شکوه میرزادگی
بیست و نهم فروردین (هجدهم آوریل) سالروز آبگیری سد سیوند است. بدون تردید ساختن هیچ سد، و کلاً ساختن هیچ بنایی در ایران امروز، به اندازه ی ساختن سد سیوند با اعتراض هایی مدنی، و سر و صدایی جهانی، همراه نبوده است.
از اوایل سال 1384 که «کمیته بین المللی نجات پاسارگاد»(1) خبر آبگیری سد سیوند و احتمال خطر ویرانی آرامگاه کوروش بزرگ را (که به تازگی به عنوان مکانی مقدس در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شده بود) در آمریکا اعلام کرد، تا وقتی که جمهوری اسلامی با لجبازی بی خردانه ای فرمان آبگیری آن را صادر نمود ، دو سال طول کشید.
در این مدت حدود دویست هزار امضا خطاب به مردمان جهان و سازمان یونسکو جمع آوری شد، ده ها تظاهرات مدنی در داخل و خارج ایران به راه افتاد، و مهمترین شخصیت های فرهنگی و اجتماعی و ده ها کارشناس محیط زیست و تاریخدان و باستان شناس سرشناس در ارتباط با خطرات مختلف آن گفتند و نوشتند. مهمتر از همه همراهی و همکاری گسترده ی رسانه های فارسی زبان خارج کشور، و برخی از نشریات بین المللی سبب شد که مساله سد سیوند و نجات پاسارگاد به درخشان ترین «جنبش فرهنگی» دوران معاصر ایران تبدیل شود. (2)
در نهایت، جمهوری اسلامی، که به رسم همیشگی خود در مقابل هر خواست حقوق بشری ایستادگی می کند، سد سیوند را آبگیری کرد و تنگ بلاغی و بخش هایی از راه شاهی و آثار ارزشمندی از دوران هخامنشی را به زیر آب برد، اما به ناچار و با فشار یونسکو که نگران رطوبت زدگی آرامگاه کوروش بزرگ شده بود،بی سر و صدا آبگیری ارتفاع دریاچه ی پشت سد را در چندین متر پایین تر از مقداری که در نظر گرفته بود متوقف کرد.
با این همه دو سال تلاش و پیگیری مردمان فرهنگ دوست ایران و جهان چند دستاورد مهم و مثبت هم داشت:
– آرامگاه کوروش بزرگ، یعنی آرامگاه مهمترین شخصیت سیاسی و حقوق بشری ایران، که در عین حال به عنوان یک اثر کم نظیر میراث فرهنگی جهانی شناخته شده، از رطوبت زدگیِ ویرانگرانه نجات پیدا کرد. (حتی حکومت ناچار شد با وسایلی اندک رطوبت ناشی از آبگیری را از اطراف و بدنه بنا خشک کند.)
– برای اولین بار پس از گذشت 25 سال از انقلاب اسلامی، مردمان ایران به شکلی گسترده متوجه اهمیت و ارزش میراث تاریخی و فرهنگی غیر مذهبی خود که به طور جدی مورد تجاوز یک حکومت ایدئولوژیک قرار گرفته بود شدند.
– برای اولین بار مردمان متوجه سد سازی های بی رویه ای شدند که از ده سال پس از انقلاب با سرعتی سهمگین میراث طبیعی و محیط زیست ایران را در خطر جدی قرار می داد. و حکومت آن ها را، به عنوان یک افتخار، مدام به رخ مردمان می کشید.
در جریان تلاش هایی که برای نجات آرامگاه کوروش بزرگ می شد، کارشناسان پشتیبان بنیاد میراث پاسارگاد در ایران، با روش هایی علمی و مستند توضیح می دادند که آبگیری سد سیوند، و اصولا سدسازی های بی رویه ای که به سرعت و بدون هیچ پشتوانه عملی در همه جای خاک ایران به راه افتاده، نتیجه ای برای کشاورزی ایران ندارد، بلکه تالاب ها و رودخانه و دریاچه های ایران را نابود خواهد کرد. و از آنجایی که امکان انتشار گفته هایشان در ایران نبود، بنیاد میرات پاسارگاد با همکاری رسانه های مختلف فارسی زبان، این گزارش ها و خبرها را به شکلی گسترده منتشر می کرد و، در مقابل، کار مسئولین و وابستگان جمهوری اسلامی فقط انکار بود و با دروغ و تهدید و اتهام زنی سعی در خاموش کردن صدای معترضین داشتند.(2)
تنها یک سال پس از آبگیری بی خردانه ی سد سیوند روشن شد که گفته های کارشناسان درست بوده است: تالاب زیبای بختگان که قرن ها عمر داشت ، و رودخانه های اطراف سد خشک شده ، و تمام مناطق کشاورزی اطراف نابود شدند، و اکنون در بستر دریاچه ی خشکِ سدی که به خاطرش میلیون ها از جیب مردمان خرج شد، صرفاً محوطه های بزرگی از تاریخ و تمدن ایرانزمین نابود شده، هزاران درخت و رود و تالاب و دریاچه سوخته است.
و سد سیوند به مرور از آب تهی می شد تا جایی که اکنون قطره ای آب هم در آن نیست و تنها یادگاری شده از یک بی خردی بزرگ.
