شود.
وزیر خارجه قطر گفت که کشورهای بایکوت کننده این کشور اقدامی انجام نداده‌اند و قطر مایل است این بحران از راه دیپلماتیک حل شود و حاکمیت این کشور نقض نشود.
قطر پس از آن که روز دوشنبه ۱۵ تیر ۱۳۹۶ عربستان سعودی، بحرین، مصر، یمن، و امارات متحده عرب کل روابط دیپلماتیک خود را با آن قطع کردند به مرکز بحران‌های دیپلماتیک تبدیل شده است. به‌گزارش سی ان ان، با نگرانی سرمایه‌گذاران از این بحران ارزش سهام در دوحه بیش از ۷ درصد سقوط کرد، اما خود قطر پشتوانه‌ای از سهام مختلف دارد که شامل سهام همه چیز می‌شود؛ از سهام فلوکس واگن گرفته تا سهام تیفانی اند کو.
ثروت عظیم پادشاهی قطر بیش از ۳۰ میلیارد دلار در سهام و میلیاردها دلار دیگر هم در سایر دارایی‌ها سرمایه‌گذاری شده است. این سرمایه که به آن سازمان سرمایه‌گذاری قطر گفته می‌شود در سال ۲۰۰۵ برای رشد درآمد به دست آمده از منابع طبیعی این کشور عضو اوپک تاسیس شد.
عربستان، مصر، امارات متحده عربی و بحرین، از قطر خواسته‌اند تا پایبندی خود را به «شش اصل» برای مقابله با افراطی‌گری و تروریسم اعلام کرده و برای پذیرش طرحی در عمل به آنها، با این کشورها مذاکره کند.
چهار کشور عربی در میانه خرداد ماه، با متهم کردن دوحه به «حمایت از تروریسم»، «دخالت» در امور برخی از کشورها و یا «به‌خطرانداختن» امنیت و ثبات در منطقه، تمامی روابط خود را با قطر قطع کرده، مسیرهایی ورودی و خروجی به آن کشور را بستند. قطر این اتهام‌ها را رد کرده و چهار کشور، و در صدر آنها عربستان و امارات، را به تلاش برای دخالت در امور خود و نادیده‌گرفتن حق حاکمیت ملی‌اش، متهم کرده است.
کشورهای عربی پیش از این فهرستی از شرایط خود را برای از سرگیری روابط با دوحه فرستاده بودند که از جمله آنها کاهش شدید روابط با ایران، تعطیلی شبکه الجزیره و یا برچیدن پایگاه نظامی ترکیه بود. دوحه این شروط را رد کرد.
عبدالله المعلمی، نماینده عربستان در سازمان ملل متحد، ۲۷ تیر ماه در جمع خبرنگاران گفته است چهار کشور اکنون خواستار رعایت اصول شش‌گانه‌ای هستند، که وزرای خارجه در نشست پنجم ژوئیه در قاهره بر سر آن توافق کردند. معلمی ابراز امیدواری کرده است که قطر نیز تعهد خود را به این اصول اعلام کند.
نماینده عربستان در سازمان ملل در عین حال گفته این کشورها می‌توانند در مورد جزئیات، «تاکتیک‌ها» و «ابزارهای» مورد نیاز در اجرای این اصول، گفت‌وگو کنند: «می‌توانیم مذاکره و تعامل کنیم.»
المعلمی به خبرنگاران گفته جلوگیری از تحریک به خشونت و افراطی‌گری در اولویت قرار دارد، ولی جزئیاتی مانند «تعطیلی شبکه الجزیره» ممکن است ضروری نباشد: «اگر تنها راه دست‌یابی به آنها(اصول شش‌گانه) تعطیلی الجزیره است، قبول؛ و اگر می‌توانیم بدون بستن شبکه الجزیره به آنها برسیم هم خوب است.»
روزنامه نیویورک‌تایمز میگوید دیپلمات سعودی و متحدان آن گفته‌اند چهار کشور اکنون در مورد جزئیاتی که قطر باید آنها را رعایت کند، صحبت نمی‌کنند. هدف آنها پایبندی به اصول مقابله با تروریسم و افراطی‌گری، جلوگیری از تامین منابع مالی و پناهگاه امن برای گروه‌های تروریستی، جلوگیری از تبلیغ خشونت و نفرت‌پراکنی و عدم دخالت در امور داخلی دیگر کشورها است.
وزیر امارات متحده عربی در امور همکاری‌های بین‌المللی نیز گفته است هر پنج کشور روابطی مستحکم با ایالات متحده دارند «و ما معتقدیم آمریکا نقشی بسیار سازنده و مهم در ایجاد یک راه‌حل صلح‌آمیز برای بحران جاری دارد.»
رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا، به‌تازگی در سفری به منطقه خاورمیانه با مقام‌های قطر و چهار کشور عربی دیدار کرده بود؛ دیدارهایی که در راستای تلاش‌های واشینگتن برای حل بحران صورت گرفتند. در دوحه، تیلرسون و همتای قطری او، یادداشت تفاهمی برای مقابله با تروریسم و تامین منابع مالی «گروه‌های تروریستی» امضا کردند. کشورهای عربی ساعاتی بعد در بیانیه‌ای از این اقدام استقبال کرده ولی گفته بودند کافی نیست.
عبدالله المعلمی در عین حال گفته آینده‌ی قطر در همراهی با همسایگان آن است که تامین می‌شود و «نه مکان‌های دور»؛ آسوشیتدپرس میگوید این اشاره به‌طور مشخص به کشورهای ترکیه و ایران است که طی هفته‌های اخیر به‌شکلی از دوحه حمایت کرده‌اند.
نماینده عربستان در سازمان ملل گفته «برادران ترک ما لازم است درک کنند، که عصر مداخله پنهانی، و به‌نوعی ناخواسته، در جهان عرب، مدت‌ها است که سر آمده. اگر ترکیه می‌خواهد نقشی سازنده بازی کند، استقبال می‌کنیم، اما تلاش برای ایفای نقش از طریق ایجاد پایگاه نظامی و دخالت نظامی، نتیجه‌بخش نخواهد بود و به چهره ترکیه در جهان عرب آسیب می‌زند.»
ماه گذشته، عربستان، مصر، امارات و بحرین به‌دلیل آن‌چه «حمایت از تروریسم» اعلام شد، روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کردند. قطر تا کنون چندین بار این اتهام را رد کرده است.
منطقه خلیج‌فارس شامل جزایر و ۸ کشور حاشیه آن است. این ۸ کشور عبارت‌اند از ایران، عراق، کویت، عربستان، قطر، بحرین، امارات و عمان.
خلیج‌فارس ازدهانه اروندرود که خود از پیوستن کارون و دجله و فرات به وجود آمده تا شبه‌جزیره مسندم در عمان امتداد و از طریق دریای عمان با اقیانوس هند ارتباط دارد. تنگه هرمز حد فاصل خلیج‌فارس تا دریای عمان است. در خصوص اهمیت تنگه هرمز برای بقاء و دوام خلیج‌فارس همین‌قدر کافی است که اگر خلیج‌فارس توسط این راه آبی به آب‌های آزاد جهان ارتباط نمی‌یافت به صورت مردابی کم آب و شوره‌زاری خشک درمی‌آمد.
منطقه‌ای است که سرزمین‌های میان دریای مدیترانه و خلیج‌فارس را شامل است. خاورمیانه بخشی از آفریقا-اوراسیا را یا به‌طور خاص آسیا شمرده می‌شود و در برخی موارد جزئی از افریقای شمالی را در برمی‌گیرد.
اقتصاد خلیج فارس
اهمیّت اقتصادى خـلیـج فـارس در طـول قرون اخیر، از نظـر استراتـژیـکـى و مـسـائل منطـقـه‌اى و بین‌المللى از اهـمـیت ویژه‌اى بـرخوردار شده و بیش‌ترین اهمیّت آن به مسائل اقتصادى اقتصادى برمى‌گردد.
وجود منابع عظیم نفت و گاز در خلیج فارس و کشورهاى همجوار آن، علّت واقعى اهمیّت اقتصادى ایـن مـنـطـقه مى باشد. کشورهاى عربى جنوب خلیج فارس به تنهایى بیش از نیمى از ذخایر نفت شناخته شده جهان را دار مى‌باشند و ده درصد دیگر در امتداد کشور ایران وجود دارد.
مـوقـعـیت تجارى مناسب این منطقه، باعث اهمیت آن به‌عنوان مرکز تجارى یا راه ارتباطى بین شرق و غرب شده است .
بـازار منطـقـه خلیـج فارس ، هـم‌چنان ارزش خود را به‌عنوان بازار فروش خدمات و کالاهاى مشرقی و سـرمایـه‌اى و یـا بـازار سرمایه حفـظ کرده و نقـش بسیـار حساسی را در تـعـادل تراز پرداخت‌هاى خارجى کشورهاى جهان، به‌خصوص کشورهاى صنعتى غرب و ژاپن به‌عهده دارد.
اهـمیت دیـگـر خلیج فارس به وجود منابع عنی معدنى و غذایى این منطقه و کشورهاى حاشیه خلیـج فارس مـربـوط مى‌شود. در این منطقه انواع و اقسام ماهی‌هاى خوراکى و تزئینى و همچنین منابع معدنى مانند آهن، خاک سرخ، گوگرد، سرب و … فراوان یافت مى‌شود.
منابع نفتى؛ اهمیت و ارزش اصلى خلیج فارس به‌خاطر وجود منابع سرشار نفت در این منطقه است، که روز به روز بر اهمیت این منطقه مى‌افزاید. مـنابع نفتى سرشارى در کف خلیج فارس به‌علّت ادامه طبقات نفت‌خیز زاگرس به سمت جنوب وجود دارد که قسمت زیادى از آن در حال حاضر مورد بهره‌بردارى قرار گرفته است .
ذخـایـر نـفـت فـلات قـاره خلیـج فارس درحدود شصت میلیارد بشکه است و امارات، شـارجـه و دوبى تمام و قطر نصفى از تولیدات نفتى خود را از مناطق فلات قارّه به‌دست مى‌آورند.
گـاز طـبیعـى از منابعی است که به علت فراوانى ذخایر، بر اهمیت خلیج فارس افزوده است. کـشـورهـاى خلیج فارس در سـال ۱۹۸۵، ۵/۲۷ درصـد کـل ذخـایر جهانى گاز را دارا بوده و ایران با ذخیره فراوان ، در راءس کشورهاى خلیج فارس قرار دارد.
صنعـت پتروشـمـى، امـروزه نـقش عمده‌اى در پیشرفت اقتصاد و توسعه صنایع کشورهای جهان دارد. ۱۴ نوع مـحصـولات صـنعتـى در کـشـورهاى پـیشـرفـتـه از صنـایع پتروشیمى به‌دست مى‌آید.
آهـنـگ رشـد ایـن صـعـنـت نـسبـت به صنایع دیگر بیشتر بوده، به‌طورى که رشد آن در تولید کـالاهـاى مصـرفى مـانـنـد الیاف مصنوعى، پلاستیک و لاستیک مصنوعى در سال‌هاى اخیر بى‌سابقه است .
صنـایـع پـتـروشـیـمى در کـشورهاى خلیج فارس نیز از اهمیت زیادى برخوردار است. بری مـثال، کارخانه‌اى براى تولید اوره و اسید سولفوریک در نزدیکى چاه‌هاى نفت عربستان ایجاد شـده کـه به‌صورت اقتصادى به تولید مشغول بوده و سالانه ۳۳۰۰۰۰ تن اوره، صد هزار تن اسید سولفوریک در نزدیکى چاه‌هاى نفت عربستان ایجاد شده که به صورت اقتصادى به تـولید مشغول بوده و سالانه ۳۳۰۰۰۰ تن اوره، صدهزار تن اسید سولفوریک و بیست هزار تن ملانین تولید مى‌کند.
مجتمع پـتـروشیمى(خلیج فارس) نیز با ظرفیّت روزانه یک هزار تن آمونیاک و هزار تن مـتـانـول از سـال ۱۹۸۵ در بحریـن شـروع بـه کـار کـرده است. این مجتمع متعلق به صنایع پـتـروشیمى خلیج فارس است که سال ۱۹۸۰ توسط کشورهاى عربستان سعودى، بحرین و کویت به‌طور مشترک در بحرین تشکیل شد.
اولیـن ارخانـه کـود شیمیایی بـراى تـولیـد آمـونـیـاک و سـولفـات در سـال ۱۹۶۶ بـا ظـرفیت ۵۵۰ تن در روز در کویت مورد بهره‌بردارى قرار گرفت وهم‌اکنون ظرفیّت تولید آن به ۹۵۰ تن در روز افزایش یافته است .
پس از انقلاب ۵۷ مردم ایران و پایان جنگ، صنایع پتروشیمى در ایران مورد توجه قرار گرفته و پیشرفت‌هاى خوبى در راه تولید آن به‌دست آمده است. این صنایع به‌طور عمده در کناه خلیج فارس مـانـنـد صـنایـع پـتروشـیـمى آبـادا، خـارک و شـیراز استقرار یافته است. صنایع پتروشیمی اراک نیز که یکى از بزرگترین مجتمع‌هاى پتروشیمى ایران است، اخیرا راه‌اندازى شده است .
