احسان دهکردی
با شکل گیری انقلاب مشروطه در ایران قانون اساسی و مجلس شکل می گیرد، استبداد و حکومت مطلقه شکسته می شود، و دخالت گری مردم در امور سیاسی وارد مرحله جدیدی می گردد. با شروع جنگ جهانی اول و ایستادگی مجلس در مقابل روس و انگلیس مجلس تعطیل می شود،و شرایط کودتا بعد از پایان جنگ جهانی آماده می شود.
کودتای انگلیسی سال ١٢٩٩ و شکل گیری دیکتاتوری رضاخان سردار سپه ،بار دیگر قدرت مطلقه را در پوشش دیگری بوجود می آورد.
با شکل گیری دولتهای شبه مدرن در ایران وتأکید بر تمرکز دولت و به تناسب آن اعمال قدرت سیاسی از طریق فرهنگ وارداتی و ادبیات و زبان دولتی زبانها و فرهنگ اقوام در مناطق مختلف ایران سرکوب شدند. در این رابطه مبارزات اقوام ایرانی گواه حق خواهی آنهاست.
در سوی دیگر این شبه مدرینسم وارداتی اما شکل گیری ملت ایران و دولتهای مدرن تحت حاکمیت به ظاهر رسمی قانون ،پارلمان و تفکیک قوای سه گانه بود. به هر صورت آنچه که بعد از شکل گیری قوانین در ایران معیار قضاوت بود.همان قوانینی بود که نمایندگان مجلسین مؤسسان وملی به آن رأی داده بودند.
بر پایه همین قوانین در کشور حقوق شهروندی در ایران شکل می گیرد این قوانین که از تجربیات کشورهای اروپائی گرفته شده،محدودیتها ، آزادیها و وظائف فرد را در یک جامعه مدنی مشخص می کند.
دقیقاً در چارچوبه حقوق شهروندی است که می بایستی تمایزهای زبانی و فرهنگی وحقوق ویژه این شهروندان در مناطق مختلف کشور در قانون تدوین شود.
باید زبان مادری زبان رسمی این مناطق و فرهنگ و رسوم آنها حقوق شهروندی آنها باشد.
ویژه گی جامعه ایرانی در همزیستی مردمی است که با توجه به تنوع فرهنگی و زبانی قرنهاست در کنار هم زیسته اند و تنوع فرهنگی و زبانی نه تنها جدائی و پراکندگی میان ایرانیان بوجود نیاورده بلکه با گذشت زمان پیوندهای محکمی را میان آنها ایجاد کرده است.
دکتر مصدق بعد از مشروطه زبان روشن و دقیق قانون و حقوق شهروندی در ایران با یک شعار ملی بود، استقلال و آزادی برای مردم ایران.
سپتامبر ۲۰۱۰
