جهاد اسلامی ساخت آلمان

فرشید یاسائی

هدف آلمان کاملا روشن بود. انهدام تاسیسات نفتی در جنوب ایران. استفاده از احساسات مردم مسلمان منطقه وایجاد شورش ضد روس و انگیس توسط مردم بود.دیگر به خطر انداختن موقعیت سوق الجیشی  و راه های مواصلاتی انگلیس در رابطه با هند و افغانستان…و ایجاد اغتشاش و ناآرامی در مناطق خلیج فارس …بود. برای احقاق این نیت ماموران آلمانی ماموریت داشتند

مقدمه : بدون شک فیلم معروف و جالب  * « (لارنس ) لورنس عربستان » به کارگردانی *دیوید لین و با بازیگری بینظیر *پیتر اوتول ،*آنتونی کوئین ، *عمر شریف ، *الک گینس…با موزیک *موریس ژارآهنگساز فرانسوی را بخاطر دارید.این فیلم که در سال 1962 ساخته شد، یکسال بعدموفق به دریافت هفت اسکار شد و هنرمندان نقش اول آن کاندیدای اسکار شدند. داستان این فیلم مربوط به باستانشناس و افسر جوان انگلیسی به نام * تامس ادوارد لارنس(1935-1888) است که قبل از شروع جنگ جهانی اول در نوامبر 1914 ( نخستین جنگ جهانی ) به علت آشنائی و اطلاعات کافی به مناطق مسلمان نشین و دانستن زبان عربی ماموریت میبابد… قبائل مختلف و پراکنده عرب را علیه امپراطوری عثمانی – که در آن زمان متحد آلمان بود- متحد سازد. از آنجا که یک فیلم کشش بیشتری از کتاب دارد. این فیلم بسیارمورد توجه جهانی قرار گرفت و هنوز هم بعد از گذشت نیم قرن از ساخت آن ، دیدنی و موزیکش شنیدنی است…. اما بحث ما در مورد دو مامور اطلاعاتی ( عصر ویلهلم دومین قیصر آلمان) آلمانی است که در همان سالهائی که لارنس عربستان (تی.ئی.لارنس ) سرگرم ماموریت خویش در مناطق خاورمیانه و عربستان است؛ آنان نیز سرگرم انجام ماموریت خویش جهت خنثی کردن نقش انگلیس در منطقه بودند.

 از آنان کمتر صحبت شده است. چندی پیش با نمایش گذاشتن عکس های یکی از آنان در منطقه عرب نشین و ایران توسط پسرش ، نام *فریتز کلاین سرگرد اطلاعاتی پادشاهی آلمان مطرح شد.وی نیز ماموریت داشت که قبائل پراکنده عرب و حتی ایران را علیه امپراطوری بریتانیا بشوراند… ودرست مانند لارنس عربستان اما در جبهه آلمان اقدام کرد.تاریخ شناس آلمانی *فایت فلسکه ( در کتاب خود درمیان پسران صحرا ) در صدمین سال جنگ جهانی اول (2014 – 1914) سال پیش هنگام شرح جنگ جهانی اول از سربازان آلمانی سخن بمیان میآورد که در عراق و ایران دست به جنگ پارتیزانی علیه بریتانیا زده و بسیاری از لوله های نفت( در ایران ) را منفجر کردند. در این نوشتار از دو مامور ( غیر از لارنس عربستان ) صحبت میشود که با حربه مذهب کوشش کردند مسلمانان را علیه امپراطوری بریتانیا بشورانند . اعراب مسلمانی که بعد از جنگهای صلیبی ازجهاد اسلامی فرسنگ ها دور شده بودند . نیت آلمان روشن بود: شراکت در منافع امپراطوری بریتانیا که مناطق عربی را تحت کنترل خویش داشت. این موضوع جالب است که جهاد اسلامی در قلب اروپا  یعنی در آلمان طرح و برنامه ریزی شد. فریتز کلاین (1877-1958) و * ماکس فون اوپن هایم (1860-1946) دو شخصیتی بودند که تفکر جهاد اسلامی را در میان اعراب مسلمان زنده کردند.

)*Lawrence of Arabia(.)*David Lean( .)*Peter O’Toole.* Anthony Quinn.* Omar Sharif.* Alec Guinness . *Maurice Jarre( .)*Thomas Edward Lawrence(.) *Major Fritz Klein(. )*Veit Veltzke.” Unter Wüstensöhnen” Die deutsche Expedition Klein im Ersten Weltkrieg) .(.* Baron MaxAdrianSimon Freiherr von Oppenheim(.