مجتـمع شیمیایى رازى(بندر خمینی) تولید کننده کودهاى شیمیایى ازُته، فسفاته و گـوگـر بـوده و شـرکـت سهامی پتروشیمى ایران ـ نیپون به تولید مواد نرم‌کننده پلاستیک مشغول است. کارخانه پولیکا(کرج) تولید‌کننده لوله‌هاى خشک پى وى سى، اتصالات لوله و ترکیبات نرم مـورد نیاز کابل‌سازى و مجتمع پتروشیمى آبادان داراى خط تولاید پى وى سى و مجتمع شیراز داراى خط تولید کود شیمیایى، کربنات و بى‌کربنات دوسود است.
مـدارک تاریخی مـربـوط به تاریخ دریانوردى در آب‌هاى جهان نشان مى‌دهد که خلیج فارس، از دوران‌های قـدیـم مورد توجه بوده، همواره به‌عنوان یکى از با ارزش‌ترین آبراه‌هاى تجارتى جهان از آن استفاده شده است .
این اهـمیت هـر چند در طـول زمان متفاوت بوده، ولى در واقع، از محدوده معینى خارج نشده است. مهمترین اهمیت خلیج فارس موقعیت جغرافیایى خاص آن است که از نظر نظامى و تجارتى در طول تاریخ مورد توجه دولت‌ها بوده است.
اهـمیت دیـگـر خلیج فارس، بـه ارزش‌های اقتصادى آن مربوط است. وجود منابع غنى معدنى و غذاییى در آب‌ها و کشورهاى حاشیه آن، به این منطقه اهمیت بسیار بخشیده است .
بندرهاى خلیج فارس و دریـاى عـمان، قـرنـ‌هـاى مـتـمادى داراى اهمیت و اعتبارى ویژه‌اى در بازرگانى دریایى و مبادلات تجارى دنیا قدیم بوده، هم‌اکنون نیز بعضى از آنها، اهمیت خود را حفظ کـرد و نقش مهمى را در حمل و نقل دریایى خلیج فارس ایفا مى‌کنند. مجتمع بندرى شهید رجـایـى ایـران، یـکـى از این بندرهاى مهم است. این مجتمع عظیم بندرى در بیست کیلومترى غـرب بندر عباس، در دامنه کوه‌هاى( کشار) و (گچین) قرار گرفته است و از نظر موقعیّت دریایى در دهانه وردى خلیج فارس واقع شده است. از دیگر بندرهاى مهم ایران در منطقه خلیج فارس بندرهاى خمینى، خارک، آبادان، خرمشهر، بوشهر و چاه بهار را مى‌توان نام برد.
بندرهای مهم کـشورهاى دیگر خلیج فارس عبارت از: بصره، ام اقصر و فاو(عراق)، راشد، زایـد، مجتمـع بندری راس الخـیمه و جَبَل عَلى(امارات متحده عربى)، دوحه ام سعید(قطر)، ظهران(عربستان سعودى) و کویت و میناء احمدى(کویت).
افـزایـش قـیمت نفت از سال ۱۹۷۳ به بعد، قدرت مالى کشورهاى تولید کننده نفت را بالا برد کـه به‌دنبال آن، غـربی‌ها کـوشیدند، کشورهاى منطقه خلیج را به مصرف‌کنندگان خوبى براى کالاهاى ساخته شده کشورهاى صنعتى تبدیل کنند. از آن وقت بود که منطقه خلیج فارس، محلی مناسب براى گردش دلارهاى نفتى و تجارت کالاهاى صنعتى و سرمایه‌اى شد. در بخش سرمایه‌گذارى صنعتى، ایجاد کارخانه‌هاى مونتاژ که خود عاملى براى وابستگى به واردات بود به اجرا درآمد.
نعمت‌ها و گنج‌های فراوانى در خلیج فارس نهفته است؛ چنان‌چه بیش از ۱۵۰ نوع ماهى در دل آب‌هاى منطـقـه یـافـت مى‌شود که هر کدام از آنها طعم و لطافت خاص خود را دارد. آبزیان خلیج فارس از نظر زندگى و شرایط محیط، وضع خاصى دارند، زیرا آبزیان خلیج فارس بـه اسـتثناى یکى دو نوع از آنها وارد آب شیرین اروند رود، بهمن شیر و کارون مى‌شوند. همه در آب شـور زنـدگـى کـرده و در هـمـان‌جا تخـم‌ریزى و تـولیـد مثل مى‌کند. آشنایى با شرایط محیط و زندگى ماهی‌ها، کمک فراوانى به صید آنها به‌عنوان یک منبع تغذیه مى‌نماید.
اما با این وجود، همه ین منابع سرشار و عنی و در راس همه نفت و گاز نه تنها رفاه و آسایش و آرامش چندانی برای مردم این منطقه ایجاد نکرده، بلکه همواره در راس کشورهای این منطقه یک مشت جانی با گرایشات میلیتاریستی، مذهبی، ناسیونالیستی و فاشیستی قرار گرفته‌اند و زیست و زندگی را برای مردم این منطقه تیره تار و تلخ کرده‌اند. هیمن منابع نیز توجه دولت‌ها و قدرت‌های بزرگ را نیز به این منطقه معطوف کرده تا در راستای منافع اقتصادی، سیاسی و نظامی خود و دسترسی به مواد خام، مانورهای مختلفی از ره‌انداختن جنگ‌های داخلی و منطقه‌ای گرفته تا کودتاها خونین سازمان دهند.
موقعیت اقتصادی و ژئوپلیتیک قطر و ایران
در حالی که تحولات اخیر خاورمیانه صلح شکننده خلیج‌فارس را تهدید کرده بود دو اطلاعیه مهم وضعیت امنیت انرژی منطقه و تا حدودی جهان را تغییر داد. قطر اعلام کرد که سی درصد تولید گاز طبیعی مایع را برای پنج تا هفت سال آینده بالا خواهد برد. این تصمیم برای کشوری که بزرگترین ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد به افزایش عرضه در مقابل تقاضا و در نتیجه کاهش قیمت‌ها خواهد انجامید و به این ترتیب به شدت بر شرکت‌های انرژی در سراسر جهان به ویژه آمریکایی مالی آسیب خواهد زد.
از سوی دیگر، خبر امضای توافق ایران و توتال فرانسه مهمترین قرارداد انرژی و سرمایه‌گذاری در ایران بعد از توافق هسته‌ای بوده است. این قرارداد، برای توسعه میادین گازی پارس جنوبی است که بزرگترین میدان گازی جهان بین ایران و قطر است.
با این تصمیم، توتال اولین شرکت غربی است که بعد از لغو تحریم‌ها علیه ایران مجددا وارد ایران شده است. قرارداد جدید ۱/۵۰ درصد سهم توسعه و سرمایه‌گذاری را در اختیار خواهد داشت و شرکت ملی نفت چین نیز ۳۰ درصد.
این سرمایه‌گذاری ۸/۴ میلیارد دلاری، احتمالا کمک چندانی به شرایط بحرانی گاز و نفت ایران نخوهد کرد. به خصوص این قرارداد رسما حراج منابع زیرزمینی ایران توسط حکومت اسلامی است. با این حال روی کار آمدن حسن روحانی در پنج سال گذشته و فرمان «نرمش قهرمانانه» رهبر در ساخت و باخت با رقبای بین الملی و در راس همه «شیطان بزرگ» آمریکا، هنوز سرمایه‌گذارها به ندرت وارد ایران شده‌اند و از جریمه‌های احتمالی آمریکا می‌ترسند. به خصوص که آمریکا به تازگی تحریم‌های جدید نیز علیه ایران اتخاذ کرده است.
توتال امیدوار است که این توافق فرصت‌های دیگر در بازار نفت ایران را باز کند. ایران، بزرگترین ذخایر گازی جهان و چهارمین کشور از لحاظ ذخایر نفت جهان است. از منظر حکومت اسلامی ایران، حضور توتال در ایران می‌تواند بقیه کمپانی‌های غربی و آسیایی را برای سرمایه‌گذاری در ایران ترغیب کند.
این قرارداد در شرایطی امضاء شده که سیاست جدید واشنگتن بعد از روی کار آمدن ترامپ، عادی‌سازی روابط اقتصادی غرب با ایران را سخت کرده و از ورود بانک‌های غربی و بین‌المللی به ایران و تامین مالی قراردادها جلوگیری کرده است.
مجلس سنای آمریکا در اواسط ماه ژوئن قانون جدید تحریم‌ها علیه ایران را تصویب کرد و اکنون کنگره مجلس نمایندگان نیز آن را مورد تصویب قرار داده‌اند. لاریجانی، رییس مجلس حکومت اسلامی در این باره گفته است: ۹۰ درصد تحریم‌های مصوبه جدید آمریکا، در حال حاضر موجود است، فقط آن را قانونی کردند؛ فقط پیاز داغ تحریم‌ها را زیاد کردند؛ سپاه قدس قبلا هم تحریم بود؛ صدا و سیما و رسانه‌ها نباید اضطراب ایجاد کنند؛ نباید در دام تبلیغاتی آمریکایی‌ها بیافتیم؛ می‌خواهند ما را عصبانی کنند و…»
فرانسه که پیش‌تر خشم آمریکا و جریمه ۹ میلیارد دلاری بانک بی ان پی پاریباس را تجربه کرده بود نیز ابتکار عمل را در دست گرفته. پویانه مدیر عامل توتال هم‌زمان با امضای این قرارداد پیام روشنی را به ترامپ فرستاد و گفت هدف از این قرارداد ساختن پل است نه دیوار.
از منظر ژئوپلیتیک، این تحولات اخیر در حوزه انرژی منطقه دو تغییر برجسته به‌همراه خواهد داشت. اول اینکه فرانسه خود را به‌عنوان یک قدرت به منطقه تحمیل کرده و آمادگی‌اش را برای مقابله با ترامپ در این حوزه نشان داده است. امانوئل ماکرون آماده مقابله با آمریکایی‌ها‌ست. از قرارداد پاریس گرفته تا ابتکار عمل در خاورمیانه.
دوم اینکه قطر و ایران هم‌زمان در مقابل عربستان سعودی قرار گرفته‌اند. زمانی که عربستان امتیازات خود در زمینه تولید نفت را نادیده گرفت و وارد جنگ قیمت نفت شد مقامات ریاض قصد داشتند سیاست‌های دولت اوباما را متوقف کنند.
ژئواستراتژی و ژئوپلیتیک، برای مدیریت منابع ملی در روابط بین‌الملل نیاز به تدوین استراتژی‌ها و دکترین‌هایی است که بتواند با کم‌ترین هزینه بیش‌ترین کارایی را داشته باشد.
معمولا ژئواستراتژی را چنین تعریف می‌کنند: «به‌کارگیری استراتژی بر پایه جغرافیا توسط یک دولت» و یا «موقعیت مناسب جغرافیایی که به یک کشور برتری نظامی نسبت به رقیب یا رقبا می‌دهد.» به‌عبارت دیگر ژئواستراتژی ترکیبی از عوامل ژئوپلیتیک و استراتژیک که مشخص‌کننده یک حوزه جغرافیایی معین است؛ یعنی آن عوامل جغرافیایی که در یک منطقه وجود دارد قابل استفاده در حوزه استراتژی و ژئوپلیتیک است.
اما در رابطه با ژئوپلیتیک، تعاریف متعددی برای آن عرضه شده است. در ژئوپلیتیک رابطه جغرافیا و سیاست و تاثیر عوامل جغرافیایی بر سیاست ملل مطالعه می‌شود. دولت‌ها عموما با ملاحظه اوضاع جغرافیایی خود سیاست‌گذاری می‌نمایند.
در حال حاضر قطر و ایران تاکتیک مشترکی در افزایش تولید گاز طبیعی و توقف سیاست‌های انرژی آمریکا دارند. انرژی سلاح قدرتمندی است و هر دو کشور در خاورمیانه نیز از این سلاح استفاده می‌کنند.
شبکه الجزیره و حمایت قطر از اخوان‌المسلمین
در سال ۱۹۹۶ با افتتاح شبکه خبری الجزیره به مرکزیت دوحه، دست‌اندرکارانی که مخالفت خود را با حاکمیت‌های مستبد عرب مانند عربستان علنی میکردند مجال یافتند تا انتقادهای خود را رسانه‌ای کنند.
این جز اولین زبانه‌های آشکار آتش اختلاف در سال‌های دور در بین قطر و اعراب منطقه بود. امیر سابق قطر که در سال ۱۹۹۵ با کودتا علیه پدر خود حکومت را به‌دست گرفت در سال ۲۰۱۳ به‌طور داوطلبانه از قدرت کنار رفت تا پسرش تمیم بی حمد بن خلیفه آل ثانی به عنوان جوان ترین حمکران عرب به قدرت برسد.
دوران حکومت او آبستن حوادث زیادی در بُعد سیاست خارجی قطر بود که من جمله می‌توان از زنجیره انقلاب های کشورهای عربی که به بهار عربی موسوم است نام برد.
در سال ۲۰۱۰ و با آغاز قیام تونس در پی خودسوزی محمد بوعزیزی در اعتراض به رفتار ناشایست پلیس، برهه‌ای جدید در فصل روابط اعراب با یکدیگر رقم خورد و شکاف های عمیق بین قطر و سایر کشورهای عربی منطقه را آشکارتر کرد.
