گشتی در تاریخ: فهم رویدادهای امروز در پرتو رویدادهای گذشته. تب و تاب رویدادهای کنونی یافتن سرنخ تاریخیِ آن‌ها را دشوارمی‌کند. برای ارائۀ روایتی پیراسته از سیر رویدادها باید گذشته را بکاویم و روایت‌های گوناگون تاریخی را سبک سنگین کنیم. برای این منظور، ناگزیریم در تاریکخانۀ تاریخ جست و جو کنیم تا نقبی به سرچشمۀ رویدادها بزنیم و بدین‌سان، یاد آن‌ها را در حافظۀ تاریخی زنده نگه داریم.
حافظۀ تاریخی در فرانسه در بایگانی‌ها آرمیده که اقیانوسی است از اسناد تاریخی به درازای ۱۵۰ کیلومتر. این اسناد در مرکز اسناد دیپلماتیکِ فرانسه نگهداری می‌شوند. این مرکز به «آرشیو کِه دوُرْسه» (محل وزارت امور خارجۀ فرانسه) معروف است. اسناد «آرشیو کِه دوُرْسه» در دو ساختمان یکی در «کورنوُو» (در نزدیکی پاریس) و دیگری در نانت ( شهری در شمال غرب فرانسه) نگهداری می‌شوند. این دو ساختمان به سبب گنجینه‌ای که در خود نهفته‌اند حالتی سرّی و منزوی دارند.
رادیو بین‌المللی فرانسه (ار اف ای) تصمیم گرفت در سال ۲۰۲۲ یک سلسله برنامه‌های ویدئویی زیر عنوان «گشتی در تاریخ» به ده زبان از جمله زبان فارسی تهیه کند که همه آماده و پخش شد. در این برنامه‌ها هرگاه ضروری می‌‌نمود کوشیدیم بعضی از اسناد آرشیو دیپلماتیک فرانسه و اسناد دیداری- شنیداری را با قرار دادن آن‌ها در متن تاریخی‌شان به بینندگان و شنوندگان عرضه کنیم. اسناد، رویدادهایی را در گذشته و حال به تصویر می‌کشند که همه در طی سال ۲۰۲۲ به ده زبان از آنتن‌های ار اف ای و شبکه‌های اجتماعی در اختیار کاربران قرار گرفت.
سخنی کوتاه دربارۀ مرکز اسناد دیپلماتیک فرانسه
اسناد دیپلماتیکی که در قفسه‌های این مرکز آرمیده‌اند، به بیش از ۵ قرن تاریخ مربوط می‌شوند. در دو ساختمان این مرکز پژوهشگران می‌توانند به ۱ میلیون پرونده، ۵۰۰ هزار جلد کتاب و ۳۰۰ هزار عکس دسترسی داشته باشند. در ساختمان «کورنوُو»، اسناد دستگاه اداری کشور نگهداری می‌شود که شامل مکاتبات، مراسلات، یادداشت‌ها، تلگرام‌ها، روزنامه‌ها، خاطرات و احکام حقوقی، به ویژه ۲۵ هزار عهدنامۀ دوجانبه یا چند جانبه است. در ساختمان مرکز در شهر نانت اسناد مربوط به سِمَت‌های دیپلماتیک، قیمومتِ شام (سوریه و لبنان) و تحت‌الحمایگیِ مراکش و تونس نگهداری می‌شود.
در سال ۲۰۰۱ «اوبِر وِدرین»، وزیر امور خارجۀ وقت فرانسه، تصمیم گرفت با گردآوری اسناد موجود در حدود ده مرکز معتبر بایگانی، مرکز اسناد یگانه‌ای در«کورنوُو» پدید آورد. این مرکز یگانه را در سال ۲۰۰۹ «برنار کوشنِر»، وزیر امور خارجۀ وقتِ فرانسه، افتتاح کرد. در این مرکز با مساحت بیست هزار مترمربع، پژوهشگران به نخستین منبع اطلاعاتی دربارۀ روابط فرانسه با جهان دسترسی دارند.
بنابراین، مورخان ابزارهای لازم را برای پژوهش تاریخی در اختیار دارند. سالانه بیش از دوهزار پژوهشگر به این مرکز مراجعه می‌کنند. البته، درهای این مرکز به روی همگان باز است و همه می‌توانند از تالار بزرگ قرائت، تماشاگاه‌ها، شُنودگاه‌ها و نیز از سالن نمایشگاه آن بهره مند شوند.
اما اگر کسی مورخ نباشد و تنها یک روزنامه نگار باشد، چگونه می‌تواند از این مرکز اسناد استفاده کند؟ آیا اسناد بایگانی شده به خودی خود تاریخ اند؟ اگر آن‌ها را از قفسه‌هاشان بیرون بیاوریم، روزگاران سپری شده را برای ما روایت می‌کنند یا به توضیح دهندۀ رویدادهای امروز تبدیل می‌شوند ؟
آن‌ها نشان دهندۀ چه نوع روابطی میان فرانسه و جهان اند؟ افزون براین، فن‌آوری دیجیتال چه مرزهای تازه‌ای از توانایی‌های بی‌پایان را پیش روی روزنامه نگار می‌گشاید؟ به ویژه از آن رو که این فن‌آوری مرزکشی‌های میان امروز و گذشته را هرچه دورتر می‌برد.
در این اکنونِ بی‌پایانِ جهان دیجیتال بهترین آرشیو (یا بایگانی اسناد) کدام است؟ به گفتۀ «نیکلا شیباف»، مدیر مرکز اسناد دیپلماتیک «کِه دوُرْسه»، بایگانی‌ها به خودی خود تاریخ نیستند. آن‌ها رد و نشان‌ها، شواهد و مدارکی هستند که مورخ برای توضیح گذشتۀ تاریخی و جست و جو در آن و، سرانجام، در نوشتن تاریخ از آن‌ها استفاده می‌کند. با این حال، درمرکز اسناد دیپلماتیکِ «کِه دوُرْسه» اسنادی وجود دارند که خود «اسناد بی چون و چرای تاریخی» یعنی بازگویندۀ تاریخ اند. در این باره می‌توان از پیمان‌نامه‌های بزرگ یاد کرد. مانند «پیمان‌نامۀ وستفالی» که به جنگ‌های سی ساله پایان داد؛ یا «پیمان‌نامۀ پاریس» که برپایۀ آن، فرانسه «مستملکاتش» را در آمریکا از دست داد، به ویژه استان کِبِک را که مردم آن هنوز دولت فرانسه را به سبب آن سرزنش می‌کنند.
سخنان نیکلا شیباف را به زبان فرانسه در این ویدئو می‌توانید بشنوید :
بایگانی‌های اسناد دیپلماتیک فرانسه در روابط آن کشور با جهان
سال ۲۰۲۲ را مانند هرسال به بزرگداشت‌ها اختصاص دادیم. بزرگداشتِ رویدادهای تازه و نیز رویدادهای گذشته که هرکدام به صورتی و به درجات گوناگون ادامه دارند و به گونه‌ای رشتۀ پیوند با رویدادهای امروز دارند.
برای هریک از ده بخش زبان‌های خارجیِ رادیو بین‌المللی فرانسه (ار اف ای) موضوعی را در نظر گرفته بودیم. همۀ بخش‌ها وظیفۀ خود را به خوبی انجام دادند. موضوع بخش فارسی «عُروج پرفراز و نشیبِ محمد مصدق در سال ۱۳۳۱ و سقوط او در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲» بود که زیر عنوان «کودتای ۲۸ مرداد، سرچشمۀ وضع کنونی ایران؟» آمادۀ پخش شده است.
rfi