آغاز : جنگ جهانی اول تنها در محدوده اروپا نماند و به خاورمیانه و آسیای شرقی کشانده شد. گرچه ظاهرا با قتل ولیعهد اتریش ( *فرانتس فردیناند) و همسرش در سارایوو(صربستان) بهانه جدی به دست دولتهای آن روز اروپا داد که با مسلح شدن آمادگی جنگی خود را برای حفظ منافع خویش و دستیابی به منافع خارج از منطقه اروپا… تامین کنند. بدین منظور جنگ جهانی را ستایش کردند. مردان در سیاست و اقتصاد در اروپای قبل از نخستین جنگ بزرگ جهانی… متوجه شده بودند که روند صنعتی شدن و جبران کمبود مواد اولیه در داشتن کلنی در آفریقا و آمریکا و آسیاست و طبیعتا دستیابی به مواد خام  بکرهنوز دست نخورده ، قابل استفاده خواهد بود.

دو جناح عمده در اروپا جنگ را لازمه بقای خویش میدانستند. بخش زمین داران بزرگ و کلیسا ( فئودال و نئوفئودال ها ) که با روند انقلاب صنعتی زاویه داشتند و  میدانستند که منافع خویش را از دست خواهند داد. همانهائی که با تحریکات مختلف بخشی از جوانان شورشی و انقلابی  ( در ظاهر مدافع منافع طبقه تازه بوجود آمده کارگر و حاشیه نشینان فقیر شهری بودند ) را غیر مستقیم به ترور و بمب گذاری سوق دادند… و پیش زمینه جنگ جهانی اول را آماده ساختند. جناح دوم سیاستمداران کلنیالیست بودند که با نفوذ و تصرف مناطق صاحب مواد خام خصوصا نفت… با تشکیل اتحاد های سیاسی و افزایش قدرت تسلیحاتی به دگرگونی اروپا و دیگر کشورهای دنیا مستقیم و غیر مستقیم اثر گذاشتند. برای نمونه ایران گرچه در جنگ جهانی اول بیطرفی خویش را اعلام کرده بود اما عملا بخشهائی از کشور اشغال شد. ” جالب ” است انگیسی ها بیشرمانه حتی از شرکت هیئت سیاسی ایران در اجلاس صلح  ورسای ، ممانعت کردند!

از پیامد های مهمی که با جنگ جهانی اول (1918- 1914 ) در اروپا رخ داد. فروپاشی  کشورهای روسیه تزاری ، ترکیه عثمانی و آلمان… وبه وجود آوردن کشورهائی درمناطق عربی و آفریقائی… با خط کش و پرگار توسط نیروی کلنیالیست بود! دیگر ورود دولت آمریکا به جامعه جهانی است.از آنجا که بحث مورد نظردر مورد جهاد اسلامی و نقش شخصیت ها در این روند است. موضوع جنگ جهانی اول را کوتاه، بحث را به قبل از شروع آن ادامه خواهیم داد.

قبل از جنگ‌ جهانی‌ اول‌ امپراطوری – خصوصا – بریتانیا و روسیه‌ در اروپا و آمریکا، افریقا و آسیا پیشرقت قابل ملاحطه ای کرده بودند و طبیعتا در تقسیم منافع قدرت سیاسی و اقتصادی حاضرنبودند کشور آلمان … را ببازی گیرند. آلمان ناچارا به دولت عثمانی که آنزمان اکثر کشورهای اسلامی را تحت نفوذ خود داشت و بنابر دلائل بسیار با روسیه دشمنی میورزید ، تمایل نشان داد.

