ونداد اولادعظیمی
برخی منابع خبری در ایران از مورد استفاده قرار گرفتن خاک ایران در ساخت جزایر مصنوعی امارات خبر می دهند. به گزارش فعالان در تبعید و به نقل از مشرق، عدم واکنش مناسب دستگاه دیپلماسی ایران در برابر گستاخی های اماراتی ها ظن این موضوع را افزایش می دهد که در سال‌های آینده آنان بر اساس قاعده تعیین مرز آبی دو کشور از خط ساحلی که بر اساس آن «آب‌های تحت حاکمیت» ۱۲ مایل و «آب‌های تحت صلاحیت» ۲۰۰ مایل از مرز خاکی هر کشور فاصله دارد، نسبت به گسترش مرز آبی خود با دیگر کشورها ادعا‌هایی را مطرح کند و برای کشورهای همسایه از جمله ایران مشکل‌ساز شود.
امارات از یک سو با ساخت نرم این جزایر مصنوعی و از سوی دیگر با طرح ادعاهای واهی نسبت به حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه ظاهرا سودای شومی را در ذهن می پرورد.
در صورتی که جزایر مزبور در این منطقه به طور کامل احداث و به بهره برداری برسند، احتمال آنکه امارات اداعاهای تازه ای را در خصوص مرز های آبی و اب های سرزمینی خود مطرح کند زیاد است. این جزایر مصنوعی در مجموع خط ساحلی دبی را ۱۲۰ کیلومتر افزایش می‌دهند.
جزیره نخل دیرا: ساخت آن از سال ۲۰۰۴ آغار شده است. این جزیره دارای ۴۱ شاخه است و مساحتی بیش از شهر پاریس را در بر می‌گیرد و به بیش از یک بیلیون متر مکعب شن و سنگ نیاز دارد. این جزیره مساحتی به طول ۱۴ و عرض ۸٫۵ کیلومتر را دربرمی گیرد و ۸۰ کیلومتر مربع مساحت کل آن است.
جزایرجهان: جهان از ۳۰۰ جزیره مصنوعی به شکل نقشه جهان تشکیل شده‌است و در ۴ کیلومتری ساحل دبی، واقع شده‌است. این پروژه زاییده فکر شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، حکمران دبی است. اندازه هر جزیره از ۲۳٬۰۰۰ متر مربع تا ۸۴٬۰۰۰ متر مربع متفاوت است و ارتفاع آن بین ۵۰ تا ۱۰۰ متر از سطح دریاست. مساحت آن ۹ کیلومتر طول در ۶ کیلومتر عرض و توسط یک موج شکن بیضوی شکل احاطه شده‌است. مسافت بین جزایر توسط قایق یا هلیکوپتر طی می‌شود. قیمت هر جزیره از ۱۵ میلیون دلار تا ۴۵ میلیون دلار متفاوت است. لایروبی از سال ۲۰۰۴ آغاز شده‌است. این مجمع الجزایردر ۴ کیلومتری ساحل منطقه جمیرا واقع شده است.
جزیره جمیرا: این جزیره دارای ۱۷ شاخه عظیم است که توسط یک حصار ۱۲ کیلومتری حفاظت شده است. برای به سطح آب رساندن این سازه، بسیار بیشتر از ۵۰ میلیون متر مکعب خاک مورد نیاز است. ساخت این جزیره در سال ۲۰۰۱ آغاز شد، مساحت این جزیره ۵ در ۵ کیلومتر است
جزیره جبل علی: ساخت این جزیره در سال ۲۰۰۲ آغاز شد. این جزیره ۵۰ درصد از جمیرا بزرگ‌تر است.
جزایر چهارگانه مصنوعی قرار است درست در مجاورت تنگه هرمز احداث شوند و مشخص است که اهمیت استراتژیک یک تنگه آن هم در منطقه ای نظیر خلیج فارس که قطب صادرات نفت به شمار میرود تا چه میزان است
گفتنی است بر اساس ماده ۸۷ عهدنامه حقوق دریاها، کلیه کشورها حق ساخت جزایر مصنوعی و سایر تأسیسات مجاز از نظر حقوق بین الملل را در دریای آزاد دارند، به شرط آنکه به حقوق کشورهای ساحلی در منطقه فلات قاره خدشه ای وارد نسازند.
