چرا ویتنام یکی از موفقترین کشورها در کنترل ویروس کرونا بود؟

ویتنام ۵۴ سال پس از پیروزی بر آمریکا
علیرضا ثقفی
خیلی طول نمیکشد تا حقایق روشن شود. یک نشریه نسبتا مستقل امریکائی در شماره فوریه ماه گذشته خود
مقالهای نوشت که چرا جنگ واقعی ویتنام بر روی صفحه سینماییهالیود نمیآید؟ کمتر از یک ماه واقعیت جامعه
ویتنام بر بسیاری در امریکا روشن شد. ویتنام پس ازگذشت ۵۴ سال از جنگ ویرانگر تحمیل شده توسط
امپریالیسم امریکا توانسته است یک سیستم عمومی اموزش و بهداشت رایگان را در این کشور برقرار کرده و
موفقیت آن را در جوادث اخیر به نمایش بگذارد و سیستم خصوصی سازی را که برای چند دهه از جانب دنیای
سرمایهداری تبلیغ میشد به سخره بگیرد.
سیستم مراقبتهای بهداشتی فعلی در ویتنام یک سیستم مختلط از ارائه دهندگان دولتی و خصوصی است که
اساس آن بر عمومی بودن مراقبتهای بهداشتی است و هنوز خصوصی شدن در آن جایگاه چندانی ندارد. ۳۸
درصد جامعه تحت پوشش خدمات مجانی بهداشتی قرار دارند و طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت تا سال
۰۲۸۲ خدمات بهداشت رایگان ارایه میشود. هر چند که فشارهائی برای خصوصی سازی بر این کشور وارد شده
است اما این کشور تا کنون زیر بار خصوصی سازی به غیر از موارد جزئی نرفته است.
از اولین روزهای ورود کرونا از مرز چین به این کشور مراقبتهای الزم بهداشتی صورت گرفت و آموزشهای الزم
برای جلوگیری از گسترش آن به مردم داد شد٬ در ماه دی یک ویدیو یوتوپ برای چگونگی مبارزه با کووید ۹۱ یا
کرونا، به زبان ویتنامی و زیرنویس انگلیسی پخش شد که نزدیک به ۰۳ میلیون بیینده داشته است. سیستم
سراسری مراقیتهای عمومی و تجهیزات الزم برای رعایت امور بهداشتی در اختیار همه قرار داده شد. علت اصلی
در یادگیری و جلوگیری از بیماری سارس در سال ۹۸۳۰ بود٬ به طوری که پس از مدت کوتاهی توانست شیوع
بیماری کرونا را مهار کرده و مرزهایش را با چین باز کند و زندگی روال عادی را پیدا کند. زمانی که جامعه و برنامه
ریزی در خدمت مردم و نه شرکتهای سرمایهداری باشد میتوان سریعا عمل کرد. بودجه بهداشت عمومی در
سال ۹۸۱۸ در حدود ۹.۱ درصد سرانه ملی بوده ولی در زمان شروع بیماری کرونا به ۸۲ درصد هم رسید.
هیچ مورد فوتی در ویتنام گزارش نشده و با آنکه بیشترین مرز را با چین دارد و بیشترین مبادالت را با این کشور
برقرار کرده وساالنه بیش از ۰۲۲ هزار گردشگر چینی به ویتنام رفت و آمد دارند.
برطبق آمارهای موجود زمان جنگ ویتنام با امریکا در سالهای ۹۱۹۳ تا ۹۱۱۸ارتش امریکا بیش از۴ میلیون تن
بمبهای خوشهای و ناپالم بر سر مردم ویتنام فرو ریخت و در مجموع بیش از۴ میلیون کشته و میلیونها نفر
معلول در این کشور باقی گذاشت و بیش از نیمی از جنگلهای این کشور را برای یافتن چریکها به آتش کشید
و یکی از جنایتکارترین جنگها را بر این کشور تحمیل کرد، زیرا که گناه آنان استقاللخواهی بود. این کشور با
مساحتی ۸۸۲ هزار کیلومتری دارای یک صد میلیون جمعیت است )آخرین آمارجمعیت ویتنام را ۱۱٬۵۰۱٬۲۹۹
ذکر کرده است ( به طوریکه بازدیدکنندگان و مسافران توریست که باالترین آمار در آسیا مربوط به ویتنام است٬
از دیدن انبوه جمعیت و فشردگی آن متعجب میشوند و یکی از باالترین تراکمهای جمعیت را دارد. با این همه
یکی از موفق ترین برنامههای بهداشتی را در حوادث اخیر به نمایش گذارد. این کشور نه تنها آمریکا و متحدان
سرمایهداریاش را در جنگهای نظامی شکست داد بلکه اکنون با نمایش سیستم بهداشتی موفق نیز سیستم
نئولیبرالیستی و خصوصیسازی بهداشت و درمان را نیز به شکست کشاند.
