هر گونه استفاده از این مطلب تنها با ذکر منبع مجاز میباشد.
ژاله وفا
همانگونه که در مقاله" اثرات تحریمها بر صنعت نفت ایران" اشاره کردم، تحریمها و مجازاتهای اقتصادی شورای امنیت سازمان ملل ، اتحادیه اروپا و نیز آمریکا و کانادا که در مجموع صنعت نفت و گاز ایران را نشانه گرفته اند بر روی صنعت نفت ایران اثرات عظیمی نهاده است ومشخص ساختم که ادعای مسعود میر کاظمی "وزیر" نفت نظام ولایت فقیه مبنی بر اینکه :"تحریمهای اخیر علیه ایران هیچ اثر بر روی صادرات نفت و گاز ایران نخواهد داشت! " حتی با داده ها و اطلاعات سایر مقامات مسئول نظام حاکم مردود میباشد. اما اکنون در صنعت گاز نیز شاهد اتخاذ سیاست نسنجیده جدیدی میباشیم که نتیجه بلا فصل آ ن هدر دادن سرمایه گذاریهای انجام شده تا اکنون در تولید گاز مایع است. در تاریخ ۲۳ تیر ماه امسال اکونیوز به نقل از قلعه بانی مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران خبر داد که :" ایران در سیاستهای تولید ال.ان.جی( گاز مایع ) خود با توجه به مزیت‌های نسبی ایران در انتقال گاز، بازنگری میکند!و با توجه به هزینه‌هایی که قرار است برای سرمایه‌گذاری در تولید و صادرات ال.ان.جی انجام شود، صادرات گاز با خط لوله مناسب‌تر خواهد بود "
قبل از اینکه به بررسی علل این بازنگری بپردازیم. مختصری اطلاعات در مورد وضعیت تولید ،مصرف ، صاردات و واردات گاز ایران ،ما را از شرایط تصمیم گیریهای نظام ولایت فقیه برای برنامه ریزها در صنعت نفت و گاز و نیز بازنگریها یاری میرساند .
خوانندگان گرامی مستحضرند که سیستم آماری موثقی متاسفانه در نظام ولایت فقیه وجود ندارد به نحوی که با مراجعه به سایت وزاتخانه های مربوطه بتوان من بای مثال آمار دقیق از میزان مصرف و تولید و صادرات و واردات سال گذشته را بدست آورد. بلکه بایستی اطلاعاتی مربوطه را از میان مصاحبه ها ی مسئولین که در فواصل زمانی متفاوتی ارائه میشوند استخراج کرده در مقایسه با هم قرار داد تا پی به واقعیت آنچه در این حوزه میگذرد برد.
اطلاعات ذیل را در باره صنعت گاز ایران بدینوسیله در دسترس خوانندگان گرامی قرار میدهم:
۱ – به نقل از غنیمی فرد معاون سرمایه گذاری شرکت ملی نفت ایران:"ایران با داشتن ۲۸ تریلیون متر مکعب بعد از روسیه دارای دومین ذخایر گاز جهان است.( نگارنده : کشور روسیه با ۲۵.۲درصد و ایران با ۱۵.۷ درصد و قطر با ۱۴.۴ درصد، بیشترین سهم را از منابع گازی جهان در اختیار دارند.)
۲:اکونیوز۲۳ اسفند ۸۸ گزارش کرد که : علیرضا غریبی مدیر عامل شرکت مهندسی و توسعه گازاظهار داشته است : براساس برنامه پنجم توسعه ظرفیت تولید گاز ایران به بیش از یک میلیارد متر مکعب افزایش پیدا خواهد کرد. بنابر این تا ۵ ماه قبل ایران ظرفیت تولید روزانه ۱میلیارد متر مکعب گاز را نداشته است .
۳- جواد اوجی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران میزان نیاز به سرمایه گذاری در صنعت گاز را در تاریخ۱۱ مرداد ۸۹ در همایش مدیران ارشد صنعت نفت، اینگونه اعلام کرد :"تا پایان برنامه پنجم توسعه (۱۳۸۹-۱۳۹۳ )به سرمایه گذاری ۳۷ میلیارد دلاری در صنعت گاز نیاز است و برای دستیابی به تولید ۱.۱ میلیارد مترمکعب گاز تا پایان برنامه پنجم به سالانه ۶ تا ۶.۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیازمندیم.
