مازیار
سوریه، منطقه ای درجغرافیای سیاسی با مرزهای مشخص وملت ودولت که کشورخوانده میشود. اما شاید بتوان آنچه را که اکنون درسوریه رخداد نموده آینه ای تمام نما ازجنگی جهانی درمنطقه جغرافیایی به مراتب کوچک ترومحدود تردانست. تا کنون هرآنچه احتمال میرفت درصحنه سیاست داخلی وخارجی یک کشوربه وقوع بپیوندد درسوریه واقع گردیده. درصحنه جنگ نظامی هم تغییروتحولات درلحظه رخ مینماید واین همه ابعاد بحران درسوریه را گسترده وزوایای پیدا وپنهان بسیاری را دراین منطقه حادث نموده که شاید تحلیل زوایای گوناگون وبعضا نا همگون روی داده درسوریه را ازسهولت به درآورده است. استفاده ازبمب های شیمیایی درروزهای اخیرسوریه را درصدراخبارجهان قرارداده است. ازاین جهت آنچه درسوریه رخ داده ازجهاتی قابل تأمل است.
*آنچه درسوریه رخ میدهد به تقابل بشاراسد ونیروهای شورشی محدود نمی شود. نزاع درسوریه حالتی دوگانه به خود گرفته است. درنگاهی بحران ازداخل مرزهای سوریه به خارج مرزها سرایت وتقابل فیزیکی بس شدیدی را میان دول وجریان های مختلف سیاسی وعقیدتی ایجاد کرده است وگویی روزبه روزنزاع فیزیکی درخارج ازمرزهای سوریه گسترده میشود. اما دردیگرنگاه منازعه داخلی درسوریه ارمغان نزاع میان قدرت ها وجریان های عقیدتی درخارج ازمرزهای سوریه میباشد. تحلیل این هردونگاه به بحران سوریه بسیاردشواراست. چرا که بواقع نمیتوان دریافت کدام یک ازدونگاه بردیگری سیطره وعاملی برای دیگری میباشد. نقش رژیم کنونی ایران وروسیه درحمایت ازدولت دیکتاتوربشاراسد وازسویی دیگرنقش عربستان وقطردرحمایت وتجهیزنیروهای تروریست مخالف بشاراسد ودراین بین نقش پیچیده دولت ترکیه درحمایت ازشورشیان سوری والبته نقش دوگانه اش دررابطه با کرده های مخالف اسد ازاهمیت ویژه ای برخورداراست.
**رژیم کنونی ایران بارها وبارها سوریه را خط قرمزخود اعلام کرده است، حتی کاربدانجا انجامیده است که ازشخصیت های امنیتی رژیم ایران حفظ سوریه را ازحفظ خوزستان ایران مهمترشمرده است. بنا بر این دست اظهارات بی شک رژیم کنونی ایران درحمایت همه جانبه ازدولت دیکتاتوربشاراسد به گونه ای همه جانبه فعال عمل کرده است. البته دراین موضع روسیه وچین نیزبا رژیم ایران هم داستان هستند. اما آن سوی میدان هم وضعیت برهمین منوال میباشد. پادشاهی عربستان وقطرهم به جهات مالی، نظامی جریان های سلفی تکفیری را به عنوان جهاد درسوریه مورد حمایت گسترده قرارمیدهند. اینکه رژیم ایران، ترکیه، عربستان ودیگردول چه منافعی دربرافروختن آتش جنگ درسوریه دارند محل بحث نمیباشد، آنچه محل بحث است اینکه اشعه های کینه ونفاق درسوریه روزبه روزدرحال وسعت وعالمگیرشدن است.
نزاع برسرمنافع به نزاع عقیدتی میان شیعیان وسلفی ها مبدل شده است. بحران سوریه بهانه ای برای زورآزمایی حزب الله لبنان وشیعیان عراقی ازیک سوونیروهای سلفی ونزدیک به القاعده تحت عنوان جبهه النصره درسوی دیگرمبدل گشته است.
اما آنچه بحث سوریه را به بحثی بسیارجدی تغییرداد استفاده بمب ها وگازهای شیمیایی درحومه شهرتاریخ سازدمشق است. آنچه که تا کنون ازقبل این عمل وقیحانه مترتب شده وامکان میرود مترتب شود عبارتند از:
*اخلاق توانسته است درسیاست نقش آفرینی کند. تا کنون اجماع جهانی ازسوی سیاست مداران ورسانه های خبری ومجامع بین المللی حقوق بشری وپزشکی همچون پزشکان بدون مرزعمل مزبوررا شدیدا محکوم نموده اند. حتی طرفین خارجی درگیردرنزاع سوریه همچون ایران، ترکیه، امریکا، روسیه ودیگردولت ها که دربرافروختن نزاع سوریه نقش داشته وبرمحوریت منافع خود عمل میکرده اند تحت تأثیرافکارعمومی به تقبیح ومحکوم نمودن استفاده ازگازشیمیایی درحومه دمشق پرداخته اند.