مهمترین مسئله در این موفقیت آن است که این کشور در چهل و پنج سال گذشته بیشترین چالش را در برابر
جبران خسارتها و ویرانیها ی جنگی داشته است و یکی از جوان ترین کشورها است. جنگهای چهل و پنج
ساله ویتنام که از سال ۹۱۸۲ علیه استعمار فرانسه صورت گرفته بود با شروع جنگ جهانی دوم به اشغال این
کشور از طرف ژاپن انجامید وپس از جنگ جهانی نیز به جنگ با قوای اشغالگر فرانسه و اخراج خفت بار این کشور
از و یتنام در نبرد دین بین فو) ۹۱۴۵ )منجر شد . از آن تاریخ به بعد امریکا با حمایت از حکومت امپراطوری
جنگهای دیگری را بر این کشور تحمیل کرد. سرمایهداری جهانی به جنگهای داخلی در و یتنام دامن زده و در
سالهای ۹۱۹۳ تا ۹۱۱۸آمریکا با حمله نظامی به این کشور مستقیما در جنگهای ویرانگری درگیر شد که به
جنگهای ویتنام مشهور است.
اما اکنون کشور آمریکا به خاطر خصوصی سازی و نقش شرکتهای بیمه با کشتار ویروس کرونا به راحتی نمیتواند
مقابله کند٬ آمار بیش از ۹۰۴ هزار مبتال به ویروس کرونا در امریکا تازه نوک کوه یخ است و۱۴ میلیون انسان به
خاطر نداشتن بیمه حتی به دکتر مراجعه نمی کنند و دونالد ترامپ حتی اعالم میکند صد یا دویست هزار انسان
اگر در امریکا از این ویروس کشته شوند بد نیست چون امکان دارد یک میلیون نفر بمیرند و هر روزه آمار تلفات
آن باال میرود در حالی که در کشور ویتنام که در همسایگی چین قرار دارد و بیشترین مبادالت کاال و مسافر را
میان دو کشور تجربه میکند، موفق شده است با سیستم بهداشتی مناسب این ویروس را کنترل کرده و در ظرف
مدت کوتاهی تنها با ابتالی ۹۱۲ نفر و بدون تلفات ، وضعیت را به حالت عادی برگرداند.
واقعیت آن است که سیستم بهداشتی ویتنام از یک سیستم مردمی عمومی تبعیت میکند و بخش خصوصی تنها
برای گردشگران و مسافرانی است که خواهان خدمات خصوصی هستند و بر طبق گفتههای وزیر بهداشت و یتنام
در بخش خصوصی دکتر و پرستارانی درگیر هستند که به زبانهای انگلیسی و فرانسوی مسلط اند و زبان رسمی در
آنها زبان ویتنامی نیست. هر چند که استفاده از بیمارستانهای مجهز بخش خصوصی برای خود ویتنامیها آزاد
است اما سیستم عمومی سالمت به گونهای است که تمامی مردم و یتنام از آن به را حتی بهره مند میشوند. و
کمتر نیازی به بخش خصوصی دارند.
در سیستم ایالتی که بیشتر آنها در سلسله مراتب اداری است که با یک سطح مرکزی تحت وزارت بهداشت و یک
سطح محلی و تحت نظارت مقامات استانی و شهرداری سازماندهی میشود.
چهار سطح ارائه خدمات وجود دارد: سطح مرکزی )بیمارستانهای مرکزی و منطقهای و مؤسسات تحقیقاتی( که
مستقیماً توسط وزارت بهداشت اداره میشود و سطح استانی و ولسوالی؛ سطح جامعه؛ و زیر نظارت شبکهای از
کارکنان بهداشت روستا وجود دارد که از طریق تماس تلفنی مشکالت درمانی را مطرح میکنند و یک شبکه
تلفنی سراسری برای ارتباط بیمار و کادر پزشکی به صورت عام و رایگان برقرار است.