حمایت امیر قطر از اخوان‌المسلمین از یک‌سو مخالفت‌های شدید امارات و عربستان سعودی را در پی داشت. از سوی دیگر شبکه الجزیره که همواره مورد حمایت خاندان آل ثانی بوده است نقش بسزایی را در این انقلاب ها از خود نشان داد که هم راستا با سیاست های اعراب منطقه نبود.
الجزیره به‌عنوان کامل‌ترین مرجع پوشش خبری در زمان وقوع بهار عربی با وجود تهدیدات گسترده تونس به فعالیت خود ادامه داد که منجر به بسته شدن دفتر این شبکه خبری در تونس گردید.
قطر با جمعیتی کمتر از ۳ میلیون نفر در دوران امیر حمد بن خلیفه آل ثانی، به بزرگترین صادر کننده گاز مایع در جهان تبدیل شد و همین‌طور سرمایه‌گذاری های کلانی در سرتاسر دنیا ترتیب داده است و بسیاری از پیشرفت‌های امروز قطر است.
پس از کنار کشیدن حمد بن خلیفه آل ثانی و رسیدن قدرت به پسر، تغییر چندانی در سیاست‌های پیشین قطر رخ نداد. امیر فعلی قطر قدرت را در کشوری به دست گرفته است که تا سال ها با کودتای خانوادگی دست به دست می شده است.
او که تحصیل کرده یک آکادمی نظامی در انگلیس است در ۱۹۹۷ تحصیلات خود را به پایان رساند و همانند پدر به دنبال اجرای سیاستی مستقل از سایر کشورهای عربی است.
موضع‌های اخیر امیر قطر در قبال ایران که از زاویه‌دارترین مواضع سال‌های اخیر یکی از سران عرب است گویای این است که قطر بر خلاف سایر کشورهای عربی اعتماد به نفس لازم را برای رهایی از تبعیت بی‌چون چرا از عربستان کسب کرده است.
این چرخش ریسک بزرگی را برای قطر دارد. موقعیت استراتژیک قطر که یکی از غول‌های بی‌چون چرای انرژی در جهان محسوب می‌شود می‌تواند تلفات مالی و زمانی شدیدی را به بسیاری از کشورهای صادرکننده و همین‌طور خریداران بالقوه انرژی وارد کند.
اما در این میان، ایران به‌عنوان شریک منطقه‌ای قطر روز به روز محتاج همکاری‌های بیش‌تری با قطر خواهد بود. با افتتاح پارس جنوبی و رسیدن تولیدات گاز مایع ایران به سطح تولیدات قطر، حالا بهانه‌های زیادی برای همکاری اقتصادی بین دو کشور برای حفظ ثبات قیمت گاز مایع وجود دارد. خصوصا اینکه ایران در پس از خروج از انزوای جهانی و هجمه‌های گسترده رسانه‌ای پس از توافق هسته‌ای، نیاز رو به رشدی را برای ائتلاف حداقل اقتصادی با یکی کشورهای منطقه احساس می‌کند.
طبق گفته کارشناسان برجسته اقتصادی، گاز مایع بر خلاف نفت که همواره نوسان‌های نزولی را تجربه می‌کند حداقل تا ۳۰ سال آینده قیمتی در مجموع رو به رشد خواهد داشت و از مطمئن‌ترین حامل‌های انرژی مورد نیاز دنیای در دهه‌های اخیر خواهد بود.
بهانه‌های دیپلماتیک در کنار دلایل اقتصادی می‌تواند برای افزایش روابط ایران و قطر مکفی به‌نظر برسد اما باید منتطر ماند و دید قطر حاضر است چه بهایی را در ازای آن بپردازد!
نقش صندوق سرمایه‌گذاری قطر در مقاومت مقابل تحریم‌ها
کشور قطر یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان است که از منابع انرژی فراوانی بهره‌مند است. این کشور هر ساله بخشی از منابع حاصل از فروش نفت و گاز خود را در صندوق ذخیره ارزی خود ذخیره می‌کند. اکنون که این کشور با مشکلات تحریمی مواجه شده است، این صندوق توانسته است بخشی از مشکلات و کاستی‌های اقتصادی این کشور را پوشش دهد.
اما بخش مالی اقتصاد قطر نیز از تاثیرات تحریم‌ها مصون نبوده و با مشکلاتی مواجه شده است اما در این مدت، صندوق سرمایه‌گذاری قطر توانسته است با در اختیار گذاشتن منابع دلاری خود برای بانک‌های قطری، بخش قابل توجهی از مشکلات این بانک‌ها را پوشش دهد.
صندوق ذخیره ارزی کشور قطر که با نام صندوق سرمایه‌گذاری قطر فعالیت می‌کند تاکنون توانسته است نقشی اساسی در مقاومت اقتصادی این کشور در مقابل تحریم‌های دیگر کشورهای عربی داشته باشد.
صندوق سرمایه‌گذاری قطر، در سال ۲۰۰۵ میلادی فعالیت خود را آغاز کرده و اکنون بیش از ۳۴۲ میلیارد دلار سرمایه در اختیار دارد. در حال حاضر صندوق سرمایه‌گذاری قطر از نظر میزان سرمایه نهمین صندوق بزرگ جهان محسوب می‌شود. این صندوق در حال حاضر در بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا هم‌چون توتال فرانسه سهام دار است.
صندوق سرمایه‌گذاری قطر، به‌طور کلی نقشی مهم و اساسی در نظام بانکی و مالی قطر دارد و در بسیاری از پروژه‌های این کشور در تامین مالی سهم دارد. در جریان تحریم‌های اخیر کشورهای عربی نیز منابع این صندوق در کاهش اثرات تحریم ها نقشی ویژه داشته است.
در این مدتی که از تحریم قطر توسط کشورهای عربستان، امارات، بحرین و مصر می‌گذرد و در این مدت تحریم‌های کشورهای عربی جنبه‌های مختلفی داشته و بخش‌های مختلف اقتصاد قطر را هدف قرار داده است.
بخش مالی اقتصاد قطر نیز از تاثیرات تحریم‌ها مصون نبوده و با مشکلاتی مواجه شده است اما در این مدت صندوق سرمایه‌گذاری قطر توانسته است با در اختیار گذاشتن منابع دلاری خود برای بانک‌های قطری، بخش قابل توجهی از مشکلات این بانک‌ها را پوشش دهد.
استفاده بهینه از منابع صندوق ذخیره ارزی می‌تواند مزایای زیادی برای توسعه اقتصادی کشورها و همچنین افزایش تاب‌آوری و مقاومت اقتصادی داشته باشد. اما پیش‌شرط استفاده بهینه از منابع صندوق ذخیره ارزی در دسترس بودن منابع آن و همچنین داشتن برنامه صحیح و هدفمند برای استفاده از این منابع است.
سرمایه‌گذاری‌ها و ذخایر ارزی قطر
صندوق ملی قطر در میان صندوق‌های ملی کشورهای جهان در جایگاه چهاردهم قرار دارد. با افزایش صادرات گاز قطر موجب ایجاد ذخایر عظیمی در صندوق سرمایه ملی این کشور و سرمایه‌گذاری های عظیم در جهان شده است. صندوق ملی قطر یا سازمان سرمایه‌گذاری این کشور در میان صندوق‌های ملی کشورهای جهان در جایگاه چهاردهم قرار دارد. دارائی این کشور نیز به ۳۵۵ میلیارد دلار می‌رسد.
براساس گزارش آژانس بین المللی بلومبرگ ارزش سهام متعلق به صندوق ملی قطر در بورس‌های جهان بیش از ۹۰ میلیارد دلار است. سرمایه‌گذاری این صندوق در «بانک قطر» بیش از ۲۰ میلیارد دلار است که نیمی از ارزش این بانک محسوب می‌شود. مابقی سهام این بانک متعلق به بخش خصوص است. ارزش سرمایه‌گذاری صندوق ملی قطر در شرکت مخابراتی «اریدو» حدود ۸/۴ میلیارد دلار است. دیگر سرمایه‌گذاری‌های این صندوق در بانک الرّیان و qmd و بانک اسلامی قطر است.
صندوق ملی قطر، همچنین ۱۲ میلیارد دلار در شرکت فولکس واگن و ۱/۴ میلیارد دلار در شرکت زیمنس آلمان سرمایه‌گذاری کرده است. دارائی صندوق ملی قطر در بانک بارکلیز انگلیس ۸/۲ میلیارد دلار و در بازرگانی گلینکور ۵/۴ میلیارد دلار و در شل ۲/۲ میلیارد دلار است. صندوق ملی قطر، همچنین برای متنوع‌سازی سرمایه‌گذاری خود ۵/۵ میلیارد دلار در شرکت نفتی روسیه(روسنفت) و ۲/۱ میلیارد دلار در شرکت ساختمانی فنس فرانسه سرمایه‌گذاری کرده است.
اهمیت قطر از منظر سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی
سرمایه‌گذاری‌های بزرگ بین‌المللی قطر از روسیه، بریتانیا، فرانسه تا اقلیم کردستان و سودای سرمایه‌گذاری در آمریکا و…
قطر کشوری عربی در جنوب غربی قاره آسیا و در شرق شبه جزیره عربستان، در خاورمیانه و در بخش جنوبی خلیج فارس واقع شده است. براساس سرشماری سال ۲۰۱۳، جمعیت قطر کمی بیشتر از دو میلیون نفر است که از این بین حداقل یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر آن را مهاجران خارجی تشکیل میدهند. هرچند قطر کشور کوچک و کم جمعیتی است اما امپراتوری بزرگی است که بالغ بر ۳۳۵ میلیارد دلار در کشورهای جهان سرمایه‌گذاری دارد.
با امضای چندین قرارداد به مبلغ ده ها میلیارد دلار از طریق سازمان سرمایه گذاری قطر، این کشور هم اکنون دارای باشگاه فوتبال اروپایی، برندهای معروف جهان، خودروسازی آلمانی، قسمتی از سهام شرکت روس نفت، چندین برج و فرودگاه های مختلفی در جهان است. با این وجود که کشور کوچک و کم جمعیتی است اما به چهاردهمین کشور ثروتمند جهان تبدیل شده است.
سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و جهانی قطر
خطوط هوایی قطر که از طرف سازمان سرمایه‌گذاری قطر حمایت می‌شود مدیریت فرودگاه بین‌المللی حمد را برعهده دارد که به مبلغ ۱۷ میلیارد دلار در آن سرمایه‌گذاری کرده است. در ادامه به بخشی از مهمترین سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی قطر اشاره خواهد شد:
اروپا
اروپا همیشه محلی برای سرمایه گذاری‌های قطر بوده است به‌طوری که این کشور میلیاردها دلار را در چندین سرمایه‌گذاری موفق از جمله خودروسازی آلمان، مد و طراحی ایتالیایی و باشگاه‌های فوتبال در کشوره‌های این قاره خرج کرده است. در سال ۲۰۰۸ که جهان با بحران اقتصادی روبرو بود، قطر در بانک بارکلیز که بانک و موسسه ای مالی معتبر بین المللی است و در سراسر جهان خدمات بانکی ارائه می‌دهد سرمایه‌گذاری کرده است.
شیخ حمد بن جاسم آل ثانی، نخست وزیر سابق قطر یکی از اعضای خانواده سلطنتی قطر است که به مبلغ ۱.۸۵ میلیارد دلار در بانک آلمان(دویچه بانک) سرمایه‌گذاری کرده است. همچنین سازمان قطر برای سرمایه‌گذاری بیش‌ترین سهم شرکت فولکس واگن یا همان خودروسازی آلمان را داراست. جدای از این موارد قطر باشگاه پاری سن ژرمن فرانسه را نیز از سال ۲۰۱۱ خریداری کرده و تا کنون ۴ بار به قهرمانی لیگ فرانسه دست یافته است. میهولا (Mayhoola) شرکتی سرمایه‌گذار است و از طرف سرمایه‌گذاری قطر حمایت می‌شود، این شرکت سال ۲۰۱۲ به مبلغ ۷۰۰ میلیون یورو برند معروف والنتینوی ایتالیایی را خریداری کرد.
بریتانیا
از سال ۲۰۱۴ سرمایه‌گذاری قطر در بریتانیا حداقل به ۳۵ میلیارد دلار رسیده بود، به‌طوری که در چندین جای لندن قطریها در خانه خود، بازار خود و محل کار خود اقامت میکردند یعنی همه چیز را خریداری کرده بودند. گروهی که قطر ریاست آن را بر عهده داشت در سال ۲۰۱۵ قناری وارف لندن(منطقه مالی تجاری شرق لندن) که یکی از مشهورترین مناطق کار در لندن است، برج، بانک و چندین موسسه و شرکت بازرگانی در آن‌جا قرار دارند را خریداری کردند. اما سرمایه‌گذاری‌های قطر تنها به برج و خانه‌سازی محدود نمی‌شود بلکه سازمان سرمایه‌گذاری قطر بیش‌ترین سهم(۲۲ درصد) از سوپر مارکت‌های زنجیره‌ای سینس بری که دومین سوپر مارکت زنجیره‌ای بزرگ بریتانیا محسوب می‌شود را خریداری کرده است؛ همچنین از ۱۷ در صد بازار بریتانیا نیز برخوردار گشته است.
عبداله بن ناصر بن خلیفه آل ثانی نخست وزیر قطر روز ۲۷ مارس ۲۰۱۷ – ۰۷ فروردین ۱۳۹۶، اعلام کرد این کشور در پنج سال آینده پنج میلیارد دلار در بریتانیا سرمایه‌گذاری خواهد کرد.