**همانگونه که بسیاری ازکنوانسیون های بین المللی وفرهنگ ها وقواعد نوشته و نانوشته صلح جویانه دربستروقوع جنگ های خانمان سوزودرطی اعمال وحشیانه به قاعده مبدل گشت وازورای آنها صلحی پدیدارگشت شاید این بارهم محکومیت بکاربردن گازهای شیمیایی موجبات بیداری وژدان جهانی را درپی داشته ودولت مردان ومنفعت طلبان نزاع کنونی را اجباربه صلح ومتعاقب آن قواعدی جدید درتقبیح نسل کشی پدید آورد.
***البته محکومیت استفاده ازگازهای شیمیایی میتواند پیامدهای مخرب ومعکوسی هم دربرداشته باشد واین پیامدهای مخرب میتواند ناشی ازهمان علل منفعت طلبی دولت ها وجریان های خارجی منازعه درسوریه باشند. تا کنون آنچه مجهول مانده این است که کدام طرف درگیرازاین گازهای شیمیایی درجهت مقابله با طرف دیگراستفاده نموده است. تا کنون دولت بشاراسد اجازه بازرسی ازمحل وقوع جرم را برای تیم بازرسان سازمان ملل متحد صادرنموده است. اما گویی همزمان با محکومیت وآغازبازرسی برای روشن شدن ابعاد قضیه اردوکشی طرفین خارجی تخاصم درسوریه آغازودول منفعت طلب قصد براین دارند به هرترتیب که شده مسئله واقع شده را به نفع خود مصادره به مطلوب کرده وازآن به عنوان اهرم فشاری دربرابرطرف مقابل استفاده نمایند.
دراین خصوص نزاع میان امریکا وروسیه بسیارشاهدی ارزنده است.
جان هیگل وزیردفاع امریکا ازآمادگی امریکا درصورت محرزشدن استفاده اسد ازگازهای شیمیایی خبرداده وعنوان داشته:
« نیروی دریایی این کشور در آب های نزدیک‌تر به سوریه مستقر می شود تا در صورت دستور باراک اوباما برای اقدام نظامی علیه سوریه، آمادگی داشته باشد . . . پس از انتشار گزارش‌های مربوط به استفاده دولت سوریه از سلاح شیمیایی علیه غیرنظامیان، رییس جمهور آمریکا از پنتاگون، وزارت دفاع، خواسته است گزینه های متفاوت نظامی را در نظر داشته باشد»
اما پیش ازاین روسیه که ازمتحدان اصلی بشاراسد وازصحنه گردانان اصلی بحران سوریه است شورشیان مخالف دیکتاتورسوریه را مسئول جرایم اخیردانسته ووزارت امورخارجه اش اعلام داشته بود:
« شواهدی وجود دارد که نشان میدهد شورشیان مخالف دولت سوریه مسئول حمله شیمیایی روز چهارشنبه بیست ویک اوت (سی مرداد) درحومه دمشق، پایتخت بوده‌اند . . . یک راکت حامل مواد شیمیایی از یکی از مناطق تحت کنترل شورشیان پرتاب شده و شورشیان حتی قبل از انجام حمله، جزییات مربوط به مسئول دانستن دولت سوریه را در این حمله در اینترنت گذاشته بودند»
گویا هنوزعامل استفاده ازگازهای شیمیایی درحومه دمشق مشخص نشده طرفین درگیرپشت پرده به روی پرده آمده وعلنا برای یکدیگررجزخوانی میکنند. دراین میان رژیم ایران هم باری دیگرسکوت را شکست تا ازغافله عقب نماند. درپی اظهارات وزیردفاع امریکا،یک مقام نظامی رژیم ایران عنوان داشت:
« آمریکا محدوده خط قرمز جبهه سوریه را می‌داند و هرگونه عبور از خط قرمز سوریه پیامدهای شدید برای کاخ سفید در پی خواهد داشت»
گویی دولت های متخاصم را قصد براین است که برمحوریت قدرت وبا مبنا قراردادن منافع خود حقوق انسان ها را نادیده گرفته وهمواره انسانها را قربانی منافع خود نمایند. بی شک اگردیدگاه اخلاق محوردربحران استفاده ازگازهای شیمیایی درسوریه غالب نیاید دیدگاه منفعت محوردولت ها آتش جنگ را شعله ورترونسل کشی را فراترازآنچه تا کنون بوده است خواهد برد.