خدمت در مناطق کوهستانی وسیع، به ویژه در میان اقلیتهای معدود، بر عهده شبکهای از متخصصان پزشکی و
زایمان ماهراست.
به رغم هزینههای پایین مراقبتهای بهداشتی ویتنام، در نتیجه ادامه سرمایه گذاری این کشوردر سیستم بهداشتی
خود، همراه با ابتکارات چند بخشی برای پرداختن به عوامل اجتماعی سالمت مانند دسترسی سراسری به شبکه
بهداشتی برای عموم ، به نتایج قابل توجهی از سالمت دست یافته است. آب آشامیدنی تمیز، شرایط بهداشتی،
آموزش و تغذیه بهتر به منظور کاهش سوء تغذیه مادران و کودکان. یک کشور جوان که تنها ۹.۴ درصد از جمعیت
بیش از شصت و پنج سال سن دارند و ۵۰ درصد کمتر از بیست و پنج سال هستند – امید به زندگی در ویتنام
هفتاد و پنج سال است. طبق اعالم سازمان بهداشت جهانی و بانک جهانی، این سطح از رفاه با مجارستان و ونزوئال
برابر است، در حالی که تولید ناخالص داخلی سرانه آن کشورها به دالر بسیار بیشتر است )به ترتیب ۰۰۳۱۳ دالر
و ۹۳۹۱۵ دالر( و دقیقاً در رده بعد از چین قرار دارد. )که در آن مدت زمان پیش بینی شده برای امید به زندگی
هفتاد و شش و تولید ناخالص داخلی سرانه ۹۹۱۲۵ دالر است. ( میزان مرگ و میر نوزادان در ویتنام در سال
۰۲۹۸ معادل ۹۹.۹۱ در هر هزار تولد زنده بود که کمی بیشتر از هدف توسعه هزاره سازمان ملل برای سال ۰۲۹۴
– است که نرخ ۸.۹۱را اعالم کرده است.
با وجود چنین شبکه گستردهای از درما ن، دولت ویتنام بالفاصله پس از شیوع ویروس کرونا، مرزهای زمینی خود
را با چین بست و مدارس کشور را تعطیل کرد. جشنوارهها و فعالیتهای گردشگری نیز لغو شدند. هم چنین ورود
شهروندان کشورهایی که در آن ویروس کرونا گسترش یافته است را محدود کرد و در مرزهای ورودی کشور
غربالگری بیماری را افزایش داد.
کارزار اطالعرسانی عمومی در این کشور همزمان شرو ع شد و هیچ گونه پنهان کاری در شیوع این بیماری وجود
نداشت. این کارزار با پخش آهنگی جذاب و تبلیغاتی، اقدامات پیشگیری از ابتال به این بیماری مانند شستن دست
و رعایت بهداشت را ترویج میکرد.
از موفقیتهای دیگر این سیستم بهداشتی میتوان به رایگان بودن دانشگاههای پزشکی اشاره کرد که در آن
آموزش دیدگان پس از پایان تحصیل در خد مت و زارت بهداشت و سالمتی قرار میگیرند هر جند که هیچ
محدودیتی در رفتن به بخش خصوصی با همان معیارهای تعریف شده و جود ندارد اما از انجا که خدمت در بخش
خصوصی که مخثص مسافران و خارجیان است چندان تفاوتی با بخش عمومی ندارد و در حقیقت بخش خصوصی
نیز در کنترل وزارت بهداشت است برای یک فارغ التحصیل چندان تفاوتی نمیکند که در کدام بخش کار کند.
برای آشنایی بیشتر با سیستم بهداشتی و درمانی ویتنام مطالعه بخشهایی از مصاحبه وزیر بهداشت ویتنام، خانم
نگوین مناسب است .
در مصاحبهای وزیر وزارت بهداشت، خانم ” نگوین” در هانوی در نوامبر ۰۲۹۵ در مورد طیف گستردهای از
موضوعات مربوط به بهداشت و اصالحات در ویتنام صحبت کرد. از جمله مباحث مورد بحث، بررسی اجمالی و
ویژگیهای منحصر به فرد سیستم بهداشت ویتنامی، و همچنین نقش بخش خصوصی، نقاط قوت و ضعف سیستم
بود. اصالحات تأمین مالی سالمت با هدف دستیابی به پوشش جهانی بهداشت، پیشگیری و کنترل بیماریهای
عفونی؛ و این که چگونه ویتنام در دستیابی به اهداف توسعه هزاره موفق بوده است.