۴ – تاج الدینی معاون احمدی نژاد در امور مجلس در تاریخ ۱۶ دیماه ۸۹ در پایگاه اطلاع رسانی دولت در مورد مصرف انرژی و خصوصا گاز در داخل کشور گفت : میزان مصرف انرژی در کشور از ۶۵ میلیارد دلار در سال ۸۵ به ۱۱۰ میلیارد دلار در سال ۸۹ رسیده که معادل دو سوم تولید نفت و گاز کشور است ومصرف گاز کشور در سال گذشته روزانه ۵۰۰ میلیون متر مکعب بوده است گفت: مصرف روزانه اروپا با ۲۵۰ میلیون نفر جمعیت ۶۰۰ میلیون متر مکعب است!!"بگذریم که اوجی مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران در ۱۸ مرداد ۸۹ ( خبرگزاری آریا ) گفته است : با احتساب افزایش مصرف به ۵/۷۲۹ میلیون متر مکعب در سال جاری با موازنه منفی بین تولید و مصرف این فرآورده روبرو خواهیم شد!( نگارنده: با این احتساب ایران سالانه مصرف داخلی بالغ بر ۲۶۶میلیارد متر مکعب گاز دارد. )
۵-همچنین مهندس اوجی در تاریخ ۱۸ مرداد ۸۹ ( خبرگزاری آریا )میزان واردات گازرا توسط ایران از ترکمنستان سالانه ۱۴ میلیارد متر مکعب اعلام کرد!در حالی که هم اکنون ایران تنها سالانه میزان ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز به کشور ترکیه صادر می کند! ( یعنی در تراز صادرات و واردت گاز، ایران هم اکنون ۴ میلیون متر مکعب گاز بیشتر از میزان صادرات گاز وارد می کند ) وی امیدوار است که از طریق ترکیه تا پایان سال روزانه ۶۰ میلیون متر مکعب را به بازارهای اروپایی ارسال شود."
۶: مهندس جواد اوجی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در همایش فوق همچنین در اعلام داشت : ظرفیت کنونی روزانه فرآورش گاز کشور را ۴۹۷ میلیون مترمکعب در روزاست .
۷-واما اوجی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران قبلا یعنی در ۸تاریخ آذر۸۸ در ششمین گردهمایی مدیران پالایش گاز کشوراظهار داشته بود : با توجه به زمانبر بودن طرح‌های در دست اجرای بخش بالادست، توسعه میادین و امکان برداشت گاز از آنها زودتر از سه سال آینده امکان پذیر نخواهد بود .لذا در سه سال آینده ظرفیت پالایش گاز کشور افزایش نخواهد یافت و ظرفیت پالایش گاز تا پایان برنامه پنجم نیز به ۹۰۰ میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید.( توجه خوانندگان گرامی را به آمارهای ارائه شده از سوی مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران آقای اوجی جلب میکنم که خود نشان از بی برنامه گی و اغتشاش شدید در برنامه ریزی مسئولان نفت و گاز نظام ولایت فقیه است .در حالی که مصرف داخلی از ز ۵۰۰ میلیون متر مکعب در سال گذشته، به روزانه ۷۲۹ میلیون متر مکعب در امسال رسیده است و وی از طرفی میگوید ظرفیت پالایش گاز ایران تا سه سال آینده افزایش نخواهند یافت، یعنی تا سال۱۳۹۰ افزایش پالایش گازبعلت زمانبر بودن طرحها امکانپذیر نیست ، ولی تا پایان برنامه پنجم یعنی در عرض ۲ سال نظام ولایت فقیه میخواهد پالایش گاز را به ظرفیت تقریبا دو برابر!!"
