چگونه مسلمان شدیم – قسمت ۱

پژوهشی از آرمین لنگرودی
پیشگفتار و پیش گزینه ها
چه کسی این نوشته را می خواند؟
آنچه در سالهای بعد از انقالب بر ایران گذشت، و آنچه که ما هم اکنون در صحنه جهانی نظاره گر آنیم، دین اسالم و مقبولیت همگانی
آن را در نزد بسیاری از مردم ما به زیر سئوال برده و پرسش »ما چگونه مسلمان شدیم؟« را به بحثی پایهای، برای فهم شرایط
فرهنگی، اجتماعی و سیاسی امروزمان تبدیل کرده است. پُرسشی که بسته به گرایش ایرانیان به ایدههای ناسیونالیستی و یا باور دینی،
به ِجلوههای گوناگون پاسخ خود را مییابد. اینکه آیا »اسالم از جانب خدا بر ما نازل شد« و یا اینکه این مذهب، »بالیی بود که
“عرب ها” بر سر ما آوردند«، دو پاسخی هستند، که هر کدام، یک تاریخ نادرست را به عنوان پایه دیدگاه های خود قرار میدهد و آن
ِی” اسالم است : تاریخی که به دست مسلمان ها نوشته و یا بهتر بگوییم؛ برای روایش این دین آفریده شده است
.همان تاریخ “اسالم
این تاریخ اسالمی، بنیاد نگرشی خود را بر پیش انگاری ” ظهور ” یا مبعث پیامبری به نام محمد ـ به عنوان سرآغاز پیدایش این دین ـ
میگذارد، خدا را به عنوان سرچشمه آن فرض می کند، ماهیت قرآن را آسمانی می داند و اینکه محمد چگونه زیسته و به نبوت رسیده
را، از زبان حدیث نویسان مسلمان نقل می کند. به گفته دیگر: خصایص “ماست” را از زبان “بقال چرب زبان” می ُسراید. بازیگران
صحنه نمایش این تاریخ همانهایی هستند که ما می شناسیم: محمد، علی، فاطمه، عمر، عثمان و غیره. در اینجا اما پرسش این است، که
اگر ما به آسمانی بودن یک شناسه تاریخی “ایمان” داریم، دیگر چه نیازی به مطالعه “علمی” تاریخ؟ چگونه است که ما به خود اجازه
“تَعبیه” و جاسازی خرافا ِت ماوراء طبیعی را در بستر وقایع و ُکنش انسانی میدهیم؟ برای آن دسته از مخاطبانی که به الهی بودن
اسالم ایمان داشته و ساختار تاریخ را، نه نتیجه کردار فرهنگی، طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی انسانها، بلکه بر طبق یک
“َمشَّیت” از پیش تبیین شده آسمانی میدانند، بازنگر ِی پژوهشی و “مردمشناسانه” سرگذشت پیشینیان در ُکل، و خواندن این کتاب
.بطور ویژه ضرورت خود را از دست می دهد
در جریان مطالعه این کتاب انتظار میرود که خواننده حداقل توانایی آن را داشته باشد، این پیشانگاری ها را ـ دست کم تا انتهای کتاب
ـ به سویی نهاده و بی طرفانه به کاوش تاریخ شناسان، زبانشناسان و باستانشناسانی از نوع ” جدید” گوش بسپارد، که کنکاش و
بازنگر ِی گواه مندانه تاریخ را وظیفه خود قرار داده اند. مخاطب این سطور باید به وقایع تاریخی ـ از قرن سوم میالدی به بعد ـ تنها با
احتماالا نارسا می نماید، تکیه بر مدارک مستند نگاه کند و در مواقعی که این وقایعنگاری به دالیل گوناگون، غیر علمی، ناکامل و یا
ِن تالش در
. ت به ُد ُرستی” را داشته باشد ِر یافت حقیقت، از راه ” خردورزی ” و داده های “نزدیک
ِی در “تاریخ
اسالم ” اسالم ادعا می شود که ما تمام ریزه کاریهای ـ حتی روزها و دقیقه های ـ این تاریخ را می شناسیم: سرگذشت
ِی محمد، دوران پیامبری او،
ِن تاریخ، این سئوال را در
زندگ علی، خالف ِت عمر، شهاد ِت حسین، امام ِت حسن و غیره . این رو ِش بیا
افکار می آفریند، که ما از کجا به این داده های “تیزگرانه” دسترسی یافتهایم؟ و این در حالی است، که از دو سده اول پیدایش اسالم،
اساسا هیچگونه نگار ِش ُمستند، بیطرف و گواه مندی در دست نیست. اگر ما را به »تاریخ طبری« رجوع دهند، کافی است که به ا
زمان تولد او نگاه کنیم تا بدانیم که این نوشته، نمیتواند وقایعنگاری زنده آن زمان باشد . طبری که )گویا ( در اواسط قرن نهم میالدی
زاده شده، از کدامین اسناد معتبر اوایل قرن هفتم )دوران اِدعایی پیدایش اسالم( برای آثار خود سود جسته است؟ برای مقایسه و درک
ِن بهتر این امر، ما یک نمونه از تاریخ زنده خود را فرض میکنیم: ما نمیدانیم که تأییدیه خمینی در باره لیاقت خامنه ای به
عنوا
جانشین او ـ گذشته از اینکه این موضوع اساساا قابل اهمّیت می باشد یا نه ـ واقعی بوده یا ساخته و پرداخته ذهن رفسنجانی؟ و این حتی
در فردای اعالم این “نقل قول” هم مستند نبود )امام گفت و عده ای شنیدند!(. حال اگر ما این امر را به مبداء پیدایش اسالم گسترش
دهیم، چگونه می توانیم به گفته مسلمانهای مؤمنی، که دویست سال بعد از حیات ادعایی محمد و در اثبات حقانیت آموزشهای او
“حدیث ” ُسرایی می کردند، اعتماد کنیم؟ در باره تاریخ طبری )و یا آنچه که به او نسبت داده می شود ( من در بخش های بعدی این کتاب
توضیح خواهم داد، که دستگاه تحریریه او ـ متشکل از نویسندگان زیر دستش ـ ُم َسب ِب چه اشتباهات )بخشا َعمدی( فاحشی در نگارش
و “تفسیر ” اسالم بوده اند. خطاهای فاجعه بار و ساده لوحانه ای که سرنوشت تمام مسلمانان را تا به امروز به طور اندوه بار و وحشتناکی
رقم زده اند.امید که در نشرش بکوشید
….ادامه
تنظیم و گرد آورنده
صفا