مازیارشکوری گیل چالان
«ترکیه دوره ای جدید و قدرتمند را آغاز کرده. ما آنان را که با پرونده سازی و مونتاژ در فکر ضربه زدن به کشور بودند ازمخفیگاه هایشان بیرون خواهیم کشید ومجازات خواهیم کرد. آنان راهی جز گریز از کشور ندارند. دراین انتخابات مخالفان طعم سیلی عثمانی وارما را چشیدند . . . من گفته بودم اگراین انتخابات را ببازم، استعفا می دهم. اما حالا کمال قلیچداراوغلو و دولت باغچلی بایستی استعفا دهند»
این بخشی ازخطابه نخست وزیرجوان ترک، رجب طیب اردوغان بود که پس ازپیروزی انتخابات شهرداری های ترکیه ایستاده بربالکن حزب عدالت وتوسعه درجمع حامیانش ایراد کرد. شاید بتوان مدعی شد که همواره درپی پیروزی حزب عدالت وتوسعه چنین خطابه ای ازنخست وزیرترک انتظارمیرفت، چرا که ماه ها قبل دراوج اعتراضات خیابانی استانبول که ازتخریب قسمتی ازپارک گزی به جهت بنا کردن مجتمع تجاری رخ داده بود درشهرآدنا عنوان کرده بود:
«تا زمان برگزاری انتخابات محلی، هفت ماه باقی مانده ومن ازشما می خواهم تا اولین درس را از طریق رای دادن به مخالفان بدهید . . . ما آن کاری را که تعدادی غارتگرانجام دادند، انجام نخواهیم داد»
اما آنچه که میتوان ازچالش های روی داده یک ساله اخیردرترکیه به دست داد عبارتند از:
اول: نمایی که ازاعتراضات خیابانی استانبول بدست رسانه های فارسی ارائه داده شد حکایت ازافول وسقوط ستاره اقبال اردوغان درترکیه داشت. اما آنچه را که انتخابات اخیرترکیه وعکس العمل نخست وزیرترک بیانگرآن است اینکه، حق انتخاب سرنوشت بالاخص ازطریق صندوق آرا وپایبند بودن به قواعد بازی دموکراسی میتواند محلل تضاد ها وتقابل ها قرارگیرد. براین اساس آنچه را که میتوان نتیجه گرفت اینکه دولتمردان ومنتقدان دموکرات برخلاف دولتمردان دیکتاتورومنتقدان خشونت گرا راه حل منازعات بازی درقواعد دموکراتیک می دانند. ازاین روسخنان ماه های قبل طیب اردوغان درشهرآدنا دلالت براین دارد که نخست وزیربیش ازهرراه دیگری برای برون رفت ازبحران، آرای ترک ها را به عنوان حکم پذیرفته است وبه مخالفان درس دموکراسی داده است.