واما به طورکلی صادرات گاز برای کشور از سه راه امکانپذیر است:
۱- انتقال گاز از طریق تبدیل گاز به LNG و حمل توسط کشتی به بازارهای مصرف
۲-انتقال گاز طبیعی از طریق خط لوله
۳- تبدیل گاز به فرآوردههای مایع(GTL) و سپس انتقال آن به بازارهای هدف
و اما از آنجایی که به نقل از قلعه بانی مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران ، ایران در سیاستهای تولید ال.ان.جی( گاز مایع ) خود ، بازنگری میکند با هم به بررسی داده ها در این زمینه ها میپردازیم :
علل بازنگری در صادرات گاز مایع و موقعیت ایران :
قطر در بخش ذخایر گاز طبیعی بعد از روسیه و ایران در جایگاه سوم جهان قرار دارد و میزان ذخایر گاز طبیعی ثابت این کشوربالغ بر ۲۵ تریلیون و ۸۰۰ میلیارد متر مکعب است.در حال حاضر در سطح جهان کشور قطر در بازار صادرات گاز مایع جهان یکه تازی می کند . قطر با تولیدکنونی ۴۰ میلیون تن به عنوان بزرگترین صادر کننده ال ان جی جهان شناخته شده است . این عضو کوچک اوپک با توسعه تولید ال ان جی و صادرات آن به بازار های مناطق آسیا، اروپا و آمریکای شمالی و نیز با سرمایه گذاری های هنگفت در این زمینه و برداشت روزافزون از میدان گازی مشترک با ایران در منطقه پارس جنوبی در شرف تبدیل شدن به بازیگر اصلی بازار گازجهانی است.
اما کندی ایران در امر تولید و صادرات گاز مایع به حدی است که به قول مدیرعامل شرکت مایع سازی گاز طبیعی ایران: در صورت تامین نقدینگی در زمان مناسب امیدواریم تا اواخر سال ۱۳۹۰ اولین محموله گاز مایع طبیعی شده را به خارج از کشور صادر کند!"
ایران در مجموع تاکنون تنها سه پروژه اصلی ال ان جی(گاز مایع) ایران موسوم به پارس ال ان جی ، پرشین ال ان جی و ایران ال ان جی را راه اندازی کرده است. این پروژه ها از بخشهای مختلفی از جمله نیروگاه برق، واحد شیرین سازی گاز، واحد مایع سازی گاز، مخازن ذخیره، اسکله و بنادر تشکیل شده اند . پرشین ال.ان.جی با ظرفیت ۱۶.۲ میلیون تن در سال، پارس ال.ان.جی با ظرفیت ۱۰میلیون تن در سال، ایران ال.ان.جی با ظرفیت ۱۰.۸ میلیون تن، همچنین پارس شمالی با ظرفیت۲۰ میلیون تن در سال، گلشن ال.ان.جی با ظرفیت تولید ۱۰میلیون تن در سال و دو پروژه با مقیاس کوچک و حجم تولید کلی سه میلیون تن در سال، طرح‌های ال ان جی ایران هستند. ایران قصد داشت که با اجرای برنامه تولید سالانه بیش از ۷۰ میلیون تن ال.ان.جی در سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵ میلادی)، به یک عرضه کننده اصلی ال.ان.جی در بازارهای جهانی تبدیل شود. که با خبر خروج فازهای ۱۳ و ۱۴ پارس جنوبی از برنامه تولید ال.ان.جی مواجه شدیم.
نصرت الله سیفی مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز ایران در مصاحبه ای با شبکه اطلاع رسانی نفت و گاز کشور در۲۲ آبان ۸۶ در باره حضور شرکتهای خارجی در پروژه های ال ان جی کشور گفته بود :" شرکت ملی نفت، «شل» و «رپسول» از شریکان پروژه پرشین ال.ان.جی هستند که سهام دو شریک خارجی هر کدام ۲۵ درصد است و مابقی به شرکت ملی نفت ایران تعلق دارد.سیفی ۵۰ درصد از سهام پروژه پارس ال ان جی را متعلق به شرکت ملی نفت دانست و گفت: ۳۰ درصد از سهام این طرح به توتال، ۱۰ درصد به پتروناس مالزی و ۱۰ درصد مابقی نیز آماده واگذاری است."