دایره اختلافات دول استعماری آن روز اروپا بر سر منافع سیاسی – اقتصادی به حاشیه جهان اسلام کشیده شد. هر یک از کشور های استعماری ذینفع می کوشیدند بیاری اعراب مسلمان حریف خویش را از صحنه خارج سازند. و این مهم به افرادی احتیاج بود که نخست مناطق و مردم جهان اسلام را میشناختند، زبان آنها را فرا گرفته بودند و مهمتر از آن جلب اطمینان این مردم را که تقریبا در عصر بی خردیوجهالت میزیستند؛جلب کنند. بیسوادی و فقر ، خشونت رایج و اختلافات و پراکندگی قبایل مختلف مسلمان خود مزیدی بر نفوذ سیاسی – اقتصادی دول استعماری بود. امپراطوری انگلستان  دقیقا میدانست که با وجود عثمانی ها ( با ادعای خلافت اسلامی از طرف آنان) در منطقه ، منافع کشورشان آنطور که خود فرض میکردند؛ تامین نمی شود و ضریب خطر جنگ و رودر روئی بسیار بالا بود. لذا برای جلوگیری از نفوذ عثمانی کوشیدند جنبش ضد عثمانی در میان مسلمانان منطقه بوجود آورند. و این امرمهم مربوط به شخصی میشد با نام لارنس عربستان که باید جنبش ضد عثمانی را توسط اعراب مسلمان ، طرح ، برنامه ریزی ، مدیریت و به مرحله اجرا درمی آورد.

با اعزام توماس ادوارد لارنس به شبه جزیره عربستان و سازماندهی اعراب منطقه علیه امپراطوری عثمانی ، شورشی دامنگیر تا شرق مدیترانه اکثر متصرفات مهم و استراتژیکی امپراطوری عثمان تجزیه شد و این شکست در روند تسریع فروپاشی دولت استعمارگر عثمانی نقش مهمی ایفا کرد. با تصرف بغداد ، تحت کنترل درآوردن کانال سوئز توسط امپراطوری بریتانیا ، امپراطوری عثمانی نقاط کلیدی و مهم نظامی خویش را یکی بعد دیگری از دست داد. وضعیت روسیه استعماری نیز با انقلاب اکتبر و  تغییر رژیم در این کشور درسرنوشت بسیاری از کشورهای منطقه ، منجمله ایران موثر بود. دولت روسیه  ( که بعد از انقلاب اکتبر ، خود را اتحاد جماهیر شوروی مینامید!) نجات انقلاب را بر ادامه جنگ و کشورگشائی ترجیح داد. دولت جدید بلشویکی نیروهای نظامی خارج از کشور خویش را بدین ترتیب فراخواند تا سرکوبی مخالفین خویش را در جنگهای داخلی یاری رسانند. در نتیجه با پیمان  صلح برست- لیتوفسک دولت بلشویکی خود را نجات و از ادامه جنگ خودداری کرد.

در مورد لارنس ( لورنس ) بسیار نوشته شده و با رجوع به اینترنت میتوان زوایای گوناگون این شخصیت استثنائی قرن بیستم را مورد ارزیابی قرار داد. شاید اگر فیلم دیوید لین ساخته نمیشد… لورنس عربستان از معرفیتی که بعدها کسب کرد… بهره ای نمی برد. چنانکه نام فریتز کلاین و اوپن هایم و… هنوز در هاله ای از ابهام است و در مقایسه با لورنس ؛ هیچ ! صدمین سال پایان نخستین جنگ جهانی اول…(2014 – 1914 ) فرصتی بوجود آمد تا نام آنان مطرح و مضافا نقش ماموران اطلاعاتی  آلمان  نیز در مناطق مسلمان نشین خاورمیانه روشنتر شود. توضیح داده شد که در مورد لارنس مقالات و کتابهای متعدد نوشته شده است و منتقدین وی با گذشت چندین دهه – از مرگ وی- هنوزموفقیتی به شناسائی شخصیت حقیقی وی ، نداشتند. برای تعدادی از منتقدان وی لورنس اسطوره ای است که بین خشونت و لطافت سرگردان است. گاهی بی رحم است و قسی القلب… گاهی عکس آن. اما از اینکه وی شیفته شرق خصوصا شبه جزیره عربستان بود، توافق دارند.

با چشم انداز کوتاهی به ایران قبل از جنگ جهانی در میابیم که کشور ما در سال 1907 بین دو کشور استعماری آن عصر تقسیم شده بود و منطقه بی طرف آن درعمل استقلالی نداشت. روسها در شمال ایران با چندین هزار نیروی نظامی خصوصا در شهرهای تبریز و اردبیل… حضور داشتند … جالب اینکه بیشرمانه با وقاحت کامل از مردم ایران مالیات هم گرفتند. انگلیسی ها نیز جنوب کشور را درتصرف خویش داشتند. ایران در مجموع سه سال تحت تسلط نیروی روس و انگلیس خسارات جبران ناپذیری را متحمل شد. گرچه احمد شاه از آغاز جنگ جهانی اول بیطرفی ایران را اعلام کرد… اما نیروی های بیگانه همچنان حضور نظامی داشتند و از ایران اشغالی میخواهستند که همچنان در این مناقشه بیطرف بماند و این برای آلمان و متحدش حکومت عثمانی خوشایند نبود. علمای شیعه میکوشیدند احمدشاه را به نفع عثمانی وارد جنک کنند.