او میگوید در هر سطح از بهداشت، ما یک سیستم دو طرفه داریم. یکی بر روی پیشگیری، که شامل یک سیستم
بهداشت عمومی؛ که مانند مراکز کنترل بیماری و پیشگیری از بیماریها است در ایاالت متحده است { CDC }
و مربوط به سالمت مادران و کودکان است و به طور کلی میتوان با هم آنها را سیستم “مرکز بهداشت عمومی”
نامید. تمرکز دیگر روی مراقبتهای اورژانس بالینی است. این دو آهنگ سیستمهای مختلف و متفاوتی دارند اما
با هم همکاری نزدیکی دارند. بعضی اوقات آنها در همان بیمارستان قرار میگیرند و بعضی اوقات به طور جداگانه.
در برابر این سوال که: جالب اینجاست که بهداشت عمومی بخش مهمی از سیستم مراقبتهای بهداشتی شماست،
وزیر نگوین میگوید:
حدود پنج سال پیش، مجلس تصمیم گرفت که ما باید حدود ۸۲ درصد از کل بودجه دولت را در مسیر سالمت
عمومی هزینه کنیم. اما در واقع، ما هنوز به این مهم نرسیدهایم. به عنوان مثال، اخیراً از استان کوهستانی بازدید
کردم. آنها فقط ۰۰ درصد هزینه میکنند.
به بخشهای دیگری از مصاحبه دقت کنید:
سوال- آیا خدمات مرکز بهداشت جامعه رایگان است؟
نگوین: تقریباً کلیه خدمات پیشگیری رایگان است مانند ایمن سازی، بهداشت، تغذیه، بهداشت مادران و کودکان
و غیره.
این کار دسترسی مردم به مراکز بهداشتی را برای جلوگیری از سالمت عمومی آسان تر میکند.
سوال- آیا بیماران میتوانند برای مراقبتهای پزشکی به جایی بروند یا سیستم ارجاع دروازهبان را دارید؟
نگوین: از زمان تصویب قانون بیمه درمانی سال ۰۲۲۳ ،ما یک سیستم دروازهبان داشتهایم که به خوبی کارمی
کند، اما گاهی اوقات مردم از آن شکایت میکنند. آنها میخواهند به دور از دروازه بان بروند و مستقیم از کمون
به سطح مرکزی بروند و این باعث ازدحام بیمارستانهای سطح باالتر میشود.
سوال- اما اگر اورژانس دارید، میتوانید به هرجای دیگری بروید.
نگوین: در غیر این صورت، شما باید به یک موسسه پزشکی بروید که در آن بیمه درمانی خود را ثبت کنید –
معموالً در یک کمون یا منطقه.
سوال- اگر بیمار از مراجعه به موسسه پزشکی شهرداری امتناع ورزد و اصرار داشته باشد، مثالً به بیمارستان در
هانوی برود، آیا این بیمار میتواند از جیب خود برای معالجه بپردازد؟
نگوین: بله، او میتواند این کار را انجام دهد یا به یک بیمارستان خصوصی برود.
سوال- آیا همه کودکان ویتنامی یک پکیج واحد واکسیناسیون کودکان دریافت میکنند؟
نگوین: بله ما با برنامه واکسیناسیون کودکان سازمان بهداشت جهانی هدایت میشویم و بیش از ۱۱ درصد کودکان
واکسینه میشوند. واکسنهای کودکان توسط صندوق جهانی بهداشت و دولت ما تأمین میشود و ما خودمان
مقداری واکسن تولید میکنیم.
سوال- آیا ظرفیت کافی بیمارستان در ویتنام وجود دارد؟ من خوانده ام که گاهی اوقات دو، سه یا چهار نفر در
یک تخت نشسته اند. آیا این تغییر کرده است؟
نگوین: این واقعیت در حدود سه یا چهار سال پیش در برخی بیمارستانهای تخصصی از جمله انکولوژی، قلب و
عروق، جراحی و کودکان وجود داشت. اکنون درازای هر ۹۲۲۲۲ جمعیت حدود ۴.۰۵ تختخواب داریم. ازدحام
جمعیت به تازگی در سطح مرکزی رخ داده است، مانند شهر هانوی و هوشی مین، و نه در سطح استانها، ولسوالیها
و مناطق.
