رضا پرچی زاده
پس از کاربردِ سلاحِ کشتارِ جمعیِ شیمیایی در سوریه که به قتلِ نزدیک به ۱۵۰۰ انسان انجامید، و دولتِ آمریکا و برخی دولِ غربیِ دیگر آن را به رژیمِ اسد نسبت دادند که به قولِ باراک اوباما با این کار از «خطِ قرمز» عبور کرد، آمریکا و انگلیس بلافاصله نیروهای خود را به سوی سوریه گسیل داشتند تا به این کشور «حملهِ محدود» کرده و چند پایگاه که مشکوک هستند به زرادخانهِ شیمیایی بودن را با موشک و از طریقِ حملهِ هوایی – بدونِ اینکه نیرویی در سوریه پیاده کنند – موردِ هدف قرار دهند. ادعای اولیهِ دولتهای این دو کشور دربارهِ چنین عملی این بود که این به قصدِ دفاع از حقوقِ بشر است که می خواهند در سوریه «دخالتِ بشردوستانه» کنند.
با این وجود، ظاهرا در پیِ برخی سیاستها، رایزنی ها و موانع، دولتِ انگلیس اخیرا ادعای خود را پس گرفت، فرانسه و ترکیه به جای انگلیس به آمریکا پیوستند، و باراک اوباما حمله به رژیمِ اسد را منوط به رایِ کنگرهِ آمریکا کرد. در این مدت، در حالی که آتشِ حمله می رفت که سرد بشود، حملهِ شیمیاییِ دومی در قطعِ محدود در حوالیِ حلب صورت گرفت که باز آتشِ حمله را تیز کرد (اینکه زمانبندیِ این حملهِ دوم چقدر مناسبِ حالِ حمله-خواهان است خود نکتهِ قابلِ توجهی است). بدین ترتیب، تا اتخاذِ تصمیمِ نهایی از سوی کنگرهِ آمریکا، دنیا با عصبیت در انتظار خواهد نشست تا ببیند که بالاخره سرنوشتِ سوریه پس از دو سال جنگِ داخلیِ خانمانسوز که تا به امروز به کشتارِ حداقل یکصدهزار نفر انجامیده به کجا ختم خواهد شد.
به نظرِ نگارنده اما این ادعای اوباما و همراهانش بیشتر موضعگیری ای غیرِعملی و از سر رفعِ تکلیف است تا تصمیمی جدی؛ چرا که زدنِ دو سه جا – گیریم هم که درست تشخیص داده باشند و آن دو سه جا واقعا زرادخانه های شیمیایی باشد – دردی را از سوریه درمان نمی کند؛ زیرا که این در اصل تمامیتِ رژیمِ اسد و در پشتِ آن جمهوری اسلامی است که با سرکوبِ خشونت-بارِ انقلابِ مردمی سوریه، این کشور را به نابودی کشانده است؛ و هرچقدر هم که زرادخانه ها موردِ هدف قرار بگیرند، تا زمانی که رژیمِ اسد بر سرِ کار است و از طریقِ جنگلِ بی-در-و-پیکری به نامِ عراق به دستِ جمهوری اسلامی تغذیهِ نیرویی و تسلیحاتی می شود، آش همان آش و کاسه همان کاسه خواهد بود.
به علاوه، آمریکا – تا آنجا که بر اساسِ شواهد و وقایع تا به امروز مشخص است – دو مانعِ اصلی بر سرِ راهِ این مداخلهِ بشردوستانه در سوریه خواهد داشت. اول اینکه راهِ درستِ مداخلهِ بشردوستانه در سوریه، از طریقِ ایجادِ اجماع در سازمانِ ملل و فراهم آوردنِ نیرویی چندملیتی تحتِ نظارت و فرمانِ سازمانِ مذکور می باشد. با این وجود، اگر این قضیه در شورای امنیتِ سازمانِ ملل مطرح شود، با وجودِ روسیه و چین که در جبههِ جمهوری اسلامی و در نتیجه پشتِ رژیمِ اسد قرار دارند، بحثِ مداخلهِ بشردوستانه به احتمالِ بسیار زیاد وتو خواهد شد؛ کمااینکه گفتگوهای جاری در این شورا دربارهِ موضوعِ مذکور هم تا به حال بی-نتیجه مانده است.
دوم اینکه متحدِ همیشگیِ آمریکا یعنی انگلیس هم در این جریان پشتِ آمریکا را خالی کرده است. در شادیِ عمومیِ خوش-خیالانه و در عینِ حالِ بی-معنای «ضدِجنگ» از رایِ پارلمانِ انگلستان به عدمِ مشارکتِ بریتانیا در حمله به رژیمِ اسد (که اوباما را هم توی رودربایستی انداخت تا تصمیم را به کنگره ارجاع دهد)، کمتر کسی توجه کرد که این تصمیم ممکن است لزوما ضدِجنگ نبوده باشد، و به احتمالِ زیاد از نگرانی های دیگری آب خورده باشد. در چند ماهِ اخیر، بریتانیا بسیار تلاش کرده تا روابطِ خود با جمهوری اسلامی را بهبود بخشد تا بدین وسیله باز دستش در خاورمیانه باز شود. اکنون، انگلیس می داند که هر ضعفی که در رژیمِ اسد ایجاد شود، تبعاتِ مستقیمش گریبانِ جمهوری اسلامی – یعنی متحدِ بالقوهِ انگلستان در منطقه – را خواهد گرفت؛ لذا انگلیس در حالِ حاضر ترجیحش بر این است که به تضعیفِ جمهوری اسلامی و قدرت-گیریِ متحدانِ آمریکا در منطقه و در نتیجه افولِ منافعِ خودش کمک نکند.
با وجودِ همهِ این موانع، اگر اوباما در نهایت تصمیم گرفت جدا به منظورِ «مداخله بشردوستانه و جلوگیری از ادامهِ فجایعِ انسانی» در سوریه، بر خلافِ موازینِ سازمانِ ملل، به تنهایی – یا با تاییدِ اندکی از سوی متحدانش – پیش برود، باید دو کار بکند تا هدفش تامین شود: سوریه را اشغال و رژیمِ اسد را سرنگون کند تا راه را بر تجهیزِ این رژیم توسطِ جمهوری اسلامی ببندد؛ عربستان را وادار کند تا از حمایتِ القاعده و اخوان المسلمین و سلفی ها – که بعضا جنایتکارتر از رژیمِ اسد هستند – دست بکشد؛ تا بدین ترتیب انقلابیونِ واقعی بتوانند یک حکومتِ انتقالی معقول و مشروع تشکیل دهند. با توجه به شرایطِ حاضر و ادعای «حملهِ محدود» اما این گزینه ها بسیار دور از نظر می نماید. بنابراین، باید صبر کرد و دید که پردهِ آخرِ تراژدیِ سوریه به کارگردانیِ دو بلوکِ پسا-جنگِ-سردِ شرق و غرب در نهایت چگونه رقم خواهد خورد.