هدف آلمان کاملا روشن بود. انهدام تاسیسات نفتی در جنوب ایران. استفاده از احساسات مردم مسلمان منطقه وایجاد شورش ضد روس و انگیس توسط مردم بود.دیگر به خطر انداختن موقعیت سوق الجیشی  و راه های مواصلاتی انگلیس در رابطه با هند و افغانستان…و ایجاد اغتشاش و ناآرامی در مناطق خلیج فارس …بود. برای احقاق این نیت ماموران آلمانی ماموریت داشتند که توسط خود مسلمانان این نیت را سرانجام دهند… ستوان ( سرگرد ) فریتز کلاین  ماموریت داشت که تاسیسات نفتی در جنوب ایران را منهدم سازد.یعنی همان عملیاتی که لارنس علیه ترکهای عثمانی در شبه جزیره عربستان انجام میداد. علیرغم تصرف ایران ، سیاست آلمان و روسیه موفقیتی برای آنان کسب نکرد  و عملا بعد از جنگ جهانی اول…به انزوای مطلق کشانده شدند واز سوی دیگر موقعیت جهانی و کشورهای درگیر مخاصمه شکل و شمایل دیگری بخود گرفتند.

در ادامه مطلب در مورد شخصیتی صحبت خواهیم کرد که در اشاعه تفکر جهادی اسلامی نقش مهمی  ایفا کرد. بارون ماکس فرایر فون اوپن هایم (Max Freiherr von Oppenheim) متولد کلن آلمان و از سوی پدر ریشه یهودی- کاتولیک دارد. وی بخوبی میدانست که سیاست خارجی آلمان اصولا آنتی سمیتسیم و ضد انگلیس است. بخاطر حرفه باستانشناسی وآشنائی کامل با زبان و فرهنگ مردم مسلمان منطق کوشش میکرد که مسلمانان که درگیر اختلافات قومی و جنگ و جدل های گوناگون بودند در راستای نیت خویش، علیه انگلیس و روسیه البته با تفکر اجتهادی بشوراند. اوپن هایم قبل از پادشاهی ویلهلم دوم کوشید از طریق بیسمارک تزخویش را در میان بگذارد. اما این تز بخاطر یهودی الاصل بودن وی ( از طرف پدر) با سکوتی خاص روبرو شد و وزرات امور خارجه آلمان از آن طفره رفت. توضیح آن رفت علاقه وافر او به باستانشناسی در سوریه (ناحیهتلحلف) که تحت تصرف عثمانی بود موفق به یافتن(1889) کاخ  و مجسمه های چند هزار ساله تمدنی آرامی شد که موجب شهرتش شد و دروازه وزارت امور خارجه را بر روی خویش باز دید. طی توقفی سه ساله در این منطقه با لورنس انگلیسی همپای خویش آشنا شد.ناگفته نماند اکثر یافته های باستانشناسی در منطقه را به کشور آلمان صادر میکرد و اعراب منطقه که در عصر بی خبری میزیستند چنان توجهی بدین موضع از خود نشان نمی دادند.

با آغاز جنگ جهانی ماموریت ماموران کشورهای ذینفع در مناطق مسلمان نشین مشخص شد. لارنس عربستان کوشش میکرد با جلب اعراب خصوصا عربستان  رقبای سیاسی – اقتصادی امپراطوری بریتانیا را کنار زند. اوپن هایم نیز همین ماموریت را داشت که اعراب را توسط جهاد اسلامی علیه بریتانیا بشوراند… وی میکوشید برای جهان اسلام که در پراکندگی و بی خبری محض میزیست مرکزیت و خلافت اسلامی  ( عثمانی) را برای آنان جا اندازد. وی کوشش داشت که پل ارتباطی برلین و استانبول قطع نشود. حتی روزنامه ای با نام (الجهاد) به زبان عربی در این رابطه منتشر میکرد. این نشریه برای آنانی که سواد خواندن عربی را نداشتند با طرح و تصویر موضوعات را تشریح میکرد و در سطح وسیع در مناطق عرب نشین تحت نفوذ انگلستان منتشر میشد.