اخیراً، دولت حدود ۹ میلیارد دالر برای ساخت بیمارستانهای جدید هزینه کرده است، زیرا پس از اتحاد ویتنام،
بیمارستانهای جدیدی را در شهرهای بزرگ ایجاد نکرده بودیم. اما طی چهار تا پنج سال گذشته، دولت هزینههای
زیادی را برای ساخت بیمارستانهای جدید و نوسازی استانها موجود خرج کرده است، بنابراین تعداد کل
تختخوابها افزایش یافته است.
عالوه بر این، ما سیاستهای دیگری را نیز با هدف کاهش ازدحام بیمارستانهای سوم و مرکزی، که آنها را
“بیمارستان اصلی” مینامیم، اجرا کرده ایم. به عنوان مثال، ما یک سیاست ماهوارهای بیمارستانی را اجرا کرده
ایم.
مطابق با این سیاست، بیمارستانهای استان بر اساس منابع انسانی، در دسترس بودن تجهیزات و دستگاههای
پزشکی و زیرساختها انتخاب شدند. پرسنل پزشکی در این بیمارستانها مهارتهای بالینی را از همکاران خود در
بیمارستانهای اصلی یاد میگیرند تا به آنها در انجام کار بهتر کمک کنند، از این طریق تعداد بیمارانی که به
بیمارستانهای استان یا منطقهای مراجعه میکنند کاهش مییابد و مستقیماً برای مراقبتهای پزشکی به
بیمارستانهای بزرگ اصلی مراجعه میکنند. به همین روش، ما آموزشهای دیگری را برای پزشکان خانواده انجام
دادیم.
سوال- بسیاری از کشورها از کمبود پرستار شکایت دارند، به ویژه که کشورهای ثروتمند غالباً پرستارها را از
بیمارستانهای کشورهایشان استخدام میکنند. فکر میکنید تعداد کافی پرستار در ویتنام وجود دارد؟
نگوین: ما پرستار زیادی داریم. اما ما مراکز بهداشت عمومی کافی نداریم، زیرا ما مکانیسم استقالل بیمارستانهای
دولتی را دنبال میکنیم، که مدیران آنها نمیخواهند پرستاران بیشتری را استخدام کنند، زیرا آنها مجبور به
پرداخت حقوق میشوند، که این بر بودجه آنها تأثیر میگذارد. بنابراین، آنها تعداد پرستاران کمتری را ذخیره و
استخدام میکنند. به عنوان مثال، مقررات دولت، تعیین چهار پرستار به ازای هر پزشک را تصویب کرده است. در
حقیقت، این نسبت ۴.۹ پرستار در ازای هر پزشک است. به همین دلیل کیفیت مراقبت برخی از مشکالت را به
همراه دارد. وزارت بهداشت دو سال در تالش است تا هزینه پرداخت شده برای خدمات پزشکی را تغییر دهد تا
بیمارستانها بتوانند بودجه کافی برای پرداخت به پرستاران بیشتری داشته باشند. تغییر هزینه مراقبتهای
پزشکی بسیار دشوار بود، زیرا ویتنامیها معتقد بودند، به عنوان یک کشور سوسیالیستی، خدمات پزشکی باید
رایگان باشند. در سال ۹۱۳۱ ،ما سیاستی را با هدف اطمینان از کمک به بیماران آغاز کردیم و مبلغ مشخصی
برای به اشتراک گذاشتن هزینه خدمات پزشکی در قالب هزینههای اضافی اختصاص دادیم.
و در انتها او در جواب این سوال که چه تعداد از کودکان ویتنامی توسط ماماهای آموزش دیده به دنیا میآیند،
میگوید: بیش از ۱۲ درصد.
و این چنین است که با یک نظام کارآمد پزشکی که مبنای آن خدمت به مردم باشد و نه آنکه سودها بنیان آن را
تعیین کند، میتوان به راحتی از پس صیانت از سالمت جامعه بر آمد و هیچ نیازی نیست که همانند سرمایه داران
از کشته شدن سالمندان و معلوالن خوشحال شویم و همانند نازیها فکر کنیم که تنها باید نیروی کار سالم را
برای استثمار بیشتر حفظ کنیم. تجربه کرونا بار دیگر نشان داد که نظام سرمایهداری و خصوصی کردنها و فروش
اموال مردم به غاتگران سرمایهدار به آخر رسیده است و باید نظامی دیگر را در جامعه انسانی بر قرار کرد.
منابع:
https://cpdev1-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2020/02/vol-26-no-6.pdf
https://theaseanpost.com/article/vietnams-impressive-health-care-strategy