نعمت یاورزاده
در طول بیش از یک صده از آغاز کشت اولین بوته چای در ایران ، تولیداین محصول از رونق و رکود ادواری برخوردار بوده است ، شرح تاریخ آن طولانی خواهد بود ، این مختصر را برای تنویر افکار عمومی به تحریر در می آورم .
مصرف عمومی چای در ایران به زمان صفویه بر می گردد که در قهوه خانه های ایجاد شده چای هم عرضه شد و چای بیشتر از قهوه با اقبال مراجعه کنندگان روبرو گردیدو مصرف عمومی پیدا کرد ، ولی هنوز هم عنوان قهوه خانه در فرهنگ مردم ایران جا دارد و به چایخانه ها که دیگر قهوه عرضه نمی شود قهوه خانه گفته می شود .
در سال ۱۲۹۷ اولین بوته چای توسط مرد ایران دوستی بنام محمد میرزا کاشف السلطنه که بعدا” شناسنامه چایکار گرفت در لاهیجان به بار نشست و کشت آن ترویج پیدا کرد و باغات چای از فومن تا کلار آباد کسترش یافت ، برگ سبز چای هم در کارگاه های خانگی با دست تبدیل به چای خشک می شد ، در سال ۱۳۱۴ دو کارخانه چایسازی مدرن در لاهیجان و کلارآباد توسط دولت با فن آوری آلمانی تاسیس شد و به مرور توسط بخش خصوصی چندین کارخانه در مناطق چایخیز احداث گردید.
به دلیل اینکه تجارت چای با یک سابقه سیصد ساله زیر سلطه تجار انگلستان بود و رونق تولید چای در ایران با منافع تجار سابقه دار در تضاد قرار گرفت ، با استفاده از وسایل حمل و نقل مدرن ( کشتی های باری _ کامیون های حمل بار ) بازار سنتی با ورود چای به مقابله با تولید داخلی پرداخت و از همان زمان مبارزه تولید کنندگان چای و تجار چای خارجی ملموس و علنی شد . روایات زیادی از آن در یادها و نوشته ها واسناد می توان بر شمرد . هر زمان که در آمد ارزی ایران از محل فروش منابع زیاد می شد ، این امرموجبات بی توجهی به تولید چای داخلی را فراهم می کرد ، و هر زمان این درآمد کم می شد ، چای ایرانی با رشد نسبی رو برو می گردید ، در این مواقع تقابل تجار سنتی با تولید نمایان تر می شد ودستهای پنهانی از آستین های مختلف بیرون می آمد و موجب سرکوب تولید داخلی می گردید . چند برهه زمانی مثال زدنی است .
در سال های ۱۳۳۰ و ۱۳۳۱ قانونی از طرف دولت مصدق به تصویب رسید که کسانی می توانند واردات چای داشته باشند که در تولید چای فعالیت کنند و به نسبت مقدار تولید از سهمیه واردات برخوردار گردند ، این قانون موجب رونق به یاد ماندنی چای شده و یکباره تولید سالیانه ۳۰۰۰ تن چای خشک طی دوسال به ۹۰۰۰ تن رسید. ولی متاسفانه پس از سقوط مصدق این قانون لغو شد و تولید چای با رکود مواجه گردید تا جاییکه دولت اجبار سازمان چای را تاسیس کر د و این سازمان توانست با کنترل واردات تولید داخلی را تا حدودی سامان دهد .
پس از انقلاب اسلامی به علت جنگ و کنترل شدن مرزها و همچنین نظارت شدید عرضه ارز در بازار ، واردات تولید چای رونق گرفت تا به آن حد که مصرف چای خوب ایرانی با استقبال مردم رو برو شد و سرمایه قابل توجهی از طرف بخش خصوصی به سمت تولید داخلی چای روی آورد و می رفت که چای ایرانی جایگاه واقعی خودرا پیدا کند ، متاسفانه عوامل دستهای پنهان سبب شدند سازمان چای به کمک استانداری گیلان بر خلاف قانون جاری وقت تولید چای را در انحصار دولت در آورد و حتی موانعی برای خروج چای توسط بخش خصوصی از استان ایجاد گردید و با معاملات چای ایرانی توسط بخش خصوصی همانند خرید و فروش کالای قاچاق برخورد می شد .
در سال های ۱۳۸۴و۱۳۸۵ صادرات چای توسط سندیکای کارخانجات چای شمال ساماندهی شده بود و بسته بندی هایی که آرم سندیکا داشت صادر می گردید و این بسته بندی در خارج از کشور از اعتبار خوبی برخوردار شده بود با در آمد حاصل از صادرات سندیکا توانسته بود با چای مرغوب و بسته شکیل و تشویق خریداران با جایزه نفیس و ایجاد اطمینان در مصرف کنندگان حضور موثری در بازار پیدا کند ، که بازهم دست های پنهان کار خود را انجام داده و یکباره بدون هیچ منطقی استانداری گیلان اعلام داشت چای های تاریخ گذشته فاصد در حال صادرات است و مانع صادرات چای سندیکا گردید و تمام آن فعالیت بی ثمر ماند .
در سال کذشته سازمان مرکزی تعاون روستایی مقدار چای موجود خود را که ۵۲ هزار تن بود تحت ضوابط قانونی به معرض فروش گذاشت ، برای اینکه این مقدار چای که توسط سازمان تعاون روستایی از بهترین تولیدات کارخانه ها به ازای بهای برگ سبز تحول گرفته بود برای صادرات ساماندهی شده و به صورت متمرکز و با نظارت صادر، تا هم بازار جدیدی برای چای ایرانی ایجاد گردد و هم گردش مالی آن برای تولید هزینه شود ، بصورتی برنامه ریزی شد که این مقدار چای در کارخانه های چایسازی بازفرآوری شده و یکسان و در کیسه های نو برای صادرات عرضه گردد .این عمل از بهمن ماه سال آغاز گردید ، و بصورت بسیار سازمان یافته در حال انجام بود و با دریافت معتبر ترین گواهی های بین المللی به مقصد کنیا ، هندوستان ، گرجستان ، ترکیه ، قزاقستان حمل گردید و میرفت که جایگاه ویژه ای برای چای ایران ایجاد کند و خریداران خارج از کشور به چای فرآوری و یک دست شده اعتماد پیدا کرده بودند و به آن روی آورده و به قیمت قابل قبول آنرا خریداری می کرده و برای اولین بار در تاریخ بازرگانی چای ایرانی بهای آنرا پیش پرداخت می کردند و موجب خوشحالی همه تولید کنندگان دلسوز شد و شور و نشاطی در تولید ایجاد کرده بود . ولی باز هم همان دست های مرموز کار خود را کرده و استانداری بدون هیچ دلیل منطقی و کارشناسی و فقط به بهانه شانتاژ های هدفمند و نخ نما شده از زبان آدم های معلوم الحال از این عملیات جلوگیری نمود و موجب خدشه دار شدن تعهدات سازمان تعاون روستایی به خریدار و همچنین تحمیل ضرر و زیان عمده به طرفین معامله گردید .
حال آیا کسی هست که از مقام استاندار قبلی سوال کند که برخلاف تذکرات وزارت جهاد کشاورزی ،سازمان بازرسی کل کشور و سازمان چای کشور با کدام بررسی کارشناسی ومنطق تجاری جلوی این کار کرد شفاف و روشن و تحت نظارت کلیه ارگان های نظارتی رسمی را گرفته است تا چای های کهنه و سنواتی که تولید سال های دور بوده بشکل غیر قانونی و بصورت پنهانی از انبارهای سازمان چای سابق به نام چای ایرانی صادر شوند . استناد به گزارشات محرمانه کذب و دروغ معاون استاندار مبنی بر اینکه ده کانتینر از چای صادراتی موصوف از مشهد به گیلان برگشه وقتی به ایشان ثابت شد که این دروغ هدفمند برای منظور خاصی عنوان شده است چرا با دروغگو برخورد نشد ؟
شور بختانه اینها تماما” حاصل تاثیر مخرب عواملی است که به راحتی با لطمه زدن به منافع ملی به کمک سود جویی کسانی که به نابودی تولید ملی به نفع خود می اندیشند بار خود را می بندند و بل تزریق جو نا امن تجاری وشغلی بزرگترین آسیب ها را به فعالیت حرفه ای به تولید ملی وارد می کنند .
امید است با بینش منطقی و دیدگاه کارشناسانه به رونق تولید ملی بپردازیم .
نعمت یاورزاده ۲۴/۷/۱۳۹۲