دوم: آنچه ازانتخابات اخیرنتیجه میشود اینکه ارائه اخبارترکیه ازسوی شبکه ها وتحلیلگران فارسی زبان شدیدا دچارخدشه بوده. همچنین باید گفت چهره ای را که شبکه های فارسی زبان ازوقایع استانبول به نمایش نهادند چهره سرکوبگرودیکتاتورمآب اردوغان بود که به اعتراض شهروندان وقعی ننهاده. اما پیروزی وراهیابی نامزد انتخاباتی اردوغان به شهرداری استانبول حکایت ازاین دارد که نخست وزیرنه تنها سرکوبگرنبوده بلکه، براساس قواعد بازی دموکراسی حافظ اراده اکثریت دراجرای اموربوده واین اقلیت معترض بوده که قصد داشته پس ازچندین بارهشداردولت همچنان ازراه های غیردموکراتیک اراده خود را براکثریت تحمیل نماید. اقلیتی که پس ازاین همه تبلیغات رسانه ای علیه اردوغان بازهم نتوانستند ازراهیابی کاندیدای متبوعش به شهرداری استانبول ممانعت به عمل آورند مدعی شده بودند، تا وقتی دولت از طرح‌هایش برای ساخت‌وساز در پارک گزی دست نکشد، این پارک را ترک نخواهند کرد. درپی این تصمیم معترضان بود که نخست وزیراظهارداشت:
«صبوری ما رو به پایان است. برای آخرین بارهشدارمی‌دهم . . . نمی‌توانیم بیش ازاین منتظر بمانیم، چون پارک گزی به کسانی که آن رااشغال کرده‌اند، تعلق ندارد، بلکه متعلق به مردم است»
البته پیش ازاین سخنگوی حزب حاکم ترکیه ، “حسین چلیک” ازآمادگی حزب حاکم برای برگزاری رفراندوم درمورد ساخت وسازدرپارک گزی خبرداده بود. حسین چلیک دریک کنفرانس خبری گفته بود:
«ممکن است همه پرسی برگزار کنیم… در دموکراسی ها فقط رای مردم است که تاثیرگذار است . . . فکر می کنیم بعد از نشان دادن این حسن نیت، مردم تصمیم بگیرند به خانه برگردند»
اما آنچه درقبل رجوع به آرای ترک ها روی داد فقط یک چیزبود وآن اینکه گوش معترضان درپارک گزی به راه حل دموکراتیک بدهکارنبود.
سوم: ازجمله چالش هایی که گریبان اردوغان را درصحنه سیاسی ترکیه گرفت چالش ایجاد شده ما بین طیب با همراه قدیمیش فتح الله گولن میباشد. جنبش اسلامی متعلق به گولن که با عنوان خدمت شناخته میشود با پیشینه بیش ازنیم قرن فعالیت های مذهبی واخلاقی اکنون رویا روی نخست وزیرجوان قد علم کرده است. جنبش خدمت به جهات تشکیلاتی آنچنان لایه درلایه است که به درستی نمیتوان به لایه ها ووابستگان آن دست یافت تا پیش ازاین رویارویی همراه وهمگام با اردوغان بود ازیک منظربا حزب حاکم ترکیه هم قدم میباشد. این هم قدمی درپایگاه اجتماعی دوجریان مذکورمیباشد. پایگاه ومخاطبان هردوجریان طبقه متوسط مدرن درترکیه میباشد. ازآنجا که جنبش خدمت وابسته به فتح الله گولن درعرصه های مختلف اجتماعی فعال میباشد دست به حملات شدید علیه دولت اردوغان درفضای مجازی ازجمله یوتیوب زده است. با نظربه اینکه بسیاری ازناظران عرصه سیاست آرای پیشین اردوغان را نتیجه قدرت ونفوذ تحرکات پشت پرده گولن میدانستند. حتی دراسناد افشا شده ویکیلیکس “جیمزفری” سفیرسابق امریکا درآنکارا معتقد است:
« جنبش فتح اله گولن کنترل کامل حکومت ، پلیس وقوه قضائیه ترکیه را به دست گرفته است . . . رهبران حزب عدالت و توسعه در واقع عروسک خیمه شب بازی گولن هستند»
اما انتخابات اخیرترکیه خط بطلانی بود برچنین پنداشتی. اردوغان به دفعات وبا صراحت هرچه تمام ترفتح الله گولن وجنبش اسلامگرایش راهدف حملات خود قرارداد. طیب بارها وبارها حامیان گولن را همچون حشاشین حسن صباح نامید وچند روزمانده به حضورترک ها درپای صندوق های رأی دردیاربکرعلنا جنبش گولن را تروریست خطاب کرد. اردوغان حتی گولن را به مبارزه انتخاباتی فراخواند وخطاب به او چنین گفت:
«ما با ارگنه‌کن مقابله کردیم و حال در کشمکش با یک نئو ارگنه‌کن در پنسیلوانیای آمریکا هستیم. آنها می‌گویند فتح الله گولن درآنجا در انزواست. اگرانزوا می‌خواهی به کشورت بازگرد. اگرواقعا شهامت داری به ترکیه برگرد ورویارو درصحنه سیاست رقابت کن»
البته دفعات حملات طیب به گولن وجنبش خدمت به دفعات بیش ازاین بوده.