دولت بریتانیا به احتمال زیاد از این تصمیم استقبال می‌کند، آن هم درست دو روز پیش از آن که نخست وزیر بریتانیا ماده پنجاه عهدنامه لیسبون را فعال و روند خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا آغاز کند.
قطر که یکی از بزرگترین سرمایه‌گذاران در بریتانیا است، این پنج میلیارد دلار را در بخش انرژی، مسکن، فناوری دیجیتال و زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری خواهد کرد
قطر میگوید به آینده اقتصاد بریتانیا امیدوار است و خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا سبب نگرانی این کشور نشده است.
قطر تا کنون چهل میلیارد دلار در بریتانیا سرمایه‌گذاری کرده است، مالک فروشگاه لوکس و معروف هرودز است، ۹۵ درصد سهام بنای مرتفع شارد در لندن را در اختیار دارد و در یک میدان گاز طبیعی در جنوب ولز سرمایه‌گذاری کرده است. این کشور همچنین بعد از المپیک لندن، دهکده المپیک را خریده است.
علی شریف العمادی وزیر اقتصاد قطر به بی‌بی‌سی گفته است: «در حال حاضر بریتانیا اولین و بزرگترین مقصد سرمایه‌گذاران قطری است، چه دولتی چه خصوصی.»
«ما تا کنون بین ۳۵ تا ۴۰ میلیارد دلار در بریتانیا سرمایه‌گذاری کرده‌ایم… و اکنون پنج میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بیشتر را در سه تا پنج سال آینده اعلام می‌کنیم.»
دولت بریتانیا برای پروژه‌های زیرساختی خود مثل قطار سریع‌السیر لندن – برمینگام – منچستر که به پروژه HS۲ موسوم است به سرمایه‌گذاری خارجی متکی است.
اینکه دقیقا سرمایه‌گذاری قطر در چه پروژه‌هایی خواهد بود هنوز قطعی نشده و العمادی سرمایه‌گذاری در ساخت این خط آهن پیشرفته را منتفی نمی‌داند: «ما به تمام معاملات نگاه خواهیم کرد، برق، جاده، پل، راه‌آهن.»
جام جهانی قطر؛ هفته‌ای ۵۰۰ میلیون دلار صرف ساخت‌وساز می‌شود
سقوط ارزش پوند پس از همه‌پرسی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، سرمایه‌گذاری در بریتانیا را برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب‌تر کرده است هر چند بسیاری از اقتصاددانان این بحث را مطرح می‌کنند که خروج بریتانیا از بزرگترین بازار خود به اقتصاد این کشور لطمه خواهد زد.
اما العمادی میگوید: «ما همیشه بازار بریتانیا را دوست داشته‌ایم، همیشه بازار خوبی بوده است… ما به سرمایه‌گذاری در هر بازاری به چشم سرمایه‌گذاری درازمدت نگاه می‌کنیم نه به سرمایه‌گذاری مقطعی یا سرمایه‌گذاری در دوران رکود یا رونق.» «بنابراین اگر شما درباره برگزیت(خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) صحبت می‌کنید من عین همین داستان را درباره بحران اقتصاد جهانی می‌توانم برایتان تعریف کنم.»
«ما کاری را می‌کنیم که فکر می کنیم به نفعمان است، این کار توجیه اقتصادی دارد، چشم انداز و پیامدهای خوبی دارد.»
خبرنگار بی‌بی‌سی می‌نویسد: از العمادی پرسیدم اقتصاد بریتانیا بیرون از اتحادیه اروپا قوی‌تر خواهد بود یا ضعیف‌تر. او پاسخ داد: «درباره سیاستی که بریتانیا باید در پیش بگیرد کار زیادی باید انجام شود، اما من با شناختی که از بازار بریتانیا دارم فکر می‌کنم، من کاملا مطمئنم که بریتانیا آینده خوبی دارد..»
او البته تاکید کرد که این مهم است که بریتانیا به نیروی کار ماهر و دانشجویان از قطر و کشورهای دیگر خوشامد بگوید. او همچنین گفت قطر از اشتغال‌زایی در بریتانیا حمایت کرده است.
«اگر به کاری که ما این‌جا کرده‌ایم نگاه کنید، هر سرمایه‌گذاری‌ای که ما در بریتانیا کرده‌ایم، همیشه در وضعیت برد-برد بوده‌ایم… اگر درباره نیروی کار در قطر صحبت می‌کنید، من فکر می‌کنم بسیاری از چیزها بی‌تناسب مطرح شده و اخبار نادرستی است.»
آلمان
ثروت پادشاهی قطر پس از خانواده پورشه و شرکت دولتی آلمانی لوور ساکسونی، سومین سرمایه گذار بزرگ فولکس واگن است و ۹ میلیارد دلار از سهام این خودروساز را تصاحب کرده است.
۱۳.۱ درصد از سهام تیفانی کو به ارزش ۴/۱ میلیارد دلار، ۹ درصد از گلن کور و ۲۱ درصد از زیمنس هم متعلق به ثروت پادشاهی قطر است.
سوئیس
۸ درصد از بانک کردیت سوئیس هم متعلق به قطر است
روسیه
۷ درصد از سهام شرکت روس نفت روسی متعلق به قطر است. همچنین قطر ۲۴.۹ درصد فرودگاه بین المللی سن پترزبورگ را خریداری کرده است.
سازمان سرمای‌گذاری قطر (جهاز قطر للاستثمار یا QIA) با صندوق سرمایه‌گذاری‌های مستقیم روسیه قراردادی برای سرمایه گذاری ۲ میلیارد دلاری در روسیه منعقد کرد.
این مطلب را عبدالله آل ثانی، رییس سازمان سرمایه‌گذاری قطر در دیدار طرف‌های شرکت کننده در معامله مربوط به خصوصی‌سازی «روس نفت» با ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه اعلام کرده است.
این معامله اواخر سال ۲۰۱۶ انجام شد و چارچوب آن ۵/۱۹ در صد از سهام شرکت نفت «روس نفت» روسیه به ارزش ۶۹۲ میلیارد روبل(۲/۱۰ میلیون یورو) به سازمان سرمایه‌گذاری قطر و شرکت گلنکور (Glencore) فروخته شد.
عبدالله آل ثانی با بیان اینکه سازمان سرمایه‌گذاری قطر به دنبال افزایش سرمایه‌گذاری‌های خود در روسیه است، گفت: «ما تاکنون حدود ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری کرده ایم و دیروز یک معامله دیگر نیز برای ۲ میلیارد دلار سرمایه گذاری منعقد شد.م
ولادیمیر پوتین به نوبه خود گفت که امیدوار است فعالیت QIA در همکاری با صندوق سرمایه‌گذاری‌های مستقیم روسیه ادامه و در آینده گسترش بیش‌تری داشته باشد.
آمریکا
هرچند که در ابتدا قطر تنها به سرمایه‌گذاری در اروپا بسنده کرده بود اما اکنون بدنبال سرمایه‌گذاری در آمریکا نیز هست. سازمان سرمایه‌گذاری قطر از سال ۲۰۱۵ دفتر کار خود را در نیویورک گشوده است و می‌خواهد تا سال ۲۰۲۰ به مبلغ ۳۵ میلیارد دلار در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کند.
در ماه آگوست گذشته، سازمان سرمایه‌گذاری پادشاهی قطر ۶۲۲ میلیون دلار را در سهام اتحادیه املاک امپایر استیت سرمایه‌گذاری کرد که مالک و کاربر ساختمان امپایر استیت و سایر املاک ممتاز در نیویورک است.
این سازمان همچنین مالک ۸.۳ درصد از دارایی های بروکفیلد است که دارای املاک و ساختمان‌های ممتازی در سرتا سر جهان است.
اقلیم کردستان عراق
بر اساس گزارش فاینشال تایمز بریتانیا، سال ۲۰۱۲ شرکت Ooredoo قطری که پیش از آن کیوتل نام داشت، ۳۰ درصد از سهام شرکت آسیاسل را به مبلغ یک میلیارد و ۷۰ میلیون دلارخریداری کرده است. پیش از این هم ۳۰ درصد از سهام این شرکت را در اختیار داشته که با این حال اکنون ۶۰ درصد از سهام این شرکت را در اختیار دارد.
چرا ترکیه در بحران خلیج از قطر حمایت می‌کند؟
از شروع بحران خلیج، ترکیه از رهبری دوحه حمایت کرده است و به عربستان سعودی علامت روشن فرستاده است که قطر تنها نیست. دویچه‌وله، با «صرحت ایرکمن»، شخصیت دانشگاهی ترکیه در مورد نقش انقره در این‌باره گفتگو کرده است.
دویچه‌وله: برای بسیاری ناظران خاور میانه کشورهایی مانند عربستان سعودی، امارات متحد عربی و مصر به مثابه قدرت‌های حفظ وضع موجود(استاتسکو) شمرده می‌شوند، در حالی‌که ایران و تا حدودی ترکیه و قطر قدرت های تجدیدنظرگرا به حساب می‌روند. آیا شما فکر می‌کنید که دوستی مجدد بین انقره و دوحه به دنبال بحران خلیج بازتاب دهنده وضع موجود یا استاتسکو در برابر مبارزه قدرت تجدیدنظر طلب در این منطقه می‌باشد؟
ایرکمن: بلی، توازن قدرت به‌دنبال بهار عربی هنوز در خاورمیانه وجود ندارد. ما شاهد چندین جنگ داخلی جاری در منطقه می‌باشیم. همه این جنگ‌های داخلی به طریقی فرجام نیافته‌اند که قدرت‌های منطقه می‌خواسته‌اند. عربستان سعودی و ایران آن‌چه را می‌خواسته اند به دست نیاورده‌اند و سوریه درهم و برهم است. هرگاه شما به قدرت‌های مهم منطقه نظری بیاندازید، هیچ یک آنها نمی‌توانند در این جنگ های داخلی اعلام پیروزی کنند.
علاوه بر این، از آن‌جایی که منازعه و عدم توازن قدرت وجود دارد، هزینه‌های اقتصادی و سیاسی برای همه کشورهای منطقه افزایش یافته است. همین‌که این هزینه‌ها در نقطه جوشش برسد… این کشورها تا آن‌جا می‌توانند پیش بروند که علیه یکدیگر اعلام جنگ نمایند و یا در مناطق مورد اختلاف راه آشتی بیابند. اما واقعیت این است که هیچ یک از قدرت‌های خاورمیانه ظرفیت غلبه بر معضلات موجود را ندارد. به‌همین دلیل است که آنها از کشورهای دارای اهمیت نهایت زیاد، مانند ایالات متحد امریکا، روسیه و یا برخی قدرت‌های اروپایی کمک می‌خواهند.
بنابراین، هم قدرت‌های منطقه‌ای و هم قدرت‌های خارجی در جنگ قدرت در خاورمیانه دخیل می‌باشند و من فکر می‌نم که ما باید قضیه قطر را از این عینک نگاه کنیم. معضل تنها محدود به قطر نیست.
دویچه‌وله: روابط بین قطر و ترکیه در ده سال گذشته یک گرایش مثبت داشته است. هر دو کشور سرمایه‌گذاری مشترک داشته و توافقاتی در بخش آموزش نظامی امضا نموده‌اند. آیا شما فکر می‌کنید که ترکیه در بحران جاری بنا بر صمیمیتی که در این روابط است از قطر حمایت می‌کند و یا حکومت انقره یک مشی سیاسی حساب شده را در پیش گرفته است؟
ایرکمن: اگرچه مناسبات دوستانه قطر و ترکیه یک امر آشکار است. هرگاه به سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ترکیه نظر انداخته شود، امارات متحد عربی بیش‌ترین سهم را در بین کشورهای منطقه در این قسمت دارد. و ترکیه علیه امارات متحد عربی ایستاده است که متعلق به جبهه ضد قطر عربستان سعودی در بحران جاری می‌باشد. این حقیقت دارد که قطر در ترکیه به‌طور سنگینی سرمایه‌گذاری نموده است و این توانایی را دارد تا بیشتر سرمایه‌گذاری کند، اما این مناسبات اقتصادی نمی‌تواند حمایت ترکیه از قطر را به خودی خود توضیح دهد.
هرگاه شما به سیاست ترکیه و قطر در سوریه نگاه کنید و همکاری آنها را در این کشور جنگزده ببینید، هرگاه شما موضع آنها را در ارتباط با اوضاع مصر بعد از کودتای ۲۰۱۳ بنگرید، حمایت آنها از یکدیگر باید از چشم‌انداز محاسبات سیاسی منطقه‌ای در نظر گرفته شود تا صرفاً ملاحظات اقتصادی.
وقتی که پای موضوعات منطقه‌ای در میان می‌آید، هرگاه قطر از این تصویر حذف گردد، این امر می‌تواند ترکیه را منزوی کند. شاید به‌همین دلیل است که ترکیه نمی‌خواهد قطر را از دست بدهد.
