در پی حمله گروهی از بسیجیان به سفارت عربستان سعودی در تهران به گمانه‌زنی‌ها پیرامون تیرگی روابط میان دو کشور دامن زده شده. خصوصا که علی‌رغم موضع‌گیری حسن روحانی در محکومیت این اقدام هنوز آیت‌الله علی خامنه‌ای هیچ موضعی نگرفته و در صحبت‌های اخیر خود نیز به این مساله اشاره‌ای نکرده است.
از سوی دیگر در ماه‌های اخیر ائتلاف بین‌المللی علیه داعش برای نجات سوریه از آن‌چه در دو سال اخیر به آن گرفتار شده نیز موضوع بحث بوده. به طوری‌که قرار است ایران و عربستان در کنار دیگر کشورها همراه با آمریکا به مقابله علیه داعش بپردازند اما به آتش کشیده شدن یک سفارت در هر کشوری به معنی حمله به خاک آن کشور است. هر سفارت‌خانه‌ای خاک کشورش محسوب می‌شود. از این رو آیا چنین اقدامی ممکن است روی آینده سوریه نیز تاثیرگذار باشد؟
عربستان سعودی اگرچه چندی پیش به عنوان رییس کمیته حقوق بشر سازمان ملل انتخاب شد اما همراه با اعدام شیخ نمر که زمینه‌ساز حمله به سفارت این کشور در ایران بود، حق حیات ۴۷ تن دیگر را نیز گرفته است. اعدام شیخ نمر که از روحانیون شیعه تحصیل‌کرده در ایران بود، آیا ممکن است روابط شیعه و سنی را در منطقه خاورمیانه به چالشی جدی‌تر بدل کند؟
در همین رابطه “ایران وایر” گفت‌وگویی انجام داده با داوود هرمیداس باوند استاد حقوق و روابط بین‌الملل در ایران. در ادامه متن کامل این گفت‌وگو را می‌خوانید:
پس از حمله گروهی از بسیجیان به سفارت عربستان سعودی در ایران رسانه‌های عربی از این اقدام به عنوان حمله ایران به این سفارت‌خانه نام برده‌اند. به نظر شما این اقدام چه پیامدهای بین‌المللی برای ایران به همراه خواهد داشت؟
اعدام تعدادی از شیعیان و شیخ نمر در عربستان با توجه به فضای منطقه و جو داخلی این کشور بازتاب‌های خاص خود را در جوامع اسلامی و شیعه در پی داشته. این اقدام واکنش‌های انتقادی در عراق، پاکستان و حتی بین شیعیان منطقه قطیف و الحسا در عربستان و همین‌طور شیعیان بحرین به دنبال داشته است. اما به نظرم دولت عربستان قویا در جست‌وجوی رویدادی که در سفارت این کشور در ایران پیش آمد، بوده و از آن استقبال می‌کند. عربستان سعی کرده تحریکاتی انجام دهد تا بتواند زمینه‌ای برای واکنش‌های دیپلماتیک داشته باشد. این واکنش‌ها می‌تواند کاهش روابط دیپلماتیک با ایران حتی در سطح کاردار یا حتی قطع روابط دیپلماتیک باشد؛ نه تنها عربستان بلکه احتمالا برخی از کشورهای همکاری شورای خلیج فارس یا دیگر کشورهای عربی.
این مساله تداعی‌کننده به آتش کشیده شدن مسجد الاقصی توسط یک یهودی استرالیایی‌تبار است. به موازات واکنش‌هایی که این مساله در جهان اسلام و حتی خارج از اسلام در پی داشت، دولت عراق تعدادی از یهودیان را اعدام کرد. این اعدام و تبلیغات پیرامون آن سبب شد که جو انتقادی در خصوص آتش زدن الاقصی کاهش پیدا کند.
اگرچه ممکن است در رویداد حمله به سفارت عربستان در ایران نقش‌های غیرمستقیمی نیز وجود داشته اما من بر این باورم که عربستان دقیقا به دنبال چنین فرصتی بود تا بتواند تغییری در روابط دیپلماتیک خود با ایران ایجاد کند. همان‌طور که گفتم برخی از کشورهای عربی نیز ممکن است در این راستا تصمیماتی اتخاذ کنند.