بر اساس کنوانسیون حقوق بین الملل دریاها حاکمیت دولتها در دریای سرزمینی به جز در حق عبور بی ضرر کشتی ها مطلق است؛ بنابراین، این حق به آنها داده شده است که به ساخت این جزایر یا سایر تأسیسات مصنوعی در این محدوده آبی مبادرت کنند و هیچ خدشه ای بر حقوق آنها وارد نیست. افزون بر این، در منطقه انحصاری ـ اقتصادی نیز دولت ها برای استفاده های تحقیقاتی یا استخراج منابع معدنی و غیرجاندار زیر بستر دریا از حق ساخت تأسیسات مصنوعی برخوردار شده‌اند. ماده ۵۶ کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریاها حق ساخت جزایر مصنوعی را برای دولتها قائل شده است.
بر پایه ماده ۵ کنوانسیون ۱۹۵۸، تأسیسات ویژه کشف و استخراج منابع طبیعی در فلات قاره، منزلت حقوق جزایر (طبیعی) را ندارند و در تعیین مرزهای دریایی هیچ امتیازی برای کشور مالک جزیره مصنوعی ایجاد نمی‌کند. پس بر پایه کنوانسیون ۱۹۵۸، جزایر مصنوعی نمی‌توانند پایه ای برای خط مبدا باشند.
هرچند در قوانین بین المللی جزیره های مصنوعی، ملاکی برای تعیین مرز محسوب نمی شوند، به طور حتم قضیه در مورد پیشروی ساحل فرق می‌کند، در حقیقت با پیشروی ساحل یکی از دو کشور، توانایی چانه زنی امارات برای تعیین مرزها افزایش می‌یابد.
طبق تعاریف سیاسی، «آب‌های تحت حاکمیت» ۱۲ مایل و «آب‌های تحت صلاحیت» ۲۰۰ مایل از مرز خاکی هر کشور فاصله دارد. بدین ترتیب اگر کشورهای عربی با ساخت جزایر مصنوعی بر بخش خشکی کشور خود اضافه کنند، هیچ بعید نیست که در سال‌های آینده بیشتر از آنچه حق واقعی خودشان است، طلب کنند. هر چند از نظر حقوق بین‌الملل ساخت جزایر مصنوعی، باعث ایجاد تغییر در خط مبدا نمی شود، مسأله ای که ممکن است در آینده ما با آن مواجه شویم، توقعاتی است که از طرف امارات مطرح خواهد شد؛ مانند خط مبدا، منطقه انحصاری و…
در همین ارتباط سرلشکر سید یحیی رحیم صفوی فرمانده سابق سپاه پاسداران چندی پیش در چهارمین کنگره ملی جغرافیایی سیاسی و ژئوپلتیک در تالار امام علی دانشگاه تربیت مدرس ضمن هشدار جدی به امارات از طرح آنها برای ساخت جزایر مصنوعی و جابجایی مرزهای آبی شان خبر داد.
دستیار رهبر جمهوری اسلامی در امور نظامی در ادامه به سناریوی امارات اشاره و یادآور شد: امارات عربی متحده در نظر دارد با احداث این جزایر تغییر مرزهای دریایی را از نظرحقوقی پی گیری کند و در این راه از حمایت های قدرت های فرامنطقه ای نیز بهره برد.
این فرمانده نظامی در ادامه با بیان اینکه امارات عربی متحده با طولانی کردن سواحل خود در صدد بین المللی کردن اختلافات خود با ایران بر سر جزایر سه گانه ایران در ابعاد بین المللی است گفت: بهترین و سریع ترین راه مقابله این است که بر مسائل زیست محیطی و اکوسیستم منطقه خلیج فارس تاکید کنیم چون احداث این جزایر اکوسیستم منطقه را به خطر می اندازد.
منوچهر متکی نیز در زمان تصدی اش در وزارت خارجه مسئله محیط زیست را یکی از نگرانی‌های منطقه خلیج فارس برشمرده و در این باره تاکید کرده بود که منطقه خلیج فارس به دلیل داشتن منابع انرژی و ترافیک حمل و نقل و تجارت از اهمیت بالایی برخوردار است.
وزیر سابق خارجه در ادامه از احداث جزایر مصنوعی در خلیج فارس انتقاد کرده و گفته بود که احداث جزایر مصنوعی تبعات زیست – محیطی فراوانی برای منطقه خلیج فارس به دنبال دارد و موجب کندی گردش آب خلیج فارس می‌شود.
وی تاکید کرد: بر اساس محاسبات علمی فاصله گردش آب در حوزه خلیج فارس از بدو ورود تا خروج و آمدن آب جدید به خلیج فارس به بیش ۲۰ درصد افزایش یافته است و در صورت ادامه این روندخلیج فارس ممکن است به یک باتلاق تبدیل شود بنابراین باید با دقت بیشتری به موضوع ایجاد جزایر مصنوعی نگریسته شود.