دویچه‌وله: تا همین اواخر اختلافات بین قطر و اردوگاه عربستان سعودی و تفاوت‌های ظریف سیاسی در خلیج برای یک ناظر معمولی اوضاع ترکیه مشهود نبود. فکر می‌کنید چه تاثیراتی این بحران بر درک ترکیه از منطقه خلیج گذاشته است؟
ایرکمن: درک منطقه خلیج در ترکیه عادتاً یکپارچه بوده است. با توجه به انکشافات اخیر من فکر نمی کنم که این راهیافت ساده گرا دیگر مطرح باشد. هرگاه شما در مورد این تفرقه در خلیج به پست‌های رسانه‌های اجتماعی نگاه کنید و یا به اظهار نظرهای کسانی توجه کنید که رهبری افکار را در دست دارند، اکنون بیشتر تاکید بر ظرافت‌های ترجیحات مختلف سیاست در بین کشورهای منطقه صورت می‌گیرد.
دویچه‌وله: آیا فکر می‌کنید که با پی‌جویی سریع توافق اعزام سربازان برای ماموریت آموزشی که ترکیه در سال ۲۰۱۴ امضاء نموده بود، ترکیه یک پیام ستیزه جویانه به عربستان سعودی و امارات متحد عربی می‌فرستد؟
صرحت ایرکمن:ترکیه نه تنها به عربستان سعودی و امارات متحد عربی پیام می‌فرستد، بلکه هم‌چنان در برابر همه کشورهای قدرت نمایی می‌کند که به‌طور بالقوه با قطر مخاصمت نشان بدهند. این توافق نظامی بین ترکیه و قطر شامل طرح‌های آموزشی است، اما به ترتیبی که این توافق‌نامه به جامعه بین‌المللی معرفی شده است، علامت واضح حمایت از قطر است. من فکر می‌کنم این یک پیام صریح و روشن است. این حمایت حاکی از آن است که: «اگر در پی راه‌هایی برای فشار بر قطر به غیر از طرق دیپلوماتیک باشی، بدان که قطر تنها نیست.» و من فکر می‌کنم که این پیام توسط دیگر جناح‌ها درک شده است.
صرحت ایرکمن در «بنیاد قرن بیست و یکم ترکیه» کار نموده و ریاست پژوهش‌های بخش خاورمیانه و آفریقا را دارد. ایرکمن در عین زمان استاد دانشگاه اخی اروان است.
افزایش حضور نظامی ترکیه در قطر
ایلنور چِویک، مشاور رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، اعلام کرد آنکارا حضور نظامی‌اش را در قطر افزایش داده است.
چِویک روز سه‌شنبه ۲۷ تیر ماه گفت ترکیه به‌تدریج بر شمار نیروهای نظامی خود در قطر خواهد افزود. مشاور رییس‌جمهوری ترکیه، «حراست از مرزها و امنیت دولت قطر» را هدف اعزام این نیروها اعلام کرد.
پیش‌تر عربستان سعودی و برخی متحدان عرب این کشور از آنکارا خواسته بودند نیروهایش را از قطر خارج کند.
دوحه و آنکارا سه سال پیش توافق‌نامه‌ای را امضا کردند که بر مبنای آن ترکیه، به درخواست قطر، یک پایگاه نظامی در این کشور تاسیس کرد.
در شرایطی که عربستان به‌همراه متحدانش تلاش دارد تا قطر را بیش از پیش منزوی کند، رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه لایحه‌‌ای را امضاء کرده که اجازه می‌دهد این کشور تا پنج هزار مستشار نظامی را به قطر اعزام کند. آنکارا و قطر در بیش از یک دهه گذشته و به‌ویژه پس از تحولات موسوم به بهار عربی، روابط نزدیکی برقرار کرده‌اند. هر دو کشور با حمایت از اخوان‌المسلمین مواضع مشترکی درباره برخی مسائل منطقه ای از جمله درگیری‌های لیبی، تنش‌ها در مصر و تحولات سوریه دارند.
خبرگزاری آناتولی، گزارش داده که اردوغان توافق گسترش همکاری‌های نظامی با قطر را که پیش‌تر به تصویب پارلمان رسیده بود را امضاء کرده است. بر اساس این توافق، ترکیه نیروهای نظامی خود را در پایگاه نظامی خود در الریان مستقر می‌کند و همچنین حق تاسیس پایگاه‌های نظامی دیگری در قطر را نیز خواهد داشت. طبق این توافق‌نامه، ترکیه ۱۳۰ مستشار نظامی متشکل از نیروهای زمینی ارتش به‌همراه زرهی را به قطر اعزام کرده که این رقم در آینده نزدیک به ۵ هزار نفر خواهد رسید. قدیر اوستون، مسئول اندیشکده تحقیقاتی مستقر در واشنگتن نیز معتقد است که با توجه به حضور پایگاه نظامی ترکیه در قطر در حال حاضر، این اقدام آنکارا بیشتر تلاشی برای اطمینان به دوحه است.
نخستین پایگاه نظامی ترکیه در قطر با نام الریان در ۲۰۱۵ تاسیس شد. در توافق اخیر دو کشور آمده که نیروهای نظامی ترکیه برای آموزش نیروهای قطری در این پایگاه مستقر می‌شوند اما در مواقع بحرانی می‌توانند به کمک دولت و ارتش قطر نیز بیایند. امیر قطر نیز در حساب رسمی خود در توییتر به نیروهای نظامی ترک خوش‌آمد گفته است.
اما واقعیت این است که آنکارا به این نتیجه رسیده که پس از قطر نوبت به ترکیه خواهد رسید، چرا که ترکیه پس از قطر بزرگترین حامی اخوان‌المسلمین در خاورمیانه است و مهم‌تر اینکه تمام دلایلی که امروز عربستان و آمریکا برای متهم کردن قطر استفاده می‌کنند در آینده می‌تواند به راحتی برای متهم کردن آنکارا استفاده شود. در این میان حمایت همه‌جانبه عبدالفتاح السیسی، رییس‌جمهوری مصر که روزگاری دولت برآمده از اخوان را در مصر سرنگون کرده از تحریم‌های قطر جای هیچ شکی برای اردوغان باقی نگذاشت.
شبکه الجزیره نیز در گزارشی با اشاره به دلایل حمایت ترکیه از قطر نوشته است: تنها دو روز پس از اینکه برخی کشورهای عربی رابطه خود را با قطر قطع کردند، ترکیه اعلام کرد که در جهت تقویت همکاری‌های نظامی خود با قطر مستشارانی را به این کشور اعزام می‌کند. تحلیل‌گران ترکیه ای می‌گویند که هدف از این اقدام آنکارا تقویت موقعیت استراتژیک خود در منطقه است. کان کاساپوغلو، تحلیل‌گر نظامی سابق ترکیه ای میگوید: «این اقدام نشان می‌دهد که ترکیه قصد ندارد از چشم‌انداز بلندمدت خود در منطقه دست بردارد.»
سهم ایران از بازار قطر
قطر بازاری ۴ تا ۵ میلیارد دلاری است که سهم ایران از آن تنها ۱۶۵ میلیون دلار در سال گذشته بوده است.۴ کشور عربستان سعودی، مصر، بحرین و امارات، ضمن قطع روابط با قطر، شهروندان این کشور را اخراج، همه مرزهای هوایی، دریایی و زمینی خود را به روی ورود و عبور شهروندان و وسایل حمل و نقل قطر بسته‌اند و عملا این کشور کوچک اما ثروتمند و تاثیرگذار را در محاصره قرار داده‌اند، محاصره‌ای که تنها راه خروج از آن برای قطر از ایران می‌گذرد، موضوعی که برای ایران می تواند یک فرصت طلایی اقتصادی باشد. فرصتی که پیش از این هم ایران یک بار بعد از تحریم روسیه از سوی اتحادیه اروپا به‌دست آورد ولی آن‌چنان که باید و شاید از آن نتوانست استفاده کند؛ اتفاقی که حالا هم می‌تواند بیفتد و کشورهایی دیگری هم‌چون هند و عمان این فرصت را مناسب بیایند.
در زمینه بازرگانی و اقتصادی، ایران می‌تواند راه را برای خروج قطر از محاصره اقتصادی – ارتباطی فراهم کند و این فرصت بزرگی برای بازرگانان و تجار ایران است که به خصوص در حوزه تامین مواد غذایی و کشاورزی قطر(مایحتاج روزانه) گام بردارند؛ اتفاقی که به رونق بنادر و کشتیرانی ایران به خصوص در استان بوشهر( بندر بوشهر) می‌انجامد. قطر یک کشور کوچک در شرق شبه جزیره عربستان است و تنها مرز زمینی را با عربستان دارد.
سایر مرزهای قطر از طریق دریا با بحرین، امارات و ایران است. حالا در شرایطی که عربستان، بحرین و امارات مرزهای زمینی، آبی و هوایی خود را بر روی این کشور بسته‌اند تنها مرز این کشور به‌سوی جهان ایران است، اتفاقی که می‌تواند برای تامین مایحتاج این کشور و دسترسی آن به کشورهای دیگر یک فرصت بزرگ محسوب شود. فقط کافی است به این نکته توجه شود که پیش از این روزانه ۶۰۰ تا ۸۰۰ کامیون به صورت میانگین از گذرگاه ابوسمره(مرز زمینی قطر و عربستان) عبور میکردند و معمولا کالاهای ضروری از جمله تره‌بار و کالاهای کشاورزی را به قطر می‌بردند و حالا متوقف شده‌اند و این می‌تواند فرصت جدیدی برای تجار ایرانی باشد تا از طریق لنج و دریا کالاهای ضروری را به این کشور برسانند و جای آن ۸۰۰ کامیون روزانه کالای ضروری، تره‌بار و … را پر کنند. و حالا ایران می تواند با افزایش صادرات این نگرانی را از بین ببرد. ایران نزدیک به ۲۵۰ کیلومتر مرز آبی(دریایی) با قطر دارد و از شمالی ترین نقطه خاک قطر(شهر الرویس) تا ساحل بندر دیر در استان بوشهر حدود ۱۸۵ کیلو متر فاصله است.
محمد لاهوتی رییس کنفدراسیون صادرات ایران، وضعیت پیش آمده بابت قطع رابطه کشورهای عربی با قطر را فرصتی بی‌نظیر برای اقتصاد ایران دانسته و تاکید می‌کند: «بازاری ۴ تا ۵ میلیارد دلاری پیش روی ایران قرار دارد. البته باید توجه داشت که این شرایط مادام‌العمر نیست و ممکن است در آینده نزدیک و دوره کوتاه‌مدت، اختلافات برطرف شود، بنابراین باید به سرعت، از این فرصت برای اقتصاد ایران بهره گرفت.»
او میگوید: «فارغ از اینکه این موضوع، در روابط سیاسی قطر با کشورهای منطقه، چه تاثیری خواهد داشت؛ باید به نقاط مثبت آن برای اقتصاد ایران فکر کرد؛ چراکه قطر، یکی از ثروتمندترین کشورهای منطقه و البته تاثیرگذار در حوزه کشورهای عربی است؛ این کشور سالانه، حدود ۴ تا ۵ میلیارد دلار از عربستان و امارات متحده عربی، مواد غذایی وارد می‌کند و کشور ثروتمندی در منطقه به شمار می‌رود؛ از سوی دیگر، ایران نیز پتانسیل‌های بسیاری در موضوع تامین مواد غذایی و مایحتاجی که کشور قطر نیاز داشته، دارد؛ ضمن اینکه قطر، کشوری نزدیک به ایران است و از سه بندر مهم کشور ما از جمله بندرعباس، لنگه و بوشهر با زمانی کمتر از ۱۲ ساعت از طریق آبی، می‌توان کالاها را برای این کشور ارسال کرد.»
امارات بزرگترین شریک تجاری قطر و عربستان سعودی دومین شریک تجاری آن در جهان هستند. ارزش تبادل تجاری سالانه میان قطر و عربستان سعودی تقریبا ۷ میلیارد دلار است و با این شرایط قطر دو شریک بزرگ تجاری خود را از دست خواهد داد و سئوال این است که آیا ایران می‌تواند به مهمترین شریک اقتصادی قطر تبدیل شود؟ به‌طور کلی حجم مبادلات تجاری کشورمان با قطر خیلی زیاد نیست که البته در این میان سهم ایران از صادرات بسیار بیشتر از واردات است تاجایی که سایت گمرک ایران در گزارش‌های واردات ایران اصلا نامی از کشور قطر نبرده است و در مقابل این، در بخش صادرات ارزش صادرات کالاهای مختلف کشورمان به قطر را ۴۱۸۷۷۴۶۱۹۹ (ارزش ریالی) و ۱۶۵۴۷۷۶۹۳(ارزش دلاری) اعلام کرده است. همچنین میزان وزنی صادرات کالاهای ایران به قطر در سال ۹۴ ( آخرین سالی که آمار تجارت منتشر شده است) ۲۱۶۶۸۷۶۱۸۲ کیلوگرم بوده است. عمده صادرات ایران به قطر را محصولات معدنی، انواع کفپوش، زعفران و پسته تشکیل می‌دهد و البته بخشی از این صادرات نیز مربوط به حیوانات زنده است.
سهم ترکیه از بار قطر
«نهاد زیبکچی» وزیر اقتصاد ترکیه گفت که ما در سایه محاصره تحمیلی علیه قطر، کالاهای مورد نیاز این کشور را در بلند مدت برآورده می‌کنیم. او افزود: ما تاکنون ۱۹۷ هواپیما، ۱۶ کامیون و یک کشتی حامل کالا برای قطر ارسال کرده‌ایم.