با پایان جنگ اول و شکست آلمان و ترکیه عثمانی امورات مناطق مسلمان نشین تحت اختیار دفتر مستعمرات قرار گرفت و عملا انگیس و فرانسه این مناطق را در اختیار داشتند و بنا بر سلیقه خویش کشورهای منطقه را درست کردند. گرچه تفکر اوپن هایم در منطقه با شکست روبرو شد… اما این شکست برای بار دوم زمان جنگ جهانی دوم در عصر سلطه نازیسم، امتحان خود را با ناکامی پس داد. تفکر و برگزیدن سیاست آنتی سمیتیسم و ضد انگلیسی  آلمان تقریبا از 150 سال گذشته دائما با عدم موفقیت روبرو بوده و تنها به دشمنی پایان ناپذیر اعراب و اسرائیل یاری رسانده است….

پشت سیاست خارجی آلمان اشاعه تفکر پان اسلامیسم و آنتی سمیتیسم در منطقه مسلمان نشین بود. ماموران سیاست خارجی آلمان وظیفه شان مشخص بود. آنان باید این سیاست را با انواع و اقسام نیرنگ در کشورهای مختلف مسلمان نشین بمرحله اجرا در می آوردند…. این ماموران میکوشیدند تا اعراب و مسلمانان را از طریق جهاد ( تفکری فراموش شده  در اسلام ) که اصلا آمادگی آنرا نداشتند، به قیام علیه انگلیس بشورانند. گرچه تبلیغات ماموران آلمان تا اندازه ای موفقیت آمیز بود… اما به تدریج با تبلیغات وسیع  و صرف هنگفت مالی انگیس و اشتباهات مکرر جاسوسان آلمانی و شروع جنگ جهانی ؛ خنثی شد.

آلمان  برای تحقق جهاد اسلامی علیه کشورهای مسیحی  (انگیس و روسیه) دست به تجربه عجیب و غریب تاریخی زد و این اشتباه تاریخی را در جنگ جهانی دوم نیز تکرار کرد. آلمان اما در ارزیابی خویش چشم از این اشتباه بست که دولت استعمارگر عثمانی ( متحد خویش ) نه از طرف مسلمانان  منطقه محبوب بود و نه تز خلافت اسلامی آن مورد حمایت کلی مسلمانان بود . در اوائل امر گرچه بعضی از مفتی ها و آیات شیعه مردم را به تحکیم زیر یوغ عثمانی دعوت میکردند… اما موفقیت ویژه ای برای دو کشور آلمان و ترکیه نداشت.

شخص شگفت آور دیگری که در جبهه مقابل لورنس ماموریت خود را انجام میداد. سرگرد (فریتز کلاین)…بود . وی نیز ماموریت داشت توسط مردم مسلمان ایران و عراق از نفوذ انگلیس و روسیه البته با اقدامات خرابکارانه جلوگیری کند. با آغاز جنگ جهانی اول فریتزکلاین برای تحقق  خواست وزارت امورخارجه آلمان به مناطق مسلمان نشین اعزام شد. او رهبران شیعه را در عراق ملاقات کرد. او نیز مانند اوپن هایم اعتقاد به جهاد اسلامی داشت… انفجارهای متعدد لوله های نفت در ایران و عراق از اقداماتی بود که در راستای اتحاد مسلمانان و ضربه زدن به انگلیس قلمداد شد.یکی از موفقیت وی – با پرداخت پول هنگفنی – علمای شیعه را به دادن حکم جهاد علیه انگلیس راضی کرد.

در خاتمه باید یادآوری شود: اعراب منطقه از سلطه گری امپراطوری عثمانی ناخشنود بودند و ادعای خلافت برمسلمانان را حق ترک ها نمی دانستند اما به دلیل  ضعف و پراکندگی تاب وتوان جلوگیری از ارتش منظم عثمانی ها را نداشتند. آلمان با ارزیابی اشتباه از اوضاع منطقه تصور میکرد که با اتحاد با عثمانی میتواند حمایت اعراب مسلمان را علیه انگلیس جلب کند . غافل از اینکه خود را وارد جنگی کرد که از قبل مغلوبانش و فاتحانش قابل پیش بینی بودند .پایان