فکر می‌کنید این اتفاق و پیامدهایش می‌تواند تاثیری روی روند صلح‌سازی در سوریه ایجاد کند؟ خصوصا با توجه به این‌که ایران و عربستان قرار است علیه داعش در جبهه‌‌ای واحد قرار گیرند؟
به هر حال بدون تاثیر نخواهد بود. اما ما اصلی در سیاست داریم به عنوان اصل تفکیک امور از یکدیگر که هر کدام منطق خاص خود را دارد. بنابراین حل مساله سوریه که فاجعه‌ای برای مردم این کشور به شمار می‌رود و همچنین ادامه آن نیز پیامدهای منفی خود را دارد، کشورها به نقطه‌ای رسیده‌اند که بایستی این مساله حل و فصل شود. به طوری‌که شاهد هستیم کشورهای مختلف غربی، اتحادیه اروپا، آمریکا و حتی سازمان ملل نیز علاقه‌مند به حل این مساله از طریق دیپلماتیک هستند. بنابراین بدون تردید در نشستی که پیش خواهد آمد مواضع ایران و عربستان در قبال یکدیگر شدیدتر خواهد بود. اما در مورد حل مساله سوریه بی‌اثر نخواهد بود ولی نه آن‌چنان که نقش بازدارنده داشته باشد.
در خصوص روابط ایران با غرب چطور؟ آیا این‌جا هم اصل تفکیک امور از یکدیگر مطرح خواهد بود؟ در حالی‌که اگرچه رییس جمهور ایران این اقدام را محکوم کرده اما آقای خامنه‌ای هیچ موضعی در این قبال نداشته است.
آقای روحانی قویا این اقدام خودسرانه را محکوم کرده و از نظر حقوق بین‌الملل نیز این مسوولیت بین‌المللی را در پی خواهد داشت ولی فکر نمی‌کنم اتحادیه اروپا بخواهد در قبال این مساله موضع‌گیری آن‌چنانی داشته باشد. چون امروز تمامی کشورها در مواجه با این اتفاق‌ها سعی می‌کنند منافع و مصالح خود را حفظ کنند یا در مقام ارزیابی حاضر شوند. با توجه به مشکلات اقتصادی اروپا و با این ملاحظه که برجام موفقیتی دیپلماتیک ارزیابی می‌شود کشورها مایل‌اند که از پیامدهای مثبت آن برخوردار شوند. به همین دلیل فکر نمی‌کنم در شرایط کنونی که کنگره آمریکا محدودیت‌هایی را در تعاملات اقتصادی ایجاد کرده، کشورها تمایلی به ایجاد محدودیت‌ها و موانع تازه داشته باشند. برعکس فکر می‌کنم که اروپا مایل است برای فرآیند برجام اعتبار قایل شود. این فرآیند کوشش و کشش ۴ کشور اروپایی انگلیس، فرانسه، آلمان و اگر روسیه را نیز اروپایی تلقی کنیم، بوده که برجام را دستاوردی دیپلماتیک برای خود می‌دانند. آن‌ها به عنوان نماینده جامعه بین‌المللی حضور داشتند و هر کشوری بر مبنای نگرش خاص خود مایل است
که از پیامدهای مثبت آن به شکل نسبی منتفع شود.
در پی اعدام ۴۷ نفر که شیخ نمر نیز از جمله آن‌ها بوده به نظر شما حمله به سفارت عربستان تا چه اندازه می‌تواند به اختلاف میان شیعه و سنی دامن بزند؟
در دنیای امروز اقتضا بر آن است که جوامع در شرایط مسالمت‌آمیز زندگی کنند و از ورود به درگیری‌های فرقه‌ای بپرهیزند، صا کشورهای منطقه‌ای که همسایه یکدیگر هستند. امروز کشورهای خاورمیانه در اتحادیه‌ها و سازمان‌های مختلفی از جمله اتحادیه کنفرانس اسلامی، اپک و گروه غیرمتعهد عضو هستند. این همکاری‌های گروهی برای حل مشکلات به صورت مسالمت‌آمیز و از آن فراتر از طریق همکاری در جهت توسعه شرایط اقتصادی و اجتماعی خاص این منطقه است. اما اپک دچار تنش بین اعضا است، اعضای کنفرانس اسلامی در رویارویی با یکدیگر قرار دارند و بدتر از این شرایط برای گروه غیرمتعهدها برقرار است. تمامی این مسایل حکایت از عدم رشد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دارد. در حالی‌که دشمنی و تخریب بسیار آسان است. به طور مثال مغول‌ها بسیار سریع تخریب می‌کنند و امروز زیرساخت‌های فرهنگی و تاریخی سوریه از بین رفته و شمار بالایی از آن‌ها پناهنده شده‌اند که پناهندگی نیز شرایط خود را دارد. متاسفانه جوامع این محدوده جغرافیایی با آن‌که خاستگاه تمدن بشری و آیین‌های جهانی هستند اما در رویایی با یکدیگر غیر از تخریب و هدر دادن هزینه و انرژی خود با برخوردهای فرقه‌ای یا دینی حاصلی نداشته‌اند. امیدوارم که این مقطع جنبه گذران داشته باشد و مسوولان جوامع بر آن شوند که راه مسالمت‌آمیز، همکاری، سازندگی و همگرایی در پیش گیرند که ضرورت امروز ماست.