اما میدانیم که برای عملی کردن هر سه پروژه اصلی ال ان جی ایران موسوم به پرشین ال ان جی ،ایران ال ان جی وپارس ال ان جی ، مشکل اصلی ایران حتی در قبل از تحریمها و مجازاتهای اقتصادی اخیر اتحادیه اروپاو امریکا ، مشکل تامین اعتبارات و فایناس برای این پروژه ها بوده است .خجسته‌مهر معاون برنامه‌ریزی و نظارت‌بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت ،در تاریخ ۱۱ مرداد ۸۹ مجموع سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای توسعه سه پروژه یاد شده در بخش بالادستی ال ان جی را ۲۱ میلیارد دلار اعلام کرد.و چنانچه به سخنان مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران دقت کنیم وی نیز تنها علت بازنگری در سیاستهای تولید ال ان جی ایران را "هزینه‌هایی که قرار است برای سرمایه‌گذاری در تولید و صادرات ال.ان.جی انجام شود" اعلام کرده است .ایران برای حمل گاز مایع نیز حتی قادر به تامین اعتبارات برای خرید کشتی مخصوص حمل گاز مایع نیز نیست. محمد سوری مدیر عامل شرکت ملی نفتکش در ۹خرداد ۸۹ اعلام داشت :" برای ایجاد ناوگان دریایی حمل ال ان جی نیاز به ۳/۱میلیارد دلار سرمایه گذاری داریم . لذا ، از احتمال واگذاری ساخت کشتی‌های ال ان جی بر به چین خبر داد و گفت: اولین کشتی ال ان جی تا ۴ سال آینده تحویل ایران می‌شودو برای ایجاد ناوگان کشتیرانی حمل ال ان جی بسته به بازارهای هدف و ظرفیت بنادر کشورهای خریدار ال ان جی از ۱۲ به ۲۲ فروند کشتی ال جی بر نیاز داریم .وی هزینه هر فروند کشتی ۱۵۰ هزار متر مکعبی را حدود ۲۰۰ تا ۲۲۰ میلیون دلار عنوان کرد وگفت یکی از شرایط واگذاری ساخت کشتی ال ان جی بر به سازندگان خارجی تامین ۹۰ درصد منابع فاینانس ساخت این کشتی ها است ."
همچنین خیر اندیش مدیرعامل شرکت مایع سازی گاز طبیعی ایران در گفت و گوی اختصاصی با ایران پتروشبکه نفت و انرژی اعلام کرده بود :" ما اگر تا پایان سال ۲۰۱۷ با مشکل کمبود اعتبار مواجه نشویم و تولیدمان به ۸۰ میلیون تن در سال برسد
سودآوری صادرات این مقدار ال ان جی در برآوردهای اولیه با قیمت های امروزی ۸۰ میلیارد دلار خواهد بود."
مشاهده می کنیم که نظام ولایت فقیه بعلت اتخاذ سیاستهای بحران ساز اتمی که تحریمهای اخیر را دامن زده است ، ایران را هم با کمبود سرمایه و هم تکنولژی مواجه ساخت و آنرا از درآمد هنگفتی محروم ساخت.( بگذریم که خوانندگان گرامی میدانند که نگارنده کل سیاست موازنه مثبت نظام ولایت فقیه را در مقاطع مختلف درنگاه به نفت و گاز بعنوان "تنهامنبع صادرات و مصرف برای کسب درآمد "نقد کرده ام. )
اما از طرف دیگر مشکل دوم ایران ضعف تکنولژی ایران در زمینه صنعت پیچیده تولید گاز مایع و ذخیره و نگاهداری و حمل آن است. در هر سه پروژه نیز ایران با کندی ناشی از تعلل سیاسی شرکتهای توتال ، شل و رپسول مواجه شد.
مسلما هیچ ایرانی مستقل و آزاده ای از امر تسلط تکنولژیک کارتلهای نفتی بر کشورش دلشاد نیست و اعتلای شرکتهای بومی و داخلی را خواهان است . ولی واقعیت امر این است که نظام ولایت فقیه با اتخاذ سیاستهای مخرب بحران زاو موازنه مثبت ، هیچگاه امنیت سیاسی که لازمه وبستر و پیش شرط رشد تکنولژیک است را برای متخصصان داخلی ایران فراهم نکرده است. ماهیت مافیایی و استبدادی نظام حاکم که ضد رشد و علم است باعث شده است که میزان سرمایه گذاری د ر امر تحقیقات صنعت نفت و گاز و پتروشیمی کشور ،به قول محمد علی عمادی مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران( ۲۴ تیر ۸۹ پترو نت ) تنها ۲ درصد بودجه عملیاتی شرکت نفت همانا تنها ۵۰ تا ۵۵میلیارد تومان باشد ، و از طرفی هم مشاهده می کنیم که از زمانی که دولت" اصلاحات" خاتمی برای اولین بار برای حوزه علمیه که از لحاظ مالی از دولتها همیشه مستقل بوده است ، در سال ۸۰ و تحت عنوان "ردیف بودجه مرکز خدمات حوزه‌های علمیه"بودجه ای برقرار کرد و سال به سال این بودجه افزایش یافت و در سال ۱۳۸۸ بودجه حوزه علمیه بالغ برحدود ۱۷۳ میلیارد تومان بوده است . یعنی بیش از سه بربر بودجه تحقیقات نفت و گاز کشور ،که بی لیاقتی نظام ولایت فقیه و "مسئولانش "را هر چه بیشتر آشکار میسازد و سیاست عمدی نظام ولایت فقیه را در امر ضعیف نگاه داشتن ایران در امر تکنولژی نفت آنهم در کشوری که سابقه ۱۰۰ ساله در امر نفت دارد و نیز قصد نظام را در شکستن مقاومت اقتصاد ایران در برابر قدرتهای خارجی وضوح میبخشد .