اما چرا اردوغان اینچنین آشکارا برگولن تاخت ؟ پاسخ این سئوال را اردوغان پیشاپیش داده است.
اردوغان دراین باب گفت:
« این جنگ یک جنگ هفتاد وهفت میلیونی است. سی مارس تاریخ پیروزی ترکیه و شکست دشمنان ترکیه و مقاطعه کاران داخلی آنها خواهد بود»
حال اردوغان برابرقواعد بازی دموکراتیک جنگ را ازگولن برده وبه همه نشان داده که آرای پیشینش نه به خاطرحمایت های جنبش خدمت بلکه به پشتوانه عملکرد خودش طی مدت دوازده سال اخیربوده است چراکه جنبش اسلامگرای خدمت که فعالیتشان دردوران حکومت آتاتورکیست ها برترکیه ممنوع بود وفعالانش همچنان با زندان وتبعید دست وپنجه نرم میکردند دردوئل اخیررسما ازحزب جمهوری خلق ترکیه که اصلی ترین حزب مدافع افکارمصطفی کمال آتا تورک است حمایت کردند، اما آنچه رخ داد حمایت اسلامیست های گولنی نتوانست فتح الفتوحی برای آتاتورکیست ها به ارمغان آورد. درنهایت دوشمنان سابق با ایدئولوژی های متفاوت درشکست اشتراک را پذیرفتند.
چهارم: اما همچنان میباید درپاسخ به این چرایی برآمد که به کدامین علت ترک ها آرای شان را به نام کاندیداهای اردوغان به صندوق انداختند. پاسخ این سئوال را میباید درعملکرد دوازده ساله اردوغان جستجوکرد. به گونه اجمالی میباید ازرفع موانعی که آتاتورکیست ها درطول حیات حکومتی خود دربرابردموکراسی وآزادی بیان نهاده بودند سخن گفت. همچنین به رسمیت شناختن حقوق برابرکردهای ترکیه وپیشرفت مذاکرات صلح وجهش اقتصادی ترکیه درسالیان اخیر. اما مخالفان وی همواره همچون گذشته بربی برنامه گی خود دراداره اموراجرایی کشورپای می فشرند. آتاتورکیست ها همچنان طیب را متهم به سازش با کردها کرده وخواستارسرکوب ونقض حقوق کردها میباشند. شاید به همین دلیل باشد که درانتخابات اخیرآتاتورکیست ها درمناطق کرد نشین ترکیه به هیچ وجه حتی ازکمترین استقبالی هم برخوردارنبودند.تمام این مسائل علت قرارگرفته اند تا همواره اعتماد جامعه ترک به اردوغان وبرنامه هایش مورد تحسین قرارگیرند.
پنجم: آنچه ازمطالب فوق نتیجه میشود اینکه:
بازی سیاست درقواعد دموکراتیک بهترازقواعد هرج ومرج طلبانه وزن وسابقه جریان های مختلف را نمایانگر میشود. همانگونه که درترکیه چنین شد.
بازی درچنین قواعدی درنهایت موجب شکستن سانسورتحلیلگران ورسانه های خبری میشود. همچنان که رأی اعتماد ترک ها به اردوغان رسانه ها وتحلیل گران سانسورگرایرانی را کیش ومات کرد.
جریان ها وشخصیت های سیاسی که ازوزن قابل قبولی درجامعه برخوردارند سعی براین دارند که راهکارهای دموکراتیک را یگانه ترازوی سنجش وزن خود ورقبا قراردهند وازترازوهای هرج ومرج وخشونت پرهیزداشته باشند.