وزیر اقتصاد ترکیه گفت: مبادلات بازرگانی زمینی و دریایی ما با قطر ادامه دارد و با وجود تحریم‌ها قطع نشده است.
آنکارا در بحران سیاسی و دیپلماتیک بین قطر با سایر کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی، از دوحه حمایت کرده است.
«شیخ خلیفه بن جاسم» رییس اتاق بازرگانی و صنایع قطر، در مذاکرات خود با هیات ترک اعلام کرد که دولت ترکیه شریک راهبردی در همه زمینه‌ها است و پشتیبانی مقام‌های سیاسی دو کشور از بازرگانان، حمایت حقیقی از تقویت روابط اقتصادی است.
شرکت‌های ترکیه، اکنون در توسعه بندر دوحه فعالیت می‌کنند و ترک‌ها امیدوارند بتوانند در طرح‌ها زیربنایی و ساخت ورزشگاه‌های قطر نیز دست به کار شوند.
سرمایه‌گذاری ترکیه در قطر، در سال‌های اخیر در زمینه‌های ساخت و ساز، کشاورزی، انرژی و گردشگری با حضور دست‌کم ۲۰۰ شرکت ترک شکل گرفته و ارزش این پروژه‌ها قبلا توسط رسانه‌های قطر حدود ۵/۶ میلیارد دلار اعلام شده بود.
پروژه‌های مهم ساخت فرودگاه جدید قطر با مشارکت یک شرکت ژاپنی، زیرگذر خیابان ساحلی دوحه و توسعه بندر دوحه ازجمله پروژه‌هایی است که شرکت‌های ترکیه در آن فعالیت دارند.
روزنامه عکاظ: قطر از نیروهای تحت امر ایران در منطقه حمایت می‌کند
روزنامه عکاظ عربستان در شمار روز جمعه ۵ خرداد ۱۳۹۶ خود، مدعی شد وزیر خارجۀ قطر، در سفری پنهانی به بغداد، با قاسم سلیمانی فرماندۀ سپاه قدس ایران دیدار کرده است.
این روزنامه سعودی در گزارش خود نوشته است قطر در چارچوب همکاری‌های منطقه‌ای با ایران، از مدت‌ها پیش به حمایت از «حوثی‌ها» در یمن مبادرت کرده است.
عکاظ نوشت: «زمان بندی شرکت قطر در نشست کشورهای اسلامی با آمریکا در ریاض، و سفر پنهانی وزیر خارجه این کشور به عراق و دیدار محرمانه با قاسم سلیمانی، که پس از آن با اظهارات تمیم بن حمد امیر قطر همراه شد، نشان می‌دهد که این اتفاقات با دقت بسیاری برنامه‌ریزی شده بود.»
این روزنامه افزود: «سخنانی که دوحه در حمایت از ایران و حزب‌الله مطرح کرد، نمی‌تواند به دلیل هک خبرگزاری رسمی قطر بوده باشد. تسلسل حوادث نشان می‌دهد که موضع قطر همین است.»
روزنامه عکاظ، به نقل ناظران یمنی، مدعی شد: «قطر در طول دهه‌های گذشته و حتی بعد از روی کار آمدن دولت هادی، هیچ کمک سیاسی، رسانه‌ای و توسعه‌ای به یمن نکرده است، بلکه حمایت‌های خود را به شبه‌نظامیان حوثی اختصاص داده است که یکی از ابزارهای ایران برای تخریب منطقه هستند.»
قطر و حکومت اسلامی ایران و القاعده روابط گسترده‌ی‌ای دارند. اینکه القاعده از دو کشور حمایت دریافت می‌کرده امری مخفی نیست. ولی در گذشته این موضوع در پرده‌ای از ابهام قرار داشت. روزنامه عکاظ چاپ عربستان سعودی اعترافات «صالح القرعاوی» یکی از خطرناک‌ترین عناصر القاعده را منتشر کرد. این زندانی سابق زندان گوانتانمو گفت هنگامی که در ایران بود توسط قطر حمایت می‌شد. او اضافه می‌کند هنگامی که با طالبان در ارتباط بود با دولت قطر کار می‌کرد تا این دولت آزادسازی ۵ زندانی افغانی در مقابل آزادسازی یک سرباز آمریکایی را تسهیل کند. از نظر واشینگتن این زندانیان خطرناک‌ترین ترویست‌های القاعده بودند. این معامله که در سال ۲۰۱۴ صورت گرفت باعث انتقادهای شدیدی علیه اوباما شد چرا که گفته می‌شد امنیت ملی آمریکا را به خطر می‌اندازد.
مدت کوتاهی بعد از این معامله رسانه‌های آمریکا به‌نقل از دیپلومات‌ها در دوحه اعلام کردند برخلاف اینکه قطر متعهد شده بود تا این پنج تروریست را در حبس خانگی نگاه دارد ولی آنها در دوحه پایتخت قطر در آزادی تردد می‌کنند. بعد از آن رسانه‌های آمریکایی اخباری را منتشر کردند که سه تن از این تروریست‌ها در سوریه و عراق در کنار عناصر داعش دیده شده‌اند. این عناصر محمد فضل، عبدالحق واثق و نورالله نوری نام داشتند.
این موضوع باعث نگرانی شد چرا که سابقه قطر در همکاری بر سر مبارزه با تروریسم اطمینان بخش نبوده است. دوحه پناهگاه خالد شیخ محمد مغز متفکر عملیات یازده سپتامبر بوده است. در آن زمان دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا متوجه شدند که این فرد در قطر است ولی مقامات قطری به او دستور دادند که مخفی شود.
پرونده حمایت قطر در حمایت از اخوان‌المسلمین و خطرات ناشی از آن برای حکومت در عربستان و امارت مهمترین پرونده اختلافی میان دو کشور است. عربستان سعودی پس از مخالفت اخوان‌المسلمین با آزادسازی کویت به دست نیروهای آمریکایی در سال ۱۹۹۱ و همچنین به دلیل مواضع سیاسی متعارض با نظام سیاسی عربستان از جانب این کشور تهدیدی برای امنیت داخلی آن محسوب می‌شدند. امارات عربی متحده نیز با اتخاذ رویکردی با هرگونه تجلی اسلام‌گرایی در منطقه مخالف است. حمایت قطر از گروه‌های مذهبی یا اخوانی در لیبی، تونس و مصر که این کشور را وارد جنگی نیابتی با امارات و عربستان در این کشورها کرده است نیز از این امر ناشی می‌شود.
پس از درخواست‌های عربستان و هم‌پیمانان آن توسط قطر، کشورهای هم‌پیمان در روز شش جولای ۲۰۱۷ – ۱۵ تیر ۱۳۹۶ در قاهره اجلاسی برگزار کردند که بر خلاف پیش‌بینی‌ها مبنی بر اتخاذ مواضعی خصمانه‌تر بر ضد قطر تنها به محکوم کردن قطر اکتفا شد. این امر نشان‌دهنده محدودیت گزینه‌های عربستان سعودی برای حل بحران قطر به دلایل زیر است:
موفقیت قطر در جلب حمایت ایالات متحده به وسیله عقد قراردادهای اقتصادی و نظامی مختلف و جلب حمایت نهادهای مختلف از جمله ارتش و دستگاه اطلاعاتی این کشور به گونه‌ای که دیوید پترائوس، رییس سابق سازمان اطلاعاتی آمریکا اعلام کرد که دفاتر حماس و طالبان در قطر به درخواست ایالات متحده آمریکا در این کشور تاسیس شده‌اند و منابع خبری همچنین خبر داده اند که فشارهای آمریکا بر عربستان مانع اتخاذ تصمیمی قاطع بر ضد قطر در اجلاس قاهره شد.
حضور نیروهای نظامی ترکیه در قطر که به‌نظر می‌رسد توانست مانع انجام هرگونه کودتای نظامی با حمایت عربستان در کشور شده و جبهه داخلی این کشور را سامان ببخشد.
توانایی قطر برای دور زدن تحریم‌ها از طریق ایران و عدم ایجاد مشکلی اساسی در امور کشور به علاوه وجود ابزارهای اقتصادی از جمله وابستگی نسبی امارات به گاز قطر برای تولید برق.
در همین راستا به‌نظر می‌رسد که قطر، تاکنون توانسته است با استفاده از کارت‌های خود به خصوص منابع مالی، روابط خارجی و شبکه الجزیره، به‌نفع خود و ضد عربستان سعودی بهره گیرد و به‌طور موثری گزینه‌های عربستان در تعامل با قطر را محدود کند. به‌همین دلیل احتمال دخالت مستقیم عربستان در قطر در کوتاه مدت بدون رضایت آمریکا غیرمحتمل است. با این وجود این احتمال می‌رود که به‌دلیل حیاتی بودن سیطره بر قطر برای تکمیل هژمونی عربستان بر منطقه خلیج فارس، این کشور فشارهای سیاسی بر قطر را افزایش داده و تلاش خواهد کرد با جلب حمایت آمریکا در راستای تغییر رژیم قطر قدم بردارد.
هشدار سازمان ملل به امارات و بحرین به‌دلیل بحران قطر
زید رعد الحسین کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد ضمن نگرانی از تحولات قطر، به امارات و بحرین هشدار داد که تهدیدات اخیر این دو کشور، زمینه را برای نقض حقوق بشر فراهم می‌کند.
وی در بیانیه‌ای گفت: تهدیدات امارات و بحرین مبنی بر حبس و جریمه کردن کسانی که با قطر ابراز هم‌دردی می‌کند، بسیار نگران کننده است، زیرا این امر نقض آشکار حق آزادی بیان است.
این بیانیه می‌افزاید: اقداماتی که علیه قطر اتخاذ شده، از لحاظ حجم و چارچوب اجرا، شدید است و احتمال می‌رود که این اقدامات تا حد زیادی به زندگی هزاران مرد و زن و کودک بی‌گناه لطمه وارد کند.
کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل گفت که وی از تاثیر احتمالی تصمیم عربستان، امارات، مصر و بحرین مبنی بر قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی با قطر، بر حقوق تعداد زیادی از مردم، نگران است.
وی افزود: سازمان ملل گزارش‌هایی مبنی بر الزام برخی از اشخاص به خروج از کشورهایی که در آن اقامت دارند یا بازگشت به کشورشان دریافت کرده است.
در پی این امر، کویت بار دیگر وارد میدان شد و برای میانجی‌گری به سه کشور عربستان، امارات و قطر رفت اما این میانجی‌گری نیز به نتیجه نرسید زیرا کشورهای بحرین، امارات، عربستان و مصر با صدور بیانیه‌ای مشترک، ۵۹ شخصیت و ۱۲ نهاد قطری را در فهرست تروریسم خود قرار دادند.
چهار کشور بایکوت کننده قطر فهرست جدید تروریست‌های مورد حمایت دوحه را اعلام کردند
پادشاهی عربی سعودی، امارات متحده عربی، پادشاهی بحرین و جمهوری عربی مصر، بامداد سه‌شنبه ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۷، اعلام کردند که در چارچوب پایبندی غیرقابل تغییر و جدی‌شان به مبارزه با تروریسم، منابع مالی آن، پی‌گرد مرتبطان به این پدیده، مبارزه با اندیشه تندرو و بسترهای گفتمان کینه‌توزانه و ادامه به روز کردن فهرست سازمان‌ها و افراد مرتبط با این فعالیت‌ها، ۹ سازمان و ۹ فرد را به فهرست مرتبطان با فعالیت‌های تروریستی می‌افزایند که عبارتند از:
الف) سازمان‌ها:
۱- موسسه خیریه البلاغ-یمن
۲- جمعیت خیریه الاحسان-یمن
۳- موسسه خیریه الرحمه-یمن
۴ – مجلس شورای انقلابیون بنغازی-لیبی
۵- مرکز رسانه‌ای السرایا-لیبی
۶- خبرگزاری البشری-لیبی
۷- گردان راف الله السحاتی-لیبی
۸- شبکه نبأ-لیبی
۹- موسسه التناصح برای دعوت، فرهنگ و رسانه-لیبی
ب)افراد:
۱- خالد سعید فضل راشد البوعینین (تبعه قطر)
۲- شقر جمعه خمیس الشهوانی (تبعه قطر)
۳- صالح احمد الغانم (تبعه قطر)
۴- حمد حمد حامد العلی (تبعه کویت)
۵- عبدالله محمد علی الیزیدی (تبعه یمن)
۶- احمد علی احمد برعود (تبعه یمن)
۷ – محمد بکر الدباء (تبعه یمن)
۸- الساعدی عبدالله ابراهیم بوخزیم (تبعه لیبی)
۹- احمد عبدالجلیل الحسناوی (تبعه لیبی)
چهار کشور، همچنین تاکید کردند که فعالیت‌های تروریستی این سازمان‌ها و افراد، به شکلی مستقیم و غیر مستقیم با مقام‌های قطری در ارتباط ست. از جمله سه تبعه قطری و یک تبعه کویتی که نام‌شان در این فهرست قرار گرفته، در کمپین‌های جمع‌آوری کمک مالی برای گروه النصره و دیگر گروه‌های تروریستی در سوریه فعالیت می‌کنند.
سه فرد یمنی و سه سازمان یمنی در پشتیبانی از القاعده فعالیت دارند. آنها با استفاده از پشتیبانی بزرگی که از موسسه‌های خیریه قطری دریافت می‌کنند، دست به این فعالیت‌ها می‌زنند. دو شخص لیبیایی و شش سازمان تروریستی مرتبط با گروه‌های تروریستی در لیبی هم کمک‌های مالی بزرگی از سازمان‌های دولتی قطر دریافت کردند و نقش فعالی در نشر آشوب و خرابکاری در لیبی با وجود نگرانی‌های شدید بین‌المللی از تاثیرات ویرانگر این گونه سیاست‌ها دارند.
این اقدام‌ها در حالی صورت می‌گیرد که مسئولان قطری پیش از این یادداشت تفاهمی برای متوقف کردن کمک مالی به تروریستی با ایالات متحده امضاء کرده و پس از آن اصلاح قانون مبارزه با تروریسم را اعلام کردند. چهار کشور بر این باورند که این گام اگرچه سر خم کردن در برابر خواسته‌های قاطع برای مقابله با تروریسم است و در چارچوب گام‌های منتظره برای بازگشت مقام‌های قطری به مسیر صحیح قرار دارد، اما اقدام‌هایی کافی نیست. قانون قطری صادر در سال ۲۰۰۴، به مبارزه با تندوری، تروریسم و گفتمان کینه‌توزانه نیانجامید. همچنین باعث نشد که پشتیبانی و میزبانی از افراد و گروه‌های تندرو و تروریسم متوقف شود، بلکه حوزه حضور و فعالیت‌شان در دوحه و استفاده از آن به عنوان پایگاه، توسعه یافت. قطر همچنین تاریخی طولانی در نقض توافق‌نامه‌ها و تعهدات قانونی دارد که آخرین آن توافق‌نامه سال ۲۰۱۳ ریاض و توافق‌نامه تکمیلی آن در سال ۲۰۱۴ بود و به میزبانی از تروریست‌ها، پشتیبانی مالی از عملیات تروریستی و نشر گفتمان کینه‌ورزی و تندوری، ادامه داد.
اقدام عملی مورد انتظار، تحرک فوری مقام‌های قطری برای برداشتن گام‌های قانونی و عملی در پی‌گیرد افراد و سازمان‌های تروریستی و تندرو است به ویژه آن‌هایی که در این فهرست و فهرست سابق منتشر شده در تاریخ ۸ ژوئن ۲۰۱۷، نام‌شان درج شده است تا راستی و جدی بودن قطر در مبارزه با تروریسم و تندروی و پیوستن به جامعه جهانی برای مبارزه جدی و قاطع با تروریسم ثابت شود. برای تضمین این مسئله، چهار کشور به همراه متحدان بین‌المللی، میزان پایبندی قطر به عدم میزبانی از تروریست‌ها، توقف پشتیبانی مالی از تروریسم، پایان دادن به نشر گفتمان تندرو و کینه‌ورزانه و عدم میزبانی از تندروها را زیر نظر قرار خواهند داد.
چهار کشور، همچنین تاکید می‌کنند که به اقدام‌های کنونی تا زمانی که قطر پایبندی خود را به خواسته‌های عادلانه‌ای مطرح شده برای مقابله با تروریسم و تحقق ثبات و امنیت در منطقه اجرا می‌شود نشان دهد، ادامه خواهند داد.
هزینه جام جهانی ۲۰۲۲ در قطر و آینده مبهم آن!
تصمیم‌گیران قطر انتظار دارند که دوسوم قراردادهای پروژه‌های مربوط به جام جهانی ۲۰۲۲ در دو سال آینده اجرایی شود
وزیر دارایی قطر، د ر اوائل فوریه ۲۰۱۷، گفته است که هفته‌ای حدود ۵۰۰ میلیون دلار صرف پروژه‌های ساخت‌وساز مربوط به جام جهانی ۲۰۲۲ می‌شود و احتمالا این حجم سرمایه‌گذاری هفتگی در سه تا چهار سال آینده ثابت خواهد ماند.
قطر به‌منظور مهیا کردن شرایط برگزاری مسابقات، سرمایه‌گذاری کلانی برای اجرای پروژه‌های جدید از جمله احداث چند ورزشگاه، بزرگراه و بیمارستان کرده است.
کل هزینه‌های احتمالی قطر بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است.
بعضی تحلیل‌گران گفته‌اند که حجم سرمایه‌گذاری‌های قطر باعث خواهد شد که جام جهانی ۲۰۲۲، پرخرج‌ترین مسابقات تاریخ برگزاری جام جهانی باشد، ولی علی العمادی، وزیر دارایی قطر این موضوع را رد کرده است.
براساس گزارش‌ها، جام جهانی ۲۰۱۴ در برزیل، ۱۱ میلیارد دلار هزینه داشت و روسیه هم بودجه دولت برای جام جهانی ۲۰۱۸ را ۱۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار تعیین کرده است.
وزیر دارایی قطر، گفته است که مجریان و پیمان‌کاران ۹۰ درصد پروژه‌های مربوط به جام جهانی ۲۰۲۲ مشخص شده است و دو سوم آنها در ۲۴ ماه آینده به پایان خواهند رسید.
برای رسیدن به این هدف، پیمان‌کاران این پروژه‌ها صدها هزار کارگر را از کشورهای دیگر و بیشتر از کشورهای جنوب آسیا به کار گرفته‌اند. فعالان حقوق بشر می‌گویند که این کارگران اغلب به استثمار گرفته می‌شوند و وادار می‌شوند که در شرایط خطرناک کار کنند.
همچنین مسئولان قطری، اکنون در حال تغییر این قانون هستند تا حقوق بیش‌تری را برای کارگران خارجی قائل شوند.
شمار این کارگران ۳/۱ میلیون نفر هستند. قطر به‌دنبال این است که مسئولیت‌های بیش‌تری به صاحبان کار بدهد، و این مسئله به زودی و در جریان سفر امیر قطر به انگلیس بررسی خواهد شد.
بر اساس این اطلاعات که از مجلس عوام انگلیس درز کرده است، شرکت‌های انگلیسی که برای انجام پروژه‌های جام جهانی قطر قراردادهایی را امضاء کرده‌اند، پول‌هایی کمتر از حد انتظار دریافت کرده‌اند، و در مقابل مقادیری پول به‌دست گروه‌های افراطی در سوریه رسیده است.
«استیو رودرام» نماینده حزب کارگر، این موضوع را در مجلس عوام، قبل از آغاز گفتگوهای دیوید کامرون نخست وزیر وقت انگلیس با امیر قطر، مطرح کرد.
روزنامه انگلیسی «دیلی میل» گزارش داد، برخی خواستار آن هستند که دولت قطر تحت فشار قرار بگیرد، تا ارسال پول از سوی ثروتمندان بری تروریست‌های افراطی که خطر بزرگی برای بسیاری از کشورهای دنیا به شمار می‌آیند، متوقف شود.
این روزنامه، همچنین به بحث و جدل‌های به راه افتاده پس از اعلام نام قطر برای میزبانی جام جهانی سال ۲۰۲۲ اشاره کرد و نوشت که با توجه به اینکه جام جهانی در تابستان برگزار می‌شود، این نگرانی وجود دارد که دمای بالای هوا مانع از انجام درست جام جهانی شود.
چندین شرکت ساخت و ساز انگلیسی قراردادهایی را برای همکاری با شرکت‌های بزرگ قطری در ساخت بعضی از تاسیسات مربوط به جام جهانی کسب کرده‌اند.
با این حال، استیو رودرام نماینده مجلس عوام انگلیس اعلام کرد که برخی شرکت‌های انگلیسی پول خود را دریافت نکرده‌اند و این پول‌ها به گروه‌های افراطی در سوریه داده شده است.
رودرام از دولت انگلیس خواست در خصوص این اطلاعات و فریب شرکت‌های انگلیسی و انتقال پول‌ها به سوریه تحقیق کند. رودرام به «توبیاس الوود» وزیر مشاور دولت وقت انگلیس در امور خاورمیانه گفت: آیا می‌توانی فورا درباره این اطلاعات تحقیق کنی، و آیا می‌توانی حمایت لازم را از شرکت‌های انگلیس در خصوص دریافت اموال‌شان از طریق خاندان حاکم و دولت و یا شرکت‌های قطری فراهم کنی.
الوود هم در پاسخ گفت: هفته قبل در دوحه بودم و این مسئله را به‌صورت ویژه بررسی کردم. آنان قانونی معروف به کفالت دارند که اکنون در حال تحول است.
روبرت بوث نویسنده بخش ورزشی گارین در مقاله‌ای به سطح فوتبال در قطر و آمادگی این کشور برای حضور در جام جهانی پرداخته است:
در گرمای کشنده و شرجی عجیب استادیوم فوتبال عبدالله بن خلیفه دوحه، فلیکس سانچز، سرمربی تیم ملی زیر ۲۳ سال قطر را می‌بینم که بر سر بازیکنانش فریاد می‌زند تا توپ را از میان مدافعان فلسطینی عبور دهند و درست بازی کنند، فریاد می‌زند: یاالله شباب، عصبانی به نظر می‌رسد، سرش را پایین می اندازد و افسوس می‌خورد و سری تکان می‌دهد، مثل هر مربی دیگری.
آخر سپتامبر است و اوایل رقابت‌های جام باشگاه‌های غرب آسیا، تیمش مقابل یک حریف ضعیف و بی انگیزه با نزدیک به ۲۰۰ هوادار بی رمق صف آرایی کرده است.
سه بازیکن از تیم ملی فلسطین از غزه آمده‌اند، بازیکنانی که هماهنگی چندانی با هم‌تیمی‌های کرانه باختری خود ندارند، برای آنها خیلی سخت بوده که بتوانند از خاک سرزمین‌های اشغالی عبور کنند و به اردوی تیم ملی کشورشان برسند. در مقابل بازیکنان سانچز مثل گل‌های پرورشی گلخانه، تازه و سرحال به‌نظر می‌رسند و البته هم‌چنان بی‌تاکتیک و ضعیف، مردان سانچس هر امکاناتی که لازم داشته باشند در اختیار داشته و همگی از طبقه متوسط و مرفه جامعه گلچین شده‌اند.
ستارگانی که خیلی با حریف فلسطینی خود فرق دارند، از کشوری کوچک و کم جمعیت به نام قطر که قرار است میزبان جام جهانی هم باشد. بازیکنانی که هیچ کمبودی ندارند اما زیر نظر این مربی به آب و آتش می‌زنند و راه به جایی نمی‌برند…
این نویسنده ادامه می دهد: قطر پس از آن بارها درگیر افشاگری دشمنانش بود، فارغ از محق بودن یا مغرض بودن دشمنان قطر، نمی‌شود این کشور را در امر رسوایی اخلاقی، زیر پا گذاشتن حقوق بشر، ظلم به کارگران نپالی و پاکستانی و هندی و سنگالی و دروغ‌های کوچک و بزرگ در زمینه اقتصادی تبرئه کرد.
البته مقامات قطر همیشه ادعا کرده‌اند که بر همه مشکلات غلبه خواهند کرد، بهترین پوشش تصویری را خواهند داشت و معمولا با هزینه‌های میلیاردی خود همیشه ارتباط بسیار خوب خود را با خبرنگاران و عکاسان و اهالی رسانه حفظ کرده‌اند.
منابع بسیار زباد و عمیق نفت و گاز در قطر باعث شده تا در هر حال مقامات این کشور اعتماد به نفس بالایی در صدور وعده و وعید به جهان داشته باشند، گویا همه چیز را می‌شود با پول نفت خرید و جابه‌جا کرد و انجام داد.
این کشور به منابع بسیار خوب شیلات و صنعت گمرک نیز دسترسی دارد، در این میان اما مثل این که فوتبال از همه این فاکتورها برای خاندان پادشاهی این کشور اهمیت بیش‌تری داشته است، آنها تلاش می‌کنند از طریق فوتبال برای پاسپورت ملی خود اعتبار بیش‌تری دریافت کنند.
این کار را نیز البته با استخدام مربیان بزرگ جهانی، خرید بازیکنان بزرگ و دعوت از میهمانان بین‌المللی انجام میدهند، برگزاری مراسم و هم اندیشی‌های بین‌المللی که جز هزینه و پذیرایی‌های هزینه‌ساز چیز دیگری برای قطر نداشته و البته اروپایی ها هم از این رفتار قطریها کاملا خوشحالند و استقبال می‌کنند.
با همه تلاشی که قطریها انجام داده و میدهند، باز هم بعید به‌نظر می‌رسد وقتی دمای هوا به ۵۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و از شرجی دریا هم کمک می‌گیرد، بشود فوتبال بازی کرد، درست در زمانی که به صورت سنتی، فوتبال در این کشور تعطیل می‌شود قرار است جام جهانی برگزار شود.
وقتی تعداد بازیکنان مستعد فوتبال در یک کشور را در نظر بگیریم، در کشوری که تنها ۴۰۰ هزار نفر برای استعدادیابی اعلام حضور می‌کنند و کمتر از ۷ هزار نفر شناسایی می‌شوند، امیدی به پیشرفت در فوتبال مشاهده نمی‌شود، این اعداد و ارقام را مقابل ۳ میلیون استعداد مطلق و شناسایی شده در اسپانیا و یا ۶ میلیون استعداد شناسایی شده در آلمان قرار دهید تا اختلاف فاحش در این زمینه را درک کنید.
آمار رسمی نشان می‌دهد که تعداد بازیکنان مستعد فوتبال در کشور جزایر سلیمان بیش از تعداد بازیکنان مستعد در قطر است، کشوری که زیکو درباره فوتبالش می گوید: این کشور اصولا فوتبال ندارد.
ابتدای سال میلادی ۲۰۱۳ بود که روزنامه گاردین گزارش داد: ۴۴ کارگر نپالی زیر سایه بدترین شرایط کاری جان باختند، آنها نه پاسپورت و نه شناسنامه داشتند، حتی اجساد آنها به خانواده‌هایشان تحویل داده نشد و گزارش‌گر انگلیسی که این اطلاعات را از یک سرباز عالی‌رتبه در ارتش قطر دریافت کرده بود، بعدها بارها به مرگ تهدید شد.
اتهام رشوه‌خواری چند میلیون دلاری در قطر مطرح و بارها با اسناد مختلف اثبات شد اما جالب این‌جا است که با این موضوع ثابت شده هیچ برخوردی نمی‌شود و هم‌زمان مقامات فیفا و یوفا به اتهامات کاملا ثابت نشده مجرم شناخته شده و محکوم می‌شوند.
۱۲۱ مورد مشکوک به پول‌شویی در بانک‌های سوئیس از سوی ثروتمندان قطری گزارش می‌شود و حتی یک مورد هم از سوی دادستانی سوئیس پیگیری نمی‌شود.
در کشوری که شاید بیشتر شبیه به یک شهر است، باید فقط رانندگی کرد و پیاده روی در خیابان‌های داغ آن غیرممکن است. استادیوم‌هایی را می‌بینید که قرار است ساخته شوند اما هنوز در تلی از گرد و خاک فرو رفته‌اند و قطریها هم‌چنان ماکت خوش رنگ و زیبا و نورپردازی شده آن را زیر کولر پر قدرت لابی یک هتل نه چندان بین‌المللی به تو نشان میدهند.
تا کنون نزدیک به ۲۰۰ میلیارد دلار برای جام جهانی هزینه شده و اگر این رقم کاملا غیر منطقی است، بد نیست به این نکته هم توجه داشته باشید که اعطای میزبانی به کشوری مثل قطر هم کاملا غیر منطقی بوده است.
این کشور پیشرفت می‌کند، شکی در این نیست، شبکه عظیمی از راه‌آهن و شبکه ریلی شهری در حال ساخت است، هتل‌های شیک و زیبا و برج‌ها و مراکز خریدی که یکی پس از دیگری افتتاح می‌شوند، همه چیز خوب است اما سئوال کشورهای صاحب فوتبال هنوز به قوت خود باقی است و آن این که چرا این کشور باید میزبان شود تا مجبور باشد به استانداردهای جهانی برسد، مگر میزبانی جام جهانی گزینه‌ای لازم و کافی برای اجبار کشورها جهت حرکت به‌سمت روزهای خوب است؟
قطر حامی مالی بارسلونا است، فروشگاه‌های زیبای فروش محصولات باشگاه پاری سن ژرمن در خاک آن افتتاح می‌شود اما مثل سرابی که در صحرایی دور افتاده مشاهده می‌شود، قطر نیز از همین قانون پیروی می‌کند.
بنیاد ورزشی و آکادمی فوتبال اوپن نیز از دیگر آکادمی‌هایی است که با ثروت میلیاردی قطریها گشایش یافته و در خدمت تیم‌های پایه است. پانداهای بلژیکی که حالا زیر چتر آکادمی اسپایر خدمات خود را به فوتبال قطر می‌فروشند. در واقع دیتر اشتفان مدیریت این مجموعه سهام کامل این آکادمی و بنیاد ورزشی را به مالک آکادمی اسپایر قطر فروخته است.
جالب این که ۶ بازیکن از تیم ملی امید قطر پرورش یافته آکادمی اسپایر به مدیریت ایوان براوو هستند، مردی که در آکادمی رئال مادرید نیز سابقه مربیگری و فعالیت دارد.
این آکادمی در سال ۲۰۰۴، در قطر تاسیس شد و هدف اصلی از راه‌اندازی آن پرورش بازیکنان استاندارد برای تیم ملی قطر بود. بعدها بنیاد ورزشی و فرهنگی اسپایر نیز در همان محل افتتاح شد و به بهره‌برداری رسید.
قطریها بزرگان دنیای فوتبال از جمله مارادونا و پله را به کشور خود دعوت می‌کنند، مدیران کارخانجات MBA با تکنولوژی‌های روز خود وارد قطر می‌شوند و بازار این کشور را تسخیر می‌کنند، ابرستارگان NBA راهی قطر می‌شوند، مدیران ارشد آکادمی رئال مادرید مورد استقبال مقامات سیاسی قطر قرار می‌گیرند و در این میان خبرنگاران از خود می پرسند اینان این همه هزینه می کنند که چه حقیقتی را پنهان کنند؟
و البته هر کسی که مدتی در قطر زندگی کند و بتواند به لایه‌های پنهان این کشور کوچک نفوذ کند، به راحتی متوجه آن حقیقت پنهان شده خواهد شد، حقیقتی که بوی تعفن اجساد کارگران نپالی را می‌دهد، حقیقتی که اقلیتی مذهبی یا قومی را تحت فشار قرار می‌دهد و ویترینی که نورهای رنگی آن برای اروپاییان آزاردهنده و تکراری است.
نتیجه گیری
براساس آخرین سرشماری ها جمعیت قطر ۶/۲ میلیون نفر است که بخش مهمی از آنها را کارگران خارجی تشکیل میدهند. مجله فوربز این کشور را ثروتمندترین کشور جهان معرفی کرده است. قطر بالاترین شاخص توسعه انسانی بین کشورهای جهان عرب را داراست. درآمد بالای گاز و جمعیت کم در این کشور یک ساختار رفاهی بی‌نظیری را برای شهروندان قطری ایجاد کرده است. درآمد سرانه این کشور حدود ۱۳۰ هزار دلار است و این کشور را از نظر این شاخص در رتبه اول جهان قرار می‌دهد، نکته ای که می تواند نشان دهنده بازاری بزرگ و پر سود در این کشور باشد، بازاری که حالا باید دید آیا ایران می‌تواند سهم مهمی از سفره آن را از آن خود کند؟
شورای همکاری خلیج فارس سال ۱۹۸۱، برای کاستن از وابستگی شش کشور منطقه خلیج فارس به آمریکا و بریتانیا تشکیل شد، اما به مرور زیر تسلط ریاض قرار گرفت.
مشکل عربستان سعودی و امارات و دیگر کشورهای عرب سنی در این است که امیرنشین قطر روابط نسبتا عملگرایانه‌ای را با ایران شیعه پیگیری کرده است.
کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از این خشمگین هستند که قطر چند صد میلیون دلار وجه نقد در یک مبادله زندانی به شبه‌نظامیان ایرانی و افراطیون سنی در منطقه داده است.
ریاض می کوشد قطر را در خط دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در مسیر انزوای ایران قرار بدهد.
قطر احتمالا با اخراج اعضای حماس، گروه‌های شبه‌نظامی فلسطینی، اخوان‌المسلمین و احتمالا ساکت کردن شبکه تلویزیونی الجزیره در جهت کاهش تنش گام برخواهد داشت. فشارهای عربستان سعودی در عین حال می‌تواند نتیجه معکوس داشته و قطر را بیش از پیش به سوی ترکیه یا ایران سوق بدهد و همچنین دیگر اعضای شورای همکاری خلیج فارس مانند کویت و عمان را ناخشنود کند.
قطر هم‌چون دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس اقتصادی وابسته به نفت دارد. این در حالی‌ست که با داشتن تنها ۱۵ میلیارد بشکه نفت خام می تواند تا ۲۳ سال دیگر از این ذخیره انرژی برای توسعه اقتصادش بهره ببرد. امروزه نفت ۸۵ درصد از درآمد صادراتی قطر را تشکیل می‌دهد و ۶۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور آسیایی با درآمد نفتی ایجاد شده است.
در کنار نفت، قطر یکی از بزرگترین دارندگان گاز طبیعی در جهان است. این کشور ۷۰۰۰ کیلومتر مکعب ذخیره گاز طبیعی دارد که معادل ۵ درصد از کل ذخایر گاز طبیعی جهان است. امروزه قطر نه به دلیل حجم ذخایر نفتی، بلکه به دلیل پتانسیل بالا در تولید و صادرات گاز طبیعی وگاز طبیعی مایع موردتوجه سرمایه‌داران بزرگی هم‌چون امریکا است.
اقتصاد قطر یکی از صنعتی‌ترین اقتصادهای حوزه خلیج است. به گزارش مقامات اقتصادی، ۸۱ درصد از اقتصاد قطر را صنعت، ۸/۱۸ درصد را بخش خدمات و ۲/۰ درصد راکشاورزی تشکیل می‌دهد.
به‌گزارش واحد مطالعات اقتصادی EIU کشور قطر از نظر فرصت‌های بازاری، سیاست‌های دولتی برای واحدهای تولیدی کوچک و قدرت رقابت در جهان، سیاست‌های دولت برای سرمایه‌گذاران خارجی، سطح کنترل بر تجارت و نرخ تبادل ارز، مالیات‌ها، تامین مالی طرح‌ها، بازار کار و زیرساخت‌ها در موقعیتی است که توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب می‌کند.
از طرف دیگر، ثبات اقتصادی این کشور حوزه خلیج نیز یکی دیگر مسایلی است که ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد و سبب می‌شود هر روز بر شمار سرمایه‌گذاران خارجی در این کشور افزوده شوند.
صباح الاحمد الجابر الصباح، امیر کویت هشدار داده ادامه تنش میان کشورهای حوزه خلیج فارس ممکن است به پیامدهایی نامطلوب بینجامد. او که کشورش تلاش‌های میانجی‌گرایانه‌ای را برای حل تنش دیپلماتیک میان کشورهای حوزه خلیج فارس طی سال‌های گذشته آغاز کرده گفت: ما نسلی هستیم که شورای همکاری خلیج فارس را ۳۷ سال پیش بنیان‌گذاری کردیم. برای ما سخت است ببینیم که اعضای این شورا دچار اختلاف شده‌اند؛ اختلافاتی که عواقبی ناگوار به دنبال خواهد داشت.»
از سوی دیگر، سفیر قطر در استرالیا درباره هرگونه اقدام نظامی علیه کشورش هشدار داد و این امر را «دیوانگی» دانست که همه منطقه خلیج فارس را ویران خواهد کرد.
ناصر آل خلیفه سفیر قطر در استرالیا، در مصاحبه با شبکه تلویزیونی العربی تاکید کرد: قطر لقمه آسانی نخواهد بود و برگ‌های برندهای دارد که آن را علیه همسایگانش استفاده نکرده است. او تصریح کرد: جامعه بین‌المللی اجازه هرگونه تشدید تنش در منطقه را نخواهد داد. سفیر قطر هشدار داد که همگان از چنین رویارویی زیان خواهند دید.
ناصر آل خلیفه در پاسخ به سئوالی درباره ماهیت تحرک دیپلماتیک قطر گفت: این تحرک از آغاز بحران ادامه دارد و متوقف نشده است. هدف از این تحریک ایجاد راه حلی است که همه را راضی کند زیرا این بحران خطرناک است و خطرناک‌تر از بحرانی است که کشورهای عرب حوزه خلیج فارس بعد از تجاوز به کویت در سال ۱۹۹۰ میلادی دچار آن شدند.
وی در پاسخ به این سئوال که اگر روند امور به بن‌بست برسد، قطر چه برگه‌های برندهای در دست دارد، گفت: ما برگه‌هایی داریم اما نمی‌خواهیم همه برگه‌ها را علیه همسایگان به‌کار بگیریم. همگان در این رویارویی ضرر می‌کنند. این دیگران هستند که از این امر سود می‌برند. بحران دیده‌ها را به‌روی بسیاری از مسائل در کشورهای شورای همکاری باز کرده است.
وی با اشاره به صدور نفت و گاز از قطر به شمار زیادی از کشورها گفت: قطر ۲۵ درصد نیاز گازی این کشورها را تامین می‌کند و اکثر نیازهای انرژی ژاپن، کره، چین، هند، ایتالیا، اسپانیا و انگلیس را برطرف می‌کند. قطر یک کشور منزوی در جهان نیست و نفوذ و منافع خودش را دارد.
اتهاماتی که درباره حمایت از تروریسم به قطر زده می‌شود این کار همه کشورهای منطقه و حامیان جهانی آن‌هاست و تازگی ندارد. چرا که همه کشورهای منطقه در شسرکوب و خشونت، جنگ و تروریسم سال‌هاست که با همدیگر مسابقه میدهند. اوضاع هولناک افغاستان، لیبی، عراق و سوریه، نتیجه اقدامات تروریسم دولتی و غیردولتی است.
نهایتا عربستان، به‌دنبال احیای نقش کلیدی خود در شورای همکاری خلیج فارس است. قطر هم سال‌هاست سیاست استقلال از عربستان و سایر کشورهای منطقه را دنبال می‌کند و می‌خواهد قدرت منطقه‌ای باشد. از این‌رو، برای هر دو کشور، کوتاه آمدن کار آسانی نیست و در این میان حکومت‌های ترکیه و ایران نیز به این بحران دامن می‌زنند!
دوشنبه نهم مرداد ۱۳۹۶ – سی و یکم ژوئیه ۲۰۱۷
بحران قطر ادامه دارد!