اتخاذ یکباره سیاست بازنگری در امر تولید گاز مایع نشان دهنده اثر پذیری بسیار صنعت گاز ایران از تحریمهای اخیر و در دست اجرا است.
ناگفته پیداست که در بازار ال ان جی عرضه کنندگان بایستی به بازارهای ثابت و امن بعنوان خریدار دست یابند . قطری ها تفاهم نامه ها و قراردادهای خود را برای صادرات ال ان جی به کشورها چین ، لهستان ، امارات ، اسپانیا ، هند ، عمان ، کویت ، انگلیس ، ژاپن ، و آمریکا را نهایی کرده اند و بخش اعظم بازار بزرگترین مصرف کننده ال ان جی جهان یعنی کره جنوبی را درانحصار دارند.
خجسته‌مهر معاون برنامه‌ریزی و نظارت‌بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت در ۱۱ مرداد ۸۹ بازار مصرف ال ان جی ایران را کشورهای مکزیک، اسپانیا، انگلستان، ژاپن، کره جنوبی و چین اعلام کرد.و اکنون با توجه به پیوستن کشورهای عضو اتحادیه اروپا به تحریمها و تبعیت کشور کره جنوبی از تحریم های امریکا بازار خریدار ال ان جی ایران نیز با مشکل خریدار روبرو خواهد بود .
این امر که در حال حاضر برای نظام ولایت فقیه صادرات گاز تنها از طریق خط لوله،و بر تولید و صادرات گاز مایع مرجح است ، نشان از نتیجه سیاستهای بحران زای این نظام برای اقتصاد ایران دارد،که ایران را با کمبود سرمایه و نیز تکنولژی روبرو کرده است ومعلوم نیست تاوان این بازنگریهای یکباره و نسنجیده و هدر رفتن سرمایه هایی که در امر صنعت تولید گاز مایع بکار رفته است را چه مسئولی در این نظام می پذیرد ؟.بگذریم که کلمه مسئولیت در نظام ولایت فقیه محلی از اعراب ندارد. اما صادرات گاز از طریق خط لوله خود با مشکلات عدیده و تنگناهایی سیاسی و اقتصادی روبرو است. که بررسی آن را به نوشتاری دیگر وامی گذارم.
چه خواسته که پروژه ای خط لوله را باز سپاه در انحصار خود در آورده و مسلما این باز نگری در امر صادرات تنها از طریق خط لوله ، بدون اینکه مافیای نظامی نفع خود را در آن دیده باشد صورت نپذیرفته است. که به این امر نیز در نوشتاری دیگر که به بررسی صادرات از طریق خط لوله اختصاص میدهم اشاره خواهم کرد.
بی کفایتی اصلی نظام ولایت فقیه در این امر است که "برنامه ریزان"آن قادر نبوده و نیستند که تراز گاز و انرژی کشور را بگونه ای تنظیم کنند که در کشور دارنده دومین ذخایر گازی جهان حداقل بین تولید و مصرف تعادلی ایجاد گردد!
وقتی تازه وزیر نفت این نظام تازه دراردیبهشت امسال به فکرلزوم برنامه ریزی دقیق در صنعت گاز کشور می افتد و با حضور در شرکت ملی گاز ایران اعلام می دارد ( ۱۴.۲.۸۹ شانا ):" شرکت ملی گاز ایران به عنوان یک شرکت مادر تخصصی، می بایست تقاضای انرژی کشور در بخش گاز را تا افق چشم انداز ۱۴۰۴ تعیین و برای آن برنامه‌ریزی کند!" مضر بودن هر روز ادامه حیات چنین نظام بی کفایتی و لزوم ادامه جنبش مردم تا رفع بلایی که این نظام است از وطن و زندگی اقتصادی سیاسی مردم ایران ، آشکار تر می گردد .
ژاله وفا
jalehwafa@yahoo.de