در همان روزهایی که کارشناسان التماس می کردند که این آبگیری انجام نشود، و دولت وقت می گفت «ما میلیون ها خرج این سد کرده ایم»، صاحب این قلم، برای نجات پاسارگاد و بازگشت هزینه های ساختن سد سیوند چنین پیشنهاد کرد:
«الف: ساختن سد سیوند در همین مرحله که هست متوقف شده و پول دیگری برای تکمیل آن خرج نشود،
«ب: به طور رسمی اعلام شود که هیچ گاه از آن به عنوان سد استفاده نخواهد شد،
«پ: بر پیشانی آن و به همه ی زبان های دنیا نوشته شود: «این سد نیمه تمام ماند تا آثار فرهنگی، ملی و بشری پاسارگاد محفوظ بماند».
«ت: و آنگاه، از همین فردا، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری این سد نیمه تمام را برای تماشای مردمان بگذارد و برای بازدید این اثر ِ (که از لحظه توقف ارزشی تاریخی خواهد یافت)، مثل آثار باستانی دیگر که در موزه ها هست، بلیت بفروشد.
«مطمئن هستم که تا پاسارگاد هست، و ایران هست (که آرزوی همه ی ما جاودانگی آن است)، هر توریستی که از آن محل می گذرد با عشق به دیدار این سد نیمه تمام خواهد رفت. به خصوص آن هایی که به عشق دیدار آثار باستانی تخت جمشید و پاسارگاد از سراسر جهان به آنجا می روند به راحتی حاضرند برای تماشای سدی که به پاس احترام به ارزش های معنوی بشری ناتمام مانده است چند دلاری خرج کنند.»(4)
اما جمهوری اسلامی نه تنها درسی از این بی خردی نگرفت، بلکه در طی این 11سال نیز تا می توانست سد ساخت و نه تنها ثروت های ملی ایران، بلکه منابع طبیعی، و آثار تاریخی و تمدنی ما را یکی پس از دیگری نابود کرد.
بر اساس فهرست منتشر شده از جانب شرکت مدیریت منابع آب ایران، ما تا قبل از انقلاب اسلامی کمتر از 30 سد داشتیم {که همه حساب شده و دقیق کار خودشان را کرده اند و سبب ویرانی هیچ کجایی هم نشده اند} و از ده سال پس از انقلاب حدود 647 سد بزرگ و کوچک ساخته شده اند، آن هم به بهای خراب شدن بخش هایی از میراث فرهنگی و تاریخی ایرانزمین و نابودی ده ها رود و دریاچه (گاه به عظمت دریاچه ی ارومیه و رود کارون). و اکنون هم بیشتر این سدها غیرقابل استفاده شده اند.
این نکات را دیگر فقط کارشناسان مستقل نمی گویند بلکه خود حکومتی ها یکی پس از دیگری اعتراف می کنند که بر سر ایران و ایرانی چه آورده اند:
– آقای کلانتری، که از ابتدای ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی تا سال سوم دولت اول محمد خاتمی وزیر کشاورزی بود و اکنون معاون حسن روحانی و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، می گوید : « هر بلایی که بر سر حوزه محیط زیست آمده طی چهار دهه گذشته بوده است. پیش از این مدت، بسیاری از شاخص‌های محیط زیستی کشور، مثل آب، در جایگاه مناسبی قرار داشت». او همچنین گفته است که «سدسازی ها ایران را به ورشکستگی آبی کشانده، و دیگر حتی یک تالاب و دریاچه زنده در کشور وجود ندارد.»
– چیت چیان، وزیر نیروی دولت یازدهم (که سی سال است در سمت های مختلفی شاهد و ناظر این بی خردی ها بوده)، تازه اعلام می کند که: «ظرفیت سدسازی در ایران به حد اشباع رسیده. ظرفیت ذخیرگاه سدهای ایران یک و نیم برابر میزان آب‌های جاری است و بهتر است چنین پروژه‌هایی حتا اگر اجرای آن آغاز شده باشد متوقف شود».
– رضا راعیی، مدیرکل دفتر مطالعات منابع آب ایران، اعلام می کند که: «پنجاد در صد مخازن سدهای کشور خالی ست».
اما فکر نکنید این حرف ها به معنی خردمند شدن این مسئولین است، نه! درد این جاست که همین حکومت، همین دولت، و همین مسئولین هم اکنون با افتخار می گویند: «683 سد دیگر را هم در مرحله اجرا و ساختن دارند!» و این یعنی ویران سازی ایران همچنان ادامه دارد.
16 آوریل 2018
—————————————-
1ـ در سال1384 – 2005 «کمیته بین المللی نجات پاسارگاد» برای جلوگیری از آبگیری سد سیوند، و نجات آرامگاه کوروش بزرگ از خطر رطوبت زدگی و ویرانی تشکیل شد. اما پس از آبگیری سد سیوند، از آنجا که روند ویرانی آثار فرهنگی و طبیعی در ایران بالا گرفت، در سال 2007 کمیته نجات، با نام «بنیاد میراث پاسارگاد» به عنوان اولین ان. جی. اوی بین المللی برای حفظ میراث فرهنگی ایران رسما و طبق قوانین آمریکا تاسیس شد.
این بنیاد، و وب سایت اختصاصی آن که مربوط به میراث فرهنگی ایران می باشد، همچنان با نام savepasargad.com فعال اند.
2ـ http://www.savepasargad.com/Saal-gasht-Abgiri-Sivand.htm
3ـ http://www.savepasargad.com/August/goftego%20ba%20kourosh%20zaim.htm
4ـ http://mag.gooya.com/culture/archives/040865.php